Η Μεγάλη Εβδομάδα και οι εκ μέρους μας στεβλώσεις της - π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

 Η Μεγάλη Εβδομάδα και οι εκ μέρους μας στεβλώσεις της

π.Θεοδόσιος  Μαρτζούχος

Από πέρυσι ήδη, αλλά πολύ περισσότερο φέτος (για τους θεσμικά, αλλά και για τους ουσιαστικά χριστιανούς), ο εορτασμός του Πάσχα, που θα γίνει υπό πίεσιν, έχει φέρει στην επιφάνεια πολλά τεχνικά και ουσιαστικά θέματα. Η ρουτίνα της παγιωμένης συνήθειας και το τυπικό που έχει αποχτήσει σταδιακά πέτρινη ακαμψία, είναι πλέον συνήθειες, για μεν τους θρησκευόμενους ψυχολογικής εν πολλοίς ανακούφισης, για δε τους μη θρησκευόμενους, «συμμετοχή» σε φολκλορικές τοπικές συνήθειες! Αυτό πάντοτε, και τώρα έκδηλα με την ελλιπή συμμετοχή, λόγω του υπερβολικού πολλές φορές ψυχολογικού φόβου του ιού.

Ας μη φοβόμαστε, τουλάχιστον όσοι θέλουμε να είμαστε χριστιανοί, να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.

Η Θεία Λειτουργία έχει καταλήξει εορταστικό τυπικό, όχι υλοποίηση του λόγου του Χριστού «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν»!

Η μετάληψη είναι απόηχος και ανάμνηση παιδικής εορταστικής συνήθειας (Χριστούγεννα-Πάσχα-Παναγίας) και όχι συνειδητοποιημένη αποδοχή του λόγου του Χριστού «Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον»!

Η προσευχή έχει καταντήσει ψυχολογική πίεση αιτημάτων για κάλυψη αναγκών ή θεμάτων υγιείας. Έχει εκπέσει δηλαδή, για τους περισσότερους, στην φρικαλέα επιπολαιότητα: «Ας μπούμε να ανάψουμε ένα κερί»!

Η μεγαλύτερη γιορτή του ετήσιου εκκλησιαστικού κύκλου, η γιορτή του Πάσχα, συνδυασμένη με την άνοιξη και την επιστροφή στον τόπο καταγωγής, για συνεορτασμό με τους συγγενείς, αποχτάει ένα στοιχείο βιταλιστικό, που επιτείνει το «σκόρπισμα» και γίνεται ανακουφιστική ανάπαυλα στην καθημερινή ρουτίνα και όχι προσκυνηματική αναζωογόνηση και προσθήκη πίστεως, έστω σ’ εκείνους που υπάρχει η πίστη. Η φόρτιση της ατμοσφαιρικής συνήθειας συντρίβει την ουσία του εορτασμού.

Κεφαλαιώδες -ατυχώς αμετακίνητο- μέχρι τώρα εμπόδιο συμμετοχής, η μορφή της γλώσσας! Πώς να αντέξεις μιάμιση, δυόμιση, τεσσερισήμισι ώρες ακολουθία, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι τα διαμειβόμενα; Αλλά να προσπαθείς σαν «τυφλός», αγνοών την γλώσσα, δια της «αφής»-θεάματος, να συμμετάσχεις στα τελούμενα;

Η Μ. Εβδομάδα έχει ένα εντυπωσιακό «σκηνογραφικό» αποτύπωμα. Άραγε μήπως για αναπληρωτική αντιστάθμιση και δέσμευση της προσοχής των χριστιανών, που δεν κατανοούν τα προσευχητικά λεγόμενα; Έχει συγχρόνως και μια ακατανόητη σύγχυση χρονικών δεδομένων. Το βράδυ διαβάζουμε τον όρθρο της ερχομένης-επομένης ημέρας και το πρωί τελούμε τον... εσπερινό!!! Και ακούς τον παπά το βράδυ να δέεται και για σένα λέγοντας: «Πληρώσωμεν τὴν ἑωθινὴν δέησιν...» ενώ το πρωί να φωνάζει (ενώ μόλις έχει ξημερώσει!): «Ἑσπέρας προκείμενον»! Και αυτά να μην ενοχλούν κανένα και λόγω της πακτωμένης (και όχι απλά παγιωμένης) συνήθειας και λόγω της γλωσσικής άγνοιας.

