ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΥΤΡΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ - Υπό π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

 ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 

ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΟΥΤΡΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

Υπό  π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

Πολλά και σπουδαία έχουν γραφτεί για την εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού. Στην παρούσα προσέγγιση της εικόνας δεν θα αναλύσουμε όλα τα επί μέρους στοιχεία της θεολογικά, αλλά θα σταθούμε μόνο σε κάποιες λεπτομέρειες που είναι αντίθετες με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας και μας παραπέμπουν σε λανθασμένα συμπεράσματα.

Πρόκειται για τη σκηνή των μαιών και του λουτρού του γεννηθέντος Χριστού, που συνήθως την απεικονίζουν οι αγιογράφοι στο κάτω δεξιό μέρος των εικόνων. Δευτερευόντως είναι το θέμα της στάσεως της Θεοτόκου στην εικόνα της Γεννήσεως του Κυρίου μας.

Ως γνωστόν το αειπάρθενον της Θεοτόκου και η άνευ λοχείας γέννησης του Κυρίου μας, είναι δόγμα ουσιώδες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι ιεροί κανόνες ορίζουν: «Ἀλόχευτον τὸν ἐκ τῆς Παρθένου θεῖον τόκον ὁμολογοῦντες, ὡς καὶ ἀσπόρως συστάντα, καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ κηρύσσοντες, τοὺς ἐξ ἀγνοίας πράττοντάς τι τῶν οὐ δεόντων, διορθώσει καθυποβάλλομεν.» [1]

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ερμηνεύοντας τον ανωτέρω κανόνα σημειώνει: «Ώσπερ γαρ άσπορον, και εκ Πνεύματος Αγίου, ομολογούμεν της Θεοτόκου την Σύλληψιν, ούτω παρομοίως και την αυτής Γέννησιν ανωτέραν συνομολογούμεν πάσης λοχείας, ήτις εστίν η μετά πόνων του βρέφους γέννησις, και η ακόλουθος των αιμάτων ρύσις κατά τον Ζωναράν…». [2]

Αυτό με πιο απλά λόγια σημαίνει, ότι στην Παναγία μητέρα του Κυρίου μας, δεν ακολούθησε ρεύση ακαθάρτων αιμάτων, όπως συνήθως κατά φυσική συνέπεια συμβαίνει σε όλες τις γυναίκες μετά την γέννα (επί 40 ημέρες ίσως και λιγότερο). Άρα ο Θεάνθρωπος Χριστός γεννήθηκε από την Παρθένο Μαρία χωρίς ρύπους και κατά συνέπεια δεν είχε άμεση ανάγκη από λουτρό για να καθαριστεί το σώμα Του.

Σε υποσημείωσή του στην ερμηνεία του οθ΄ Κανόνα, ο ίδιος Άγιος σχολιάζει: «Όθεν δεν πρέπει να ιστορούσιν οι ζωγράφοι την Θεοτόκον εν τη εορτή της Χριστού Γεννήσεως, κειμένην επί κλίνης και ωσάν αποκαμωμένην από τους πόνους… κατά γαρ τον Νύσσης Γρηγόριον, συμφωνούντα τη Συνόδω ταύτη, η του Χριστού γέννησις μόνου, χωρίς λοχείας εγένετο, και ούκ έστιν επί της αφθόρου και απειρογάμου κυρίως το όνομα της λοχείας ειπείν∙ το δε να ιστορούνται γυναίκες τινές πλύνουσαι τον Χριστόν εν λεκάνη, ως οράται εν πολλαίς εικόσι της Χριστού γεννήσεως τούτο είναι παντάπασιν ατοπώτατον και σαρκικών ανθρώπων εφεύρημα…». [3]

Αλλά και στη «Συμφωνία» άλλου Κανόνα, του ξ΄των Αγίων Αποστόλων, ο ίδιος Άγιος παρατηρεί: «Δεν κάμουσι λοιπόν καλά εκείνοι όπου επ΄εκκλησίας αναγινώσκουσι την ιστορίαν όπου επιγράφεται εις το όνομα του Ιακώβου του αδελφοθέου, κατά την εορτήν του γενεθλίου της Θεοτόκου: ένα μεν, διότι περιέχει πολλά αλλόκοτα πράγματα, τα οποία ουδείς άλλος Πατήρ της Εκκλησίας μας αναφέρει, καθώς μάλιστα είναι εκείνο όπου λέγει, πως ο μνήστωρ Ιωσήφ έφερε μαίαν δια να υπηρετήση εις τον φρικτόν και άσπορον εκείνον και υπέρ διάνοιαν εκ της Παρθένου τοκετόν του Κυρίου μας. Και άλλο δε, διότι ο ρηθείς άγιος Μελέτιος συγκαταριθμεί και ταύτην την ιστορίαν με τας νόθους και ψευδεπιγράφους βίβλους των αιρετικών…». [4]

