Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019

Τολμηρές καί σωτήριες οἰκονομίες - π. Βαρνάβα Λαμπροπούλου


ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Τολμηρές καί σωτήριες οἰκονομίες

Ἀρχιμ. Βαρνάβα Λαμπροπούλου

Ἡ Ἐκκλησία, ὑπακούοντας στήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ νά ἀγωνιᾶ καί νά ἀσχολεῖται γιά τό ‒ἔστω‒ ἕνα πλανηθέν πρόβατο περισσότερο ἀπό τά ἐνενηνταεννιά, καλεῖ τούς ποιμένες Της ὄχι ἁπλῶς νά εὔχονται γιά τήν ἐπιστροφή τους ἀλλά νά ψάχνουν στά πιό ἀπόκρημνα μέρη, καί νά ματώνουν χέρια καί πόδια στίς πέτρες καί στά ἀγκάθια, γιά νά περιμαζέψουν τό χαμένο πρόβατο, μιμούμενοι τόν Ἀρχιποίμενα Χριστό, ὁ Ὁποῖος «δακτύλους θείους ᾑμάτωσε, φονικῆς χειρὸς τὸν Ἀδὰμ ἐξαιρούμενος». Τό μάτωμα τῶν χεριῶν (καί ὄχι μόνο) στήν ἐκκλησιαστική γλῶσσα λέγεται «οἰκονομία».
 Πόσο καί μέ ποιό κριτήριο ἀσκεῖται αὐτή ἡ «οἰκονομία» φαίνεται καθαρά στήν Α´ Κανονική Ἐπιστολή τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρός τόν ἅγιο Ἀμφιλόχιο Ἰκονίου. Ἐκεῖ ὁ Μέγας Βασίλειος προβληματιζόμενος ‒ἀνάμεσα στά ἄλλα‒ ἄν θά πρέπει νά ἀναβαπτίζονται οἱ Ἐγκρατῖτες, παρά τήν ἀρχικά αὐστηρή στάση του, φοβούμενος «μὴ τῇ καθόλου οἰκονομίᾳ ἐμπόδιον ἔσεσθαι τοῦτο», ὑποτάσσει τήν προσωπική του γνώμη «τοῖς οἰκονομήσασι τὰ καθ’ ἡμᾶς Πατράσιν», καί συμφωνεῖ νά γίνονται δεκτοί διά χρίσματος «ΙΝΑ ΜΗ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΝ ΟΚΝΗΡΟΤΕΡΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΠΡΟΣΕΡΧΕΣΘΑΙ Τῌ ΚΑΘΟΛΙΚῌ ΕΚΚΛΗΣΙᾼ». Αὐτό εἶναι τό κριτήριο καί ὁ στόχος: Πῶς θά γίνουν οἱ ἐκτός τῆς μάνδρας προθυμότεροι νά προσέλθουν στή Μία Ἐκκλησία.