Στον ορθόδοξο χώρο η ιεροποίηση της παράδοσης έχει θέσει στο απυρόβλητο ακόμα και τα παράλογα! Και για μεν το πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα τα πράγματα ήταν κοινωνικώς αδιατάραχα. Το δεύτερο όμως ήμισυ του εικοστού και κατά τον ήδη διανυόμενο 21^ο αιώνα, με τις ανατροπές, τις αναταράξεις, την ταχύτητα, τα ηλεκτρονικά μέσα, και τον υποκειμενισμό, που κυριαρχεί ως κριτήριο θέασης και αξιολόγησης των πάντων, κάθε αφελής απλουστευτική και «πνευματική» (;!) εξήγηση όλων αυτών καταντά (και είναι) δικαιολογία των αδικαιολογήτων!

Τώρα λοιπόν που η πανδημία την οποία υφιστάμεθα και περνάμε, ανατρέπει τα αυτονόητα και ανατινάζει τα δεδομένα, μήπως θάταν καλό να κάνουμε την ανάγκη φιλοτιμία και να «ἀποκαταστήσωμεν εἰς τὸ ὀρθὸν» θέματα που φαίνονται μεν τυπικά (Ακολουθίες και περιεχόμενό τους) είναι όμως προϋπόθεση και βάση συνειδητού συνδέσμου με το Σώμα της Εκκλησίας του Χριστού;

Μήπως πρέπει να διδάξουμε ότι η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι υπόθεση της μιας εκ των τριών μεταλήψεων του έτους, αφού στην Μ. Εβδομάδα γιορτάζουμε την παράδοση σε μας από τον Χριστό των Φρικτών (πελωρίων, όχι τρομακτικών) Μυστηρίων, την Μ. Πέμπτη το πρωί;;

Μήπως πρέπει να θέσουμε το θέμα της Ευχαριστιακής συμμετοχής, ως υπόθεση κατεπείγουσα και για το τι πιστεύουμε και για το πώς συμμετέχουμε;

Η Μ. Εβδομάδα θέτει απαιτητικά το ερώτημα του Χριστού: Ὑμεῖς δὲ τίνα μὲ λέγετε εἶναι; Χωρίς, δεσμευτική ζωής, απάντηση στην ερώτηση, η Εκκλησία καταντάει fraus pia (ευσεβής απάτη) και ο Χριστός ναρκωτικό για τον λαό.

Αν η ακολουθία των Παθών, το βράδυ της Μ. Πέμπτης (...όρθρος Μ. Παρασκευής!!), θα είναι τέσσερις ώρες και δώδεκα ευαγγελικά αποσπάσματα δεν είναι το μείζον. Αυτό που πρέπει να δούμε είναι αν βοηθάει τους μετέχοντας στην συνειδητοποίηση του Σταυρού, ως του κυρίως χριστιανικού Μυστηρίου. Αν η διαδρομή του Χριστού μάς μαθαίνει ότι δια Σταυρού έρχεται στην ζωή χαρά κα ανάσταση. Δια Σταυρού στον οποίον ανερχόμαστε εμείς, και δεν «προσηλώνουμε» τους άλλους!

Η Μ. Παρασκευή ατυχώς έχει πλέον καταλήξει ένα θρησκευτικό φολκλόρ. Ο Επιτάφιος και τα Εγκώμια μονοπωλούν τις εντυπώσεις, το ενδιαφέρον και την συμμετοχή. Μένει ανοιχτή εκκρεμότητα-πληγή όχι τόσο το κατά πόσον το ενδιαφέρον και η συμμετοχή είναι γνήσια (αυτά μόνο ο Χριστός τα γνωρίζει) όσο το κατά πόσον υπάρχουν συνθήκες να αφουγκραστούμε (πίσω από τα βρισίδια για τον Ιούδα και τους Εβραίους, τους οποίους καταριόμαστε, αυτοαναιρούμενοι...! Ο Χριστός δέεται για τους σταυρωτές Του!!) αυτό που γιορτάζεται. Δηλαδή το ότι: «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε παρέδωσε σε θάνατο τον υιό του, για να μη χάνεται όποιος πιστεύει σ’ αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια» (Ιω. 3,16)

Φυσικό ψυχολογικό αυτονόητο να «αρέσουν και να συγκινούν» (βλέπε Στ. Ζουμπουλάκη, «Ανθοδέσμη για την Μ. Εβδομάδα», σελ. 111, εκδ. ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ, βιβλίδιον πάντερπνον και ουσιαστικόν) και τα Εγκώμια και ο Επιτάφιος και ουδείς ψόγος. Όμως ως παρεπόμενα της λατρείας, όχι ως το λατρευόμενον!!