Το λουτρό λοιπόν με τις μαίες δεν μαρτυρείται από το Ευαγγέλιο αλλά από ψευδεπίγραφα βιβλία αιρετικών και μυθοπλαστών χριστιανών. Για να ακριβολογούμε όμως αυτή η σκηνή του λουτρού για την οποία παραπέμπουν στο απόκρυφο: «Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου» ούτε εκεί υπάρχει(!). Στο συγκεκριμένο σύγγραμμα αναφέρεται ότι, όταν ήλθε η ώρα να γεννήσει η Παναγία, ο μνήστωρ Ιωσήφ βρίσκει μια μαμή, αλλά όταν φτάνουν στη σπηλιά, βλέπουν την Παναγία να θηλάζει το μικρό Ιησού και αντικρίζουν φωτεινή νεφέλη όπου δεν αντέχουν στην θέα της. Στη συνέχεια, η μαμή διηγείται τα γεγονότα σε κάποια Σαλώμη (όχι την κόρη της Ηρωδιάδας),  αλλά αυτή δείχνει δυσπιστία στο γεγονός πως παρέμεινε παρθένος κάποια που γέννησε… Κατόπιν προτροπής της μαμής η Παναγία αποκαλύπτεται και τότε η Σαλώμη βάζει το δάχτυλό της στη «φύση» της Παναγίας, όπου διαπιστώνει πως όντως είναι παρθένος! Τότε συμβαίνει παράλυση του χεριού της Σαλώμης και προσευχή στο Θεό για την ίασή της, και εμφανίζεται Άγγελος Κυρίου που την παροτρύνει να σηκώσει τον μικρό Ιησού στα χέρια της. Γεμάτη χαρά, κάνει ότι της λέει ο άγγελος με αποτέλεσμα την ίασή της. [5] 

Όπως φαίνεται ούτε οι μαίες βοήθησαν την Παναγία στη γέννα, (γιατί την βρήκαν να θηλάζει τον νεογέννητο Ιησού όταν πήγαν), ούτε έπλυναν το θείο βρέφος μετά την γέννηση!

Το επεισόδιο αυτό δεν έγινε πιστευτό από τους Πατέρες της Εκκλησίας, γι αυτό και δεν υπαινίσσονται πουθενά  κάτι ανάλογο. Αντιθέτως συνομολογούν τα ίδια που ισχυρίζεται και ο Αγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης. Ενδεικτικά και μόνο στη συνέχεια καταχωρούμε τη διδασκαλία κάποιων κορυφαίων Αγίων μας για το συγκεκριμένο θέμα, ώστε να δειχθεί του λόγου το αληθές.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός σε ομιλία του στην Γέννηση του Κυρίου λέει: «Αύτη δε προ τόκου μένει παρθένος και μετά γέννησιν∙ θεός γαρ ην το τικτόμενον. Αύτη άπονος μήτηρ και θεραπαινίς του τόκου και αδίδακτος μαία γίνεται, τον εξ αυτής υπέρ αυτής υπερφυώς άνευ ωδίνων τεκούσα σπαργανούσά τε και εν φάτνη ανακλίνουσα». [6] 

Και αλλού γράφει: «Τίκτεται γὰρ ἀπάτωρ ἐκ γυναικὸς ὁ ἐκ Πατρὸς ἀμήτωρ· (Πρβλ.Εβρ.7:3) καὶ ὅτι μὲν ἐκ γυναικὸς νόμῳ κυήσεως, ὅτι δὲ ἄνευ πατρός, ὑπὲρ φύσιν γεννήσεως· καὶ ὅτι μὲν τῷ εἰθισμένῳ χρόνῳ (τὸν γὰρ ἐννεαμηνιαῖον τελέσας καὶ τῷ δεκάτῳ ἐπιβὰς γεννᾶται), νόμῳ κυήσεως, ὅτι δὲ ἀνωδίνως, ὑπὲρ θεσμὸν γεννήσεως· ἧς γὰρ ἡδονὴ οὐ προηγήσατο, οὐδὲ ὠδὶν ἐπηκολούθησε, κατὰ τὸν προφήτην τὸν λέγοντα· ’’Πρὶν ὠδίνησεν, ἔτεκε’’, καὶ πάλιν·’’Πρὶν ἐλθεῖν τὸν καιρὸν τῶν ὠδίνων, ἐξέφυγε καὶ ἔτεκεν ἄρσεν’’ (Ησ.66:7).» [7] Το ακόμη πιο θαυμαστό είναι όπως λέγει ο Άγιος σε άλλο σημείο, ότι το σώμα του Ιησού σχηματίστηκε «οὐ σπερματικῶς ἀλλὰ δημιουργικῶς διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οὐ ταῖς κατὰ μικρὸν προσθήκαις ἀπαρτιζομένου τοῦ σχήματος, ἀλλ᾿ ὑφ᾿ ἓν τελειωθέντος, αὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος χρηματίσας τῇ σαρκὶ ὑπόστασις·» Δηλαδή: Δεν σχηματίστηκε το σώμα (του Ιησού) λίγο λίγο με τμηματικές προσθήκες, αλλά ολοκληρωμένο με τη μία, επειδή ο ίδιος ο Θεός Λόγος αποτελεί την υπόσταση και της σάρκας.(!) [8]

