Τολμηρές καί σωτήριες οἰκονομίες - π. Βαρνάβα Λαμπροπούλου

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Τολμηρές καί σωτήριες οἰκονομίες

Ἀρχιμ. Βαρνάβα Λαμπροπούλου

Ἡ Ἐκκλησία, ὑπακούοντας στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ νά ἀγωνιᾶ καί νά ἀσχολεῖται γιά τό ‒ἔστω‒ ἕνα πλανηθέν πρόβατο περισσότερο ἀπό τά ἐνενηνταεννιά, καλεῖ τούς ποιμένες Της ὄχι ἁπλῶς νά εὔχονται γιά τήν ἐπιστροφή τους ἀλλά νά ψάχνουν στά πιό ἀπόκρημνα μέρη, καί νά ματώνουν χέρια καί πόδια στίς πέτρες καί στά ἀγκάθια, γιά νά περιμαζέψουν τό χαμένο πρόβατο, μιμούμενοι τόν Ἀρχιποίμενα Χριστό, ὁ Ὁποῖος «δακτύλους θείους ᾑμάτωσε, φονικῆς χειρὸς τὸν Ἀδὰμ ἐξαιρούμενος». Τό μάτωμα τῶν χεριῶν (καί ὄχι μόνο) στήν ἐκκλησιαστική γλῶσσα λέγεται «οἰκονομία».

 Πόσο καί μέ ποιό κριτήριο ἀσκεῖται αὐτή ἡ «οἰκονομία» φαίνεται καθαρά στήν Α´ Κανονική Ἐπιστολή τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρός τόν ἅγιο Ἀμφιλόχιο Ἰκονίου. Ἐκεῖ ὁ Μέγας Βασίλειος προβληματιζόμενος ‒ἀνάμεσα στά ἄλλα‒ ἄν θά πρέπει νά ἀναβαπτίζονται οἱ Ἐγκρατῖτες, παρά τήν ἀρχικά αὐστηρή στάση του, φοβούμενος «μὴ τῇ καθόλου οἰκονομίᾳ ἐμπόδιον ἔσεσθαι τοῦτο», ὑποτάσσει τήν προσωπική του γνώμη «τοῖς οἰκονομήσασι τὰ καθ’ ἡμᾶς Πατράσιν», καί συμφωνεῖ νά γίνονται δεκτοί διά χρίσματος «ΙΝΑ ΜΗ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΝ ΟΚΝΗΡΟΤΕΡΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΟΣΕΡΧΕΣΘΑΙ Τῌ ΚΑΘΟΛΙΚῌ ΕΚΚΛΗΣΙᾼ». Αὐτό εἶναι τό κριτήριο καί ὁ στόχος: Πῶς θά γίνουν οἱ ἐκτός τῆς μάνδρας προθυμότεροι νά προσέλθουν στή Μία Ἐκκλησία.

Καί ἐνῶ ὁ ἅγιος «ζορίζεται» γιά νά δεχθῆ μέ χρῖσμα τούς ὑπ’ αὐτοῦ χαρακτηριζομένους ἁπλῶς ὡς «σχισματικούς» Ἐγκρατῖτες καί Καθαρούς, ἡ Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (ζ´ Κανόνας) ἀνοίγει πιό πλατιά τήν ἀγκαλιά τῆς Ἐκκλησίας καί δέχεται μέ ἁπλό χρῖσμα ἀκόμα καί αἱρετικούς τῆς «κλάσεως» τῶν Ἀρειανῶν καί τῶν Μακεδονιανῶν, δηλαδή κάτι σάν τούς σημερινούς «Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ». Καί ὄχι μόνον αὐτό. Ἡ Β´ Οἰκουμενική Σύνοδος τολμάει νά προχωρήσει καί σέ μιά «οἰκονομία», πού ἐπηρεάζει καί τή διατύπωση τοῦ δόγματος.

Πρῶτος διδάξας, βέβαια, κι ἐδῶ εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος, πού εἶχε τολμήσει νά ἀντικαταστήσει τόν ὅρο «ὁμοούσιος» μέ τή φράση «ὅμοιος κατ’ οὐσίαν ἀπαραλλάκτως», γιά νά προσελκύσει τούς Ὁμοιουσιανούς. Ἐνῶ, λοιπόν, γιά 56 ὁλόκληρα χρόνια, μετά τήν Α´ Σύνοδο, οἱ ὀρθόδοξοι ζοῦσαν ἕνα ἀδυσώπητο διωγμό ἀπό τούς ἀρειανούς, καί προτιμοῦσαν νά τούς κόψουν τό κεφάλι, παρά νά κόψουν οἱ ἴδιοι ἀπό τήν ὁμολογία τους τή λέξη ‘ὁμοούσιος’, ξαφνικά, στή Β´ Οἰκουμενική Σύνοδο, παρακάμπτουν τήν πολύπαθη αὐτή λέξη. Συνειδητά παραμερίζουν ἕνα ὅρο, πού ἐξέφραζε κατά τρόπο τέλειο τή δογματική ἀκρίβεια, κάνοντας οἰκονομία σέ διατύπωση δόγματος, μόνο καί μόνο, γιά νά διευκολυνθῆ ἡ ἐπιστροφή στήν Ἐκκλησία τῶν καλῆς διαθέσεως Μακεδονιανῶν-Πνευματομάχων. Αὐτή τή χριστομίμητη οἰκονομία τήν ἀποδέχθηκε ὁλόψυχα καί ὁ στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ἔφθασαν οἱ ἀπολλιναριστές νά τό «παίξουν» σοῦπερ-ὀρθόδοξοι καί ὑπέρμαχοι τοῦ «ὁμοουσίου», καί νά τόν κατηγοροῦν ὅτι πρόδωσε τήν πίστη.

Ἀξιομνημόνευτο εἶναι καί τό παράδειγμα τοῦ ἀββᾶ Λώτ, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο δέν ἔδιωξε ἕνα γέροντα ὠριγενιστή, πού τοῦ ζήτησε ἕνα κελλάκι, ἀλλά καί τοῦ ἔστελνε ἐπισκέπτες, γιά νά τόν συντροφεύουν ὅταν ἦταν ἄρρωστος, μέ κίνδυνο νά κολλήσουν οἱ γείτονες καί στόν ἀββᾶ Λώτ τή «ρετσινιά» τοῦ ὠριγενιστῆ. Καί μάλιστα ὅταν ζήτησε συμβουλή γι’ αὐτό τό θέμα ἀπό τόν ἀββᾶ Ἀρσένιο, ἀκόμη καί ὁ Μέγας Ἀρσένιος τοῦ εἶπε νά μήν τόν διώξει (ὡς θά τόν ἐδίωκαν σημερινοί ζηλωτές τινες ὡς «μίασμα» καί ὡς «λύκον βαρύν»), ἀλλά νά τοῦ δείξει ἀγάπη μέ τήν ἐλπίδα τῆς διορθώσεώς του καί ἁπλῶς νά τοῦ συστήσει νά μή συζητεῖ μέ τούς ἄλλους τά τοῦ Ὠριγένους.

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, γνωρίζουν ἄριστα τήν παθολογία τῶν αἱρετικῶν. Γνωρίζουν ὅτι οἱ πλανηθέντες ἀδελφοί κατέχονται ἀπό ζῆλον οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν ζῆλον ψυχικόν «ταμπουρώνονται» πίσω ἀπό ἕνα ἄρρωστο συναισθηματισμό, πού δέν «πέφτει» οὔτε μέ πετροβόλημα ἄριστα δομημένων ἀποδεικτικῶν προτάσεων καί ἐπιχειρημάτων.

Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία, πάντοτε διακριτικά καί χωρίς ποτέ νά προδίδει τήν οὐσία τῆς πίστεως, δοκιμάζει τήν ἄσκηση τῆς συγκατάβασης καί τῆς οἰκονομίας. Καί παίρνει τέτοια «ρίσκα», γιά νά βγάλει ἀπό τά ἀγκάθια τῆς πλάνης τά πρόβατά Της. Ἡ Ἐκκλησία γνωρίζει ὅτι τό πληγωμένο πρόβατο, δέν ἐπιστρέφει στήν Ἐκκλησία, ἐπειδή τοῦ λείψανε τά ἐγχειρίδια Δογματικῆς ἤ τά Συντάγματα τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Καί, ἀκόμη, ὅτι ὁ Θεός ἀπεκάλυψε στόν Ἠσαΐα ὅτι ἡ ἀγκαλιά τοῦ ποιμένα (Ἐκκλησίας) πρέπει νά εἶναι πιό ζεστή ἀπό τή μητρική ἀγκαλιά (Ἠσ. 49, 15).

Γνωρίζει ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία ὅτι τό ξεστράτισμα τοῦ «θύματος» σέ θανάσιμους ἐναγκαλισμούς μέ τούς αἱρετικούς, ξεκινάει ἀπό τή νοσηρή ἐπιμονή του νά καθορίζει ἐγωιστικά μόνος του, καί νά ψάχνει γιά τήν «ἀγάπη» πού τόν βολεύει καί ὄχι γιά τήν Ἀγάπη πού τόν σώζει. Πολύ σωστά γράφτηκε: «Τό νά ἀναζητᾶ κανείς τήν ἀγάπη, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι αὐτή ἀποτελεῖ μιά εὐχαρίστηση, πού καθορίζεται ἀποκλειστικά ἀπό τόν ἴδιο, εἶναι μιά σοβαρότατη διαστροφή τοῦ ἀνθρώπου» (Kenneth J. Gergen, Ὁ Κορεσμένος Ἑαυτός, μτφ. Ἀλέξης Ζῶτος, Ἀθήνα: Ἑλληνικά Γράμματα 2009, σ. 299).

Αὐτό πού ἔχει ἀνάγκη τό πλανεμένο πρόβατο, εἶναι ὄχι ὁ ὁποιοσδήποτε «βομβαρδισμός ἀγάπης», πού χαϊδεύει τά πάθη καί κολακεύει τόν ἐγωκεντρισμό τοῦ θύματος, ἀλλά ἡ σώζουσα ἀγάπη τοῦ Ἐσφαγμένου Ἀρνίου.

ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ  Ἰανουάριος - Φεβρουάριος 2019 Τεῦχος 1ον