Η κατάληξη του Επιταφίου είναι η ελπίδα νοήματος στη ζωή μας, περιγραφόμενη από μια μεγαλειώδη εικόνα από τον προφήτη Ιεζεκιήλ. Επιστρέφοντας στον ναό μετά την περιφορά ακούμε όλοι την διαβεβαίωση του Θεού ότι θα ανοίξει τα μνήματά μας και θα επανασυναρμολογήσει τα ξηρά οστά μας και θα μας δώσει ζωή! Γιατί;; Γιατί ο Χριστός ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να αφήσει τους αγαπημένους Του στην ανυπαρξία. Επιστρέφουμε στο σπίτι μας το βράδυ της Μ. Παρασκευής πλημμυρισμένοι με την γλυκύτερη ελπίδα. Πώς όμως να γίνει αυτό, όταν δεν κατάλαβες τι είπε ο προφήτης;;

Το Μ. Σάββατο, στην σωστή εκδοχή του εορτασμού του, είναι ημέρα πλήρους ησυχίας και σιγής. Χωρίς καμμία ακολουθία. Κυριολεκτικά με... νεκρική σιγή! Όπως λέει ο άγιος Επιφάνειος Κύπρου: «Σιγὴ πολλὴ ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὁ Βασιλεὺς ὑπνοῖ...». Σιωπή μπροστά στο μεγαλύτερο και φρικτότερο γεγονός. Στο γεγονός του θανάτου. Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγραφεί ή να υμνηθεί ότι ο Χριστός βρίσκεται «Ἐν τάφῳ σωματικῶς | ἐν ἅδου δέ μετὰ ψυχῆς ὡς Θεός | καὶ ἐν θρόνῳ μετὰ Πατρὸς πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος (= Αυτός που δεν χωράει πουθενά, ούτε σε χώρο ούτε σε σκέψη, ούτε σε λόγια, πολύ περισσότερο). Κι εμείς σιωπώντες περιμένουμε «ἵνα καὶ τοῖς ἐν ἃδῃ κηρύξη τὴν ἂφεσιν».

Οι βιολογικοί προσδιορισμοί «ζωντανός... νεκρός...» είναι κατά το ανθρώπινον! Για τον Θεό... πάντες ζῶσιν. Δεν είναι ο Θεός, Θεός νεκρών, αλλά ζώντων. Είναι η Χώρα των ζώντων. Είναι ο Θεός του Αβραάμ, που είναι πατήρ των πιστευόντων, και Θεός όλων των πατέρων μας, των οποίων επικαλούμαστε τις πρεσβείες γιατί φυσικά είναι ζῶντες παρά τῷ Θεῷ.

Στη σωστή σειρά των πραγμάτων της λατρείας, το Μ. Σάββατο περνούσε σε σιωπή και απόλυτη ασιτία-νηστεία (έχει μείνει τώρα το μόνο του έτους αλάδωτο Σάββατο!) μέχρι τις τρεις το απόγευμα, την «ἐνάτην», όπως ονομαζόταν παλαιά η τρίτη απογευματινή. Και όπως «ο κόσμος άρχισε ένα απόγευμα» (...καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα πρώτη... γι’ αυτό αρχίζουμε τις γιορτές με τον εσπερινό!) αρχίζαμε τον εορτασμό της Αναστάσεως του Χριστού το Μ. Σάββατο το απόγευμα. Πράγμα που σωστά τηρούν οι αδελφοί μας Καθολικοί με αυτό που ονομάζουν Easter Vigil, Πασχάλια Αγρυπνία. Γινόταν λοιπόν στις τρεις ο εσπερινός της μεγαλοπρεπούς εορτής, βαπτίζονταν οι μέλλοντες γενέσθαι Χριστιανοί, (εξ ου και τα πελώρια αναγνώσματα και η ψαλμώδησις του ύμνου των Τριών Παίδων «Τόν Κύριον ὑμνεῖτε» και το αντί τρισαγίου εἰς τήν Λειτουργίαν, Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε) και ετελείτο η πρώτη επίσημη Θ. Λειτουργία της Αναστάσεως, στο μέσον της οποίας με εφύμνιο τον τελευταίο όγδοο στίχο του Ψαλμού 81 ...Ἀνάστα ὁ Θεός, κρίνων τὴν γῆν..., γίνεται θερμοτάτη έκκληση του ιερέα και του λαού προς τον Χριστό να εγερθεί και να καταδικάσει την αδικία και ταλαιπωρία των πενήτων και πτωχών και να αποκαταστήσει δικαιοσύνην. Σήμερα σ’ αυτό το σημείο γίνεται κρότος και θόρυβος και ανοησίες, «εκδηλώματα τῆς χαρᾶς τῆς Ἀναστάσεως»... σε ημέρα Νηστείας!! Ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται... Η Ανάσταση του Χριστού σκουπίζει κάθε δάκρυ από τα ανθρώπινα μάτια και καταργεί τον θάνατο, τώρα ψυχικά και στην συνέχεια σωματοψυχικά.