Ο Μέγας Αθανάσιος ξεκάθαρα διατυπώνει την αντίθεσή του για τις μαίες. Γράφει:                 «’’Εγένετο εν τω είναι αυτούς εκεί, επλήσθησαν αι ημέραι του τεκείν αυτήν τον Υιόν αυτής τον πρωτότοκον∙ και εσπαργάνωσεν αυτόν, και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη.’’ Βλέπε την μυστικήν αποκύησιν της Παρθένου∙ αύτη έτεκεν, αύτη εσπαργάνωσεν. Επί των κοσμικών γυναικών άλλη τίκτει και άλλη σπαργανοί∙ επι δε της Παρθένου ουχ ούτως∙ αύτη έτεκε και αύτη εσπαργάνωσε∙ και αύτη άκοπος μήτηρ και αδίδακτος μαία, ου συνεχώρησεν ανάγνοις χερσίν άψασθαί τινα του αχράντου τόκου∙ αύτη δι΄εαυτής, προ αυτής, και υπέρ αυτής εθεράπευσεν∙ ’’Και εσπαργάνωσεν αυτόν και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη, διότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι’’». [9]

Άλλες μαρτυρίες. Αγίου Συμεών του Μεταφραστού, λέγει: «Η φάτνη δέχεται τον πτωχείαν ελόμενον εξ αρχής… Ο απερίγραπτος εν σπηλαίω, ο του κόσμου δημιουργός, αυτουργός και του τόκου, και οδηγός τούτό που γίνεται, αυτός μεν μαιεύων, αυτός δε μαιευόμενος και τη μητρί τον θάλαμον χαριζόμενος.» [10]. Ο ίδιος δηλ. ο Κύριος αυτοτίκτεται και γεννάται χωρίς παρουσία μαιών!

Για την Γέννηση του Κυρίου ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει: «…πρόεισιν εκ Παρθένου, ου λύσας τη συλλήψει… και άρρητον θαύμα θαυματουργήσας» [11]. Και αλλού σημειώνει: «…πάντως τα ημέτερα πλην της αμαρτίας… και καθαρσίοις θυσίαις καθαίρεται…» [12]. Ως καθαρτικές θυσίες εδώ εννοούνται ο Σαραντισμός και η προσφορά ζεύγους περιστεριών ή τρυγόνων. Η Παναγία τηρώντας τον Μωσαϊκό Νόμο, και ταπεινώνοντας τον εαυτό της πήγε στο Ναό να σαραντίσει! Άλλωστε ποιος θα την πίστευε, αν έλεγε ότι γέννησε και δεν είχε λοχεία; Πουθενά όμως δεν αναφέρονται μαίες και λουτρό.

Το να τονίζεται ότι ο Χριστός εγεννήθη καθ΄ημάς, δεν μας λέει όλη την αλήθεια. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί: «Εἰ γὰρ ἐκ κοινῶν γάμων προῆλθεν, ὥσπερ ἐγώ, ψεῦδος τοῖς πολλοῖς ἐνομίζετο· νῦν δὲ διὰ τοῦτο ἐκ παρθένου τίκτεται, τικτόμενος δὲ καὶ τὴν μήτραν ἀναλλοίωτον τηρεῖ, καὶ τὴν παρθενίαν ἀζήμιον διαφυλάττει, ἵνα ὁ ξένος τῆς κυήσεως τρόπος πίστεώς μοι μεγάλης πρόξενος γένηται». [13] και αλλού λέγει: «Η Θεοτόκος μόνη έθηκε το τεχθέν παιδίον εις την φάτνην και είτα έλαβεν τούτο επί των γονάτων. Τούτο σημαίνει το ανώδινον του τοκετού». [14]

Ο Άγιος Μεθόδιος Ολύμπου: «Αμόλυντος ο τόκος και καθαρσίων ανεύθυνος… Εκπέφευγεν η Παναγία Παρθενομήρωρ τα γυναικεία». [15]

Θέτοντας μπροστά μας τον καθρέπτη των Πατερικών μαρτυριών, βλέπουμε ότι η συγκεκριμένη παράσταση δεν είναι αληθής, αλλά ψευδής και δεν συμφωνεί με την διδασκαλία της Εκκλησίας μας. Κανένας εκ των Αγίων και θεοφόρων Πατέρων μας δεν αναφέρεται σε μαίες και λουτρό του Κυρίου κατά την υπερφυή γέννησή Του, αλλά ομολογούν ότι: η Γέννηση του Χριστού ήταν υπεράνω των φυσικών όρων και νόμων της φύσεως.

Ο αγιογράφος ιερομόναχος Διονύσιος, εκ Φουρνά των Αγράφων (1670-1745 μ.Χ.), άριστος μαθητής, του επίσης μεγάλου αγιογράφου Μανουήλ Πανσελήνου, ενώ θαυμάζει την τέχνη του διδασκάλου του, δεν τον αντέγραψε στο θέμα της εξεικόνισης των μαιών και του λουτρού στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού, γιατί είχε πεισθεί ότι προσβάλλει τον αλόχευτο τόκο της Θεομήτορος! [16]

Ο καθηγητής κ. Κ. Καλοκύρης σε σχετική μελέτη του, που ερευνά σε βάθος την ιστορική περιπέτεια της εικόνας της Γεννήσεως του Χριστού, μας πληροφορεί τα εξής: «Εἰκονογραφικὰ ἡ σκηνὴ κατάγεται ἀπὸ ἀρχαία παράσταση λουτροῦ τοῦ Διονύσου. ῾Η χριστιανικὴ τέχνη ἤδη ἀπὸ τοὺς πρώτους αἰῶνες (4 ^ο μ.Χ.) προσέλαβε τὸ θέμα. Σὲ ὅλες σχεδὸν τὶς κατοπινὲς βυζαντινὲς καὶ μεταβυζαντινὲς εἰκόνες τῆς Γεννήσεως βρίσκεται ἡ σκηνὴ τοῦ Λουτροῦ. ᾿Εξαίρεση σημειώνεται τὸν 18ον αἰ. στὸ ῞Αγιον ῎Ορος, ὅπου ἡ σκηνὴ θεωρήθηκε μειωτικὴ τῆς θεότητος καὶ κατὰ συνέπεια ἀπόβλητη». Παρατηρώντας λοιπόν το άτοπο της σκηνής αυτής όπως το επισημαίνει και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης «μερικοὶ Μοναχοὶ ἐκάλυψαν τὴν παράσταση τοῦ λουτροῦ μὲ βουνὰ κ.λ.π. σὲ τοιχογραφίες (Καθολικὸν καὶ παρεκκλήσιον ῾Αγ. Νικολάου Μ. Λαύρας, Καθολικὸν Μ. Σταυρονικήτα καὶ Καθολικὸν Μ. Διονυσίου) καὶ φορητὲς εἰκόνες (εἰκόνα Γεννήσεως στὴ Λαύρα.) [17]

Παρά ταύτα κάποιοι φέρουν ως επιχείρημα, για να δικαιολογήσουν τη σκηνή του λουτρού, ότι ζωγραφιζόταν η σκηνή αυτή, για να τονισθεί η ανθρώπινη φύση του Χριστού και να αντικρουσθεί η αίρεση των Δοκιτών [18]  που πίστευαν ότι ο Χριστός έφερε φαινομενική και όχι πραγματική σάρκα! Αλλά ερωτούμε: Στην εποχή μας, που δεν υφίσταται πλέον η αίρεση αυτή, σε τι ωφελεί η παράσταση των μαιών και του λουτρού;

Οι άγιοι Πατέρες την εποχή της αιρέσεως αυτής δεν χρησιμοποίησαν πίνακες με μαίες και λουτρό στη Γέννηση του Κυρίου, για να την καταπολεμήσουν, αλλά επιχειρήματα από τα Ιερά Ευαγγέλια που είναι άφθονα! [19]  

Κάποιοι άλλοι, όπως ο μοναχός Ιωάννης Βράνος (αγιογράφος), ισχυρίζονται ότι σύμφωνα με τις διατάξεις του Μωσαϊκού Νόμου [20],  η γυναίκα που γεννούσε, επτά ημέρες εθεωρείτο ακάθαρτη, γι αυτό και έπρεπε όποιος την αγγίξει σύμφωνα με τις διατάξεις του Λευιτικού να λουσθεί με νερό∙[21]  και συμπεραίνει: «Ασφαλώς ο Νόμος δεν πρόβλεπε εξαίρεση για παιδί που θα γεννιόταν καθαρό, όπως στην περίπτωση του θείου Βρέφους. Επομένως οι γονείς του παιδιού ή οι μαίες ήταν υποχρεωμένες από το Νόμο να πλύνουν το παιδί, ακόμη και αν άστραφτε από καθαριότητα, και να συμμορφωθούν με τις διατάξεις του Νόμου για τις ημέρες της ακαθαρσίας τους» [22] Λίγο πιο κάτω γράφει πάλι: «Αλλά γιατί μας ταράσσει το γεγονός του λουτρού του σώματος του Χριστού από υλικές ακαθαρσίες; Μήπως στ΄αλήθεια το θείο Βρέφος δεν κολυμπούσε κυριολεκτικά μέσα σ΄αυτή τη γλοιώδη ουσία στην κοιλιά της Θεοτόκου επί εννέα μήνες; Αυτό δεν μπορούμε να το αρνηθούμε, γιατί πάραυτα παίρνουμε αιρετική θέση, υποστηρίζοντας ότι ο Κύριος δεν έγινε τέλειος άνθρωπος»(!)[23]. Το συμπέρασμα κατά τον Ι. Βράνο είναι ότι οπωσδήποτε «ιστορικώς έλαβε χώραν το λουτρόν του θείου Βρέφους παρ΄όλη την καθαρότητά Του.»[24] Διαφορετικά η Θεοτόκος θα παραβίαζε τον Μωσαϊκό Νόμο!

Στις θέσεις αυτές του αγαπητού μας αγιογράφου έχουμε να επισημάνουμε τα εξής: Εφ΄όσον η Αγία Γραφή και η παράδοση των Αγίων Πατέρων δεν μας πληροφορούν ούτε για λουτρό του θείου Βρέφους, ούτε για παρουσία μαιών, γιατί να επιμένουν κάποιοι στην απεικόνισή τους;  Το αν το Θείο Βρέφος λούσθηκε μετά τη γέννησή Του ή λίγο αργότερα για λόγους τυπικούς και όχι ουσιαστικούς και από ποιους, μας είναι αδιάφορο. Δεν προσδίδει καμιά αξία στον Χριστό. Όμως επισκιάζει στο συγκεκριμένο γεγονός την καθαρότητα της Θεοτόκου και του Κυρίου μας. Υποτάσσει το νου μας συνειρμικά στις δικές μας ανθρωποπαθείς εμπειρίες σχετικά με τη γέννα. Το γεγονός όμως της ενανθρωπίσεως και γεννήσεως του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού, υπερβαίνει την ανθρώπινη διάνοια και λογική! Δεν μπορούμε να το υποτάξουμε σε δικούς μας φυσικούς νόμους. «Υπερέβη τα εσκαμμένα», ξεπέρασε τα προκαθορισμένα όρια ο αδελφός μας, μιλώντας για το «σεσιγημένο μυστήριο» με τόσο «χονδροειδή» τρόπο! Οι Πατέρες σιώπησαν(!) κι εμείς με παρρησία, προσπαθούμε με βάση τη μολυσμένη διάνοιά μας να εξηγήσουμε τα «άρρητα» και θαυμαστά συμβάντα της οικονομίας του Θεού!! Ας μην ξεχνάμε ότι: «Όπου γάρ βούλεται Θεός, νικᾶται φύσεως τάξις». [25]

Κλείνοντας το θέμα καταθέτουμε και την τοποθέτηση του καταξιωμένου, και αγαπητού  Αγιογράφου κ. Φίλιππου Μαρκόπουλου που σημειώνει σε σχετικό άρθρο του το εξής: «Η σκηνή του λουτρού αποτέλεσε απάντηση σε ισχυρισμούς, ότι η Γέννηση Του Κυρίου ήταν ένα υπερφυσικό, πέρα από την ανθρώπινη φύση γεγονός, προσβάλλοντας με τον τρόπο αυτό την τέλεια ανθρώπινη Φύση του Κυρίου. Η γνώμη μου είναι, ότι η προσθήκη αυτή είναι άστοχη και αποτελεί παρέμβαση της ανθρώπινης λογικής στο Μυστήριο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