Καί ἐνῶ ὁ ἅγιος «ζορίζεται» γιά νά δεχθῆ μέ χρῖσμα τούς ὑπ’ αὐτοῦ χαρακτηριζομένους ἁπλῶς ὡς «σχισματικούς» Ἐγκρατῖτες καί Καθαρούς, ἡ Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος (ζ´ Κανόνας) ἀνοίγει πιό πλατιά τήν ἀγκαλιά τῆς Ἐκκλησίας καί δέχεται μέ ἁπλό χρῖσμα ἀκόμα καί αἱρετικούς τῆς «κλάσεως» τῶν Ἀρειανῶν καί τῶν Μακεδονιανῶν, δηλαδή κάτι σάν τούς σημερινούς «Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ». Καί ὄχι μόνον αὐτό. Ἡ Β´ Οἰκουμενική Σύνοδος τολμάει νά προχωρήσει καί σέ μιά «οἰκονομία», πού ἐπηρεάζει καί τή διατύπωση τοῦ δόγματος.
Πρῶτος διδάξας, βέβαια, κι ἐδῶ εἶναι ὁ Μέγας Βασίλειος, πού εἶχε τολμήσει νά ἀντικαταστήσει τόν ὅρο «ὁμοούσιος» μέ τή φράση «ὅμοιος κατ’ οὐσίαν ἀπαραλλάκτως», γιά νά προσελκύσει τούς Ὁμοιουσιανούς. Ἐνῶ, λοιπόν, γιά 56 ὁλόκληρα χρόνια, μετά τήν Α´ Σύνοδο, οἱ ὀρθόδοξοι ζοῦσαν ἕνα ἀδυσώπητο διωγμό ἀπό τούς ἀρειανούς, καί προτιμοῦσαν νά τούς κόψουν τό κεφάλι, παρά νά κόψουν οἱ ἴδιοι ἀπό τήν ὁμολογία τους τή λέξη ‘ὁμοούσιος’, ξαφνικά, στή Β´ Οἰκουμενική Σύνοδο, παρακάμπτουν τήν πολύπαθη αὐτή λέξη. Συνειδητά παραμερίζουν ἕνα ὅρο, πού ἐξέφραζε κατά τρόπο τέλειο τή δογματική ἀκρίβεια, κάνοντας οἰκονομία σέ διατύπωση δόγματος, μόνο καί μόνο, γιά νά διευκολυνθῆ ἡ ἐπιστροφή στήν Ἐκκλησία τῶν καλῆς διαθέσεως Μακεδονιανῶν-Πνευματομάχων. Αὐτή τή χριστομίμητη οἰκονομία τήν ἀποδέχθηκε ὁλόψυχα καί ὁ στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ἔφθασαν οἱ ἀπολλιναριστές νά τό «παίξουν» σοῦπερ-ὀρθόδοξοι καί ὑπέρμαχοι τοῦ «ὁμοουσίου», καί νά τόν κατηγοροῦν ὅτι πρόδωσε τήν πίστη.
Ἀξιομνημόνευτο εἶναι καί τό παράδειγμα τοῦ ἀββᾶ Λώτ, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνο δέν ἔδιωξε ἕνα γέροντα ὠριγενιστή, πού τοῦ ζήτησε ἕνα κελλάκι, ἀλλά καί τοῦ ἔστελνε ἐπισκέπτες, γιά νά τόν συντροφεύουν ὅταν ἦταν ἄρρωστος, μέ κίνδυνο νά κολλήσουν οἱ γείτονες καί στόν ἀββᾶ Λώτ τή «ρετσινιά» τοῦ ὠριγενιστῆ. Καί μάλιστα ὅταν ζήτησε συμβουλή γι’ αὐτό τό θέμα ἀπό τόν ἀββᾶ Ἀρσένιο, ἀκόμη καί ὁ Μέγας Ἀρσένιος τοῦ εἶπε νά μήν τόν διώξει (ὡς θά τόν ἐδίωκαν σημερινοί ζηλωτές τινες ὡς «μίασμα» καί ὡς «λύκον βαρύν»), ἀλλά νά τοῦ δείξει ἀγάπη μέ τήν ἐλπίδα τῆς διορθώσεώς του καί ἁπλῶς νά τοῦ συστήσει νά μή συζητεῖ μέ τούς ἄλλους τά τοῦ Ὠριγένους.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, γνωρίζουν ἄριστα τήν παθολογία τῶν αἱρετικῶν. Γνωρίζουν ὅτι οἱ πλανηθέντες ἀδελφοί κατέχονται ἀπό ζῆλον οὐ κατ’ ἐπίγνωσιν ζῆλον ψυχικόν «ταμπουρώνονται» πίσω ἀπό ἕνα ἄρρωστο συναισθηματισμό, πού δέν «πέφτει» οὔτε μέ πετροβόλημα ἄριστα δομημένων ἀποδεικτικῶν προτάσεων καί ἐπιχειρημάτων.
Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία, πάντοτε διακριτικά καί χωρίς ποτέ νά προδίδει τήν οὐσία τῆς πίστεως, δοκιμάζει τήν ἄσκηση τῆς συγκατάβασης καί τῆς οἰκονομίας. Καί παίρνει τέτοια «ρίσκα», γιά νά βγάλει ἀπό τά ἀγκάθια τῆς πλάνης τά πρόβατά Της. Ἡ Ἐκκλησία γνωρίζει ὅτι τό πληγωμένο πρόβατο, δέν ἐπιστρέφει στήν Ἐκκλησία, ἐπειδή τοῦ λείψανε τά ἐγχειρίδια Δογματικῆς ἤ τά Συντάγματα τῶν Ἱερῶν Κανόνων. Καί, ἀκόμη, ὅτι ὁ Θεός ἀπεκάλυψε στόν Ἠσαΐα ὅτι ἡ ἀγκαλιά τοῦ ποιμένα (Ἐκκλησίας) πρέπει νά εἶναι πιό ζεστή ἀπό τή μητρική ἀγκαλιά (Ἠσ. 49, 15).
Γνωρίζει ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία ὅτι τό ξεστράτισμα τοῦ «θύματος» σέ θανάσιμους ἐναγκαλισμούς μέ τούς αἱρετικούς, ξεκινάει ἀπό τή νοσηρή ἐπιμονή του νά καθορίζει ἐγωιστικά μόνος του, καί νά ψάχνει γιά τήν «ἀγάπη» πού τόν βολεύει καί ὄχι γιά τήν Ἀγάπη πού τόν σώζει. Πολύ σωστά γράφτηκε: «Τό νά ἀναζητᾶ κανείς τήν ἀγάπη, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι αὐτή ἀποτελεῖ μιά εὐχαρίστηση, πού καθορίζεται ἀποκλειστικά ἀπό τόν ἴδιο, εἶναι μιά σοβαρότατη διαστροφή τοῦ ἀνθρώπου» (Kenneth J. Gergen, Ὁ Κορεσμένος Ἑαυτός, μτφ. Ἀλέξης Ζῶτος, Ἀθήνα: Ἑλληνικά Γράμματα 2009, σ. 299).
Αὐτό πού ἔχει ἀνάγκη τό πλανεμένο πρόβατο, εἶναι ὄχι ὁ ὁποιοσδήποτε «βομβαρδισμός ἀγάπης», πού χαϊδεύει τά πάθη καί κολακεύει τόν ἐγωκεντρισμό τοῦ θύματος, ἀλλά ἡ σώζουσα ἀγάπη τοῦ Ἐσφαγμένου Ἀρνίου.

ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ  Ἰανουάριος - Φεβρουάριος 2019 Τεῦχος 1ον

11 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Το ανέγνωσα με προσοχή και ωφελήθηκα διότι με δίδαξε την πρακτική των Πατέρων για την επιστροφή των σχισματικών και αιρετικών στην Εκκλησία. Είθε να αποκτήσουν νου Πατερικό για την σωτηρία των πλανηθέντων αδελφών μας πολλοί από αυτούς που παραμένουν στο Νόμο και εκβάλουν της Εκκλησίας αδελφούς που θα μπορούσαν να σωθούν. Οι Πατέρες μας διδάσκουν. Όμως πολλοί τους χρησιμοποιούνε μόνο ως οπλοστάσιο εναντίων άλλων.

Ανώνυμος είπε...

Το άρθρο αυτό από τον Εφημέριο θα μπορούσε να αφιερωθεί σε πολλούς κληρικούς και λαϊκούς που διαχρονικά μας βομβαρδίζουν με πατερικά αποσπάσματα και με ιερούς κανόνες ως κανόνια εναντίων άλλων κληρικών και λαϊκών.

Ανώνυμος είπε...

Προσεγμένη ποιμαντική εργασία κατάλληλη για διάβασμα και συμμόρφωση από κληρικούς.

Ανώνυμος είπε...

H οικονομία αποτελεί εξαίρεση και όχι κανόνα βίου. Πρέπει να χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές περιστάσεις και με πολλή φειδώ και σύνεση. Επ ουδενί μπορεί να υποκαταστήση την ακρίβεια. Σήμερα ο υγιής εκκλησιαστικός βίος υπονομεύεται από την έλλειψη ακρίβειας και την άκριτη εφαρμογή της οικονομίας. Καλη και ευλογημένη η οικονομία, όταν πρέπει και εκεί που πρέπει. Και πάντα προηγείται η ακρίβεια.

Ανώνυμος είπε...

Ευχαριστώ τον/την σχολιαστή που έγραψε: "Και πάντα προηγείται η ακρίβεια."

"Ακρίβεια" σε τι ακριβώς;
Στην τήρηση και φύλαξη κανόνων και νόμων;
Ή στην πράξη εκείνης της αγάπης "που μας σώζει και όχι που μας βολεύει";
Στην πρώτη περίπτωση η "ακρίβεια" στην τήρηση εκκλησιαστικών νόμων και κανόνων χωρίς την προϋπόθεση της "ακρίβειας" στην αγάπη, γίνεται αφορμή υιήσεως γι' αυτόν που τηρεί την "ακρίβεια" και κατακρίσεως προς αυτόν που δεν την τηρεί είτε από αδυναμία είτε από αμέλεια (δηλαδή από αδυναμία). Αν δεν προηγείται η διάθεση για "οικονομία"="αγάπη", η "ακρίβεια" στον νόμο μάς μεταμορφώνει σε ανόητους, υπερφύαλους Φαρισαίους έτοιμους να περιφρονήσουν τους εκάστοτε "τελώνες" και σε ανάλγητους Ιαβέρηδες που καταλήγουν στην αυτοκαταστροφή.
Η "ακρίβεια" στην αγάπη "που μας σώζει και όχι που μας βολεύει", με ή χωρίς την ακρίβεια στην τήρηση νόμων και κανόνων, έρχεται να θεραπεύσει αναλόγως την ασθένεια τόσο του "ακριβούς" τηρητού όσο και του μη. Η διάθεση για "οικονομία" σημαίνει "άνοιγμα" που προϋποθέτει ταπεινό φρόνημα ώστε να χωρέσουμε τον όποιον άλλον, σημαίνει την χριστομίμητη "κένωση" που θεραπεύει και τελικά σώζει.
Η "άκριτη οικονομία" αν είναι όντως "άκριτη", ανήκει στην κατηγορία της αγάπης "που μας βολεύει αλλά δεν μας σώζει".
Σήμερα ο υγιής εκκλησιαστικός βίος έχει ανάγκη από ανθρώπους που έχουν ως "ακριβή" κανόνα της ζωής τους την άσκηση της εν Χριστώ αγάπης.

Ανώνυμος είπε...

"Στην τήρηση και φύλαξη κανόνων και νόμων; "

Μιλάτε 11:40 μ.μ. σαν να πρόκειται για κανόνες και νόμους άξιους περιφρόνησης, ανθρώπινους και εσφαλμένους.
Όταν πρόκειται για φύλαξη ιερών κανόνων και ιερών νόμων, τότε η εφαρμογή ή μή οδηγεί στη ζωή ή στον θάνατο αντίστοιχα.

Οικονομίες που μας φέρνουν σε ζωή σαν "ξέφραγο αμπέλι" δεν έχουν σχέση με την σώζουσα αγάπη.

Ποτάμιος

Ανώνυμος είπε...

Ευχαριστώ τον σχολιαστή για την αφορρμή που δίνει.
Πιστεύω πως δεν διαφωνούμε όταν μιλάμε για το είδος της "ακρίβειας" που πρέπει να προηγείται και για το πού οδηγεί η ακρίβεια σε νόμους και κανόνες (ακόμη και τους πιο ιερούς, και ειδικά σε αυτούς) όταν δεν προηγείται η εν Χριστώ αγάπη. Και επαναλαμβάνω ότι η άκριτη οικονομία δηλώνει ανοησία και δεν σώζει αλλά βολεύει και τελικά καταστρέφει.
Η "οικονομία" του Ιησού Χριστού πολλές φορές εξόργιζε φαινομενικά τους υποκριτές Φαρισαίους γιατί οι εντολές που παραβιάζονταν ήταν θεόδοτες, όπως ο πετροβολισμός της μοιχαλίδος και η τήρηση της αργίας του Σαββάτου.
Στην Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε τον Θεό που μιλάει με τους εκπροσώπους του και δίνει τις εντολές του, να "αυτοαναιρείται" πολλές φορές χάριν της θείας "οικονομίας". Αναφέρω ενδεικτικά την περίπτωση του Δαβίδ και της Βησθαβεεέ, τον γάμο με μια Μωαβίτισσα όπως η Ρουθ και την απάτη της Ρεβέκκας με τα πρωτοτόκυια.
Δυστυχώς ή ευτυχώς ο άνθρωπος δεν μπορεί να έχει καμιά εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Τον προδίδει η πεπτωκυία φύση του. Έχει ανάγκη να περιφρουρείται από μια ζεστή καρδιά που ασκεί τη εν Χριστώ αγάπη, για να αποφύγει την αναλγησία της υποκρισίας όπου οδηγεί η τήρηση νόμων και κανόνων (ακόμη και των πιο ιερών) από μόνη της.

Ανώνυμος είπε...

"Και τους έλεγε: Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο." (Μάρκος 2: 27)

Ανώνυμος είπε...

Η οικονομία δεν μπορεί να γίνει κανόνας και να καταργήσει τους ι. Κανόνες. Αυτό δεν μπορεί να καταλάβει ο 9:54 πμ
Αν αυτό το ονομάζει ο ίδιος αγάπη τότε κάνει λάθος.

Αυξέντιος

Ανώνυμος είπε...

Θα συμφωνήσω με τον 20 Μαρτίου 2019 - 9:01 μ.μ. και θα επαναλάβω την φράση του.
"H οικονομία αποτελεί εξαίρεση και όχι κανόνα βίου. Πρέπει να χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές περιστάσεις και με πολλή φειδώ και σύνεση. Επ ουδενί μπορεί να υποκαταστήση την ακρίβεια".

Αυξέντιος

Ανώνυμος είπε...

Μετά από όσα εγραψα παραπάνω περί προτεραιότητος της αγάπης που σώζει και όχι που βολεύει και διαβάζοντας τα σχόλια που γράφτηκαν, σκέφτομαι όλους όσους κλονίζονται όταν ακούν για «οικονομίες» και καταλήγω στην πεποίθηση οτι αν ερχόταν ο ίδιος ο Χριστός και μας ξαναέλεγε ακριβώς τα ίδια που είπε και τότε, θα του λεγαμε: δεν μας τα λες καλα, χαλάς την τάξη, καταργείς τους κανόνες χάριν μιας κάποιας αγάπης. Δεν θελουμε οικονομίες ούτε ελευθερίες. Θέλουμε ιερούς κανόνες να μας κανονίζουν την ζωή και να μας εξασφαλίζουν την σωτηρία. Η ελευθερία της σχέσης μάς τρομάζει, δεν ξέρουμε τα όρια της αγάπης που διδάσκεις, δεν καταλαβαίνουμε μέχρι που πρέπει να φτάνει η ευσπλαχνία προς τους άλλους. Και θα βγάζαμε αληθινό τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή διά πένας Φ.Ντοστογιέφκυ.

Εμμέλεια Μοναχή.