Στο αφελές λοιπόν show, που έχει επικρατήσει, η πρώτη λειτουργία της Αναστάσεως γίνεται... το πρωί του Μ. Σαββάτου (!!) και μετά από όλα τα αναστάσιμα εσπέρια που ψάλλουμε... οι χριστιανοί συνεχίζουν την νηστεία, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι είναι και αθεολόγητη υπόθεση και ανόητη, αφού η Γιορτή προσδιορίζει τη νηστεία και όχι η νηστεία την γιορτή. Όμως το show συνεχίζεται και στη δεύτερη Λειτουργία, που αντί να τελεσθεί το πρωί της Κυριακής του Πάσχα, τελείται τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, με αφελή φιλοτιμία να ψαλλεί το τροπάριο Χριστός Ανέστη... στις 12 τα μεσάνυχτα!! Προφανέστατα ο Χριστός θα ξεκαρδίζεται στα γέλια με την... ιδιωτεία των κατ’ όνομα μαθητών Του, που θέλουν να φαντάζονται ότι... δίκην Canaveral... εκτοξεύθηκε από τον τάφο του στις 12 ακριβώς!! Ας σοβαρευτούμε όμως.

Τα Χριστούγεννα, που παλιά ήταν μαζί με τα Θεοφάνεια, και η Ανάσταση είναι οι ΜΟΝΕΣ γιορτές που τελούμε, μέσα στην ίδια εορταστική μέρα, δύο φορές το Μυστήριο της Ευχαριστίας. Μία με τον εσπερινό της εορτής και με Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου και μία με τον όρθρο της εορτής και με Θ. Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Η Ανάσταση δεν είναι φολκλορική ανάμνηση ούτε εθιμοτυπική επέτειος. Ή είναι η ζωή μας ο Χριστός και η Ανάστασή Του προσδοκία (όπως λέμε στο Πιστεύω...) και της δικής μας αναστάσεως, ή αν δεν είναι, ας μη συντρίβουμε την ελπίδα των ανθρώπων. Η Εκκλησία δεν είναι μια κοινότητα-γυάλα μέσα στην οποία ομοϊδεάτες καθόμαστε άνετα κλεισμένοι στον εαυτό μας και απολαμβάνουμε τα όμορφα και καλά έθιμά μας, που «πάντα έτσι κάναμε»!! Μια τέτοια αντίληψη και στάση «διώχνει» από την Εκκλησία τους σκεπτόμενους ανθρώπους που δεν επιθυμούν να είναι μέλη ενός χριστιανισμού... μη βιώσιμου!

Το αναγκαστικό πλαίσιο εορτασμού, που επιβάλλεται φέτος από τις συντεταγμένες της καθημερινότητας (9 μ.μ. Ανάσταση, λόγω απαγορεύσεων κυκλοφορίας) ας γίνει, έστω εξ ανάγκης, φιλοτιμία, να επιστρέψουμε στην σωστή λατρευτική έκφραση την εορτή της Αναστάσεως. Δηλαδή, η επίσημη Θ. Λειτουργία της Αναστάσεως με το εσπερινό της εορτής το απόγευμα του Μ. Σαββάτου, και η δεύτερη το πρωί με τον όρθρο της Κυριακής του Πάσχα και Εσπερινός Αγάπης το απόγευμα, όπως είναι φυσικό και λογικό.

Αν όμως μας νοιάζει απλώς να ’ρθούν και φέτος με την «λαμπαδούρα», ένα δεκάλεπτο τα μεσάνυχτα ή στις 9 έστω, έξω από τον ναό οι βαφτισμένοι ως χριστιανοί συνέλληνες, τότε ας ετοιμάσουμε την ράχη μας για το φραγγέλιο που θα κρατάει Αυτός, που έγινε έξαλλος όταν ο Άννας και ο Καϊάφας μετέφεραν τις... λατρευτικές συναλλαγές, από το άκρο της πόλεως, που μέχρι τότε διεξαγόντουσαν, στο εσωτερικό του Ναού... για «να μην κουράζεται ο κόσμος»!

«Καλή Ανάσταση», αδέρφια.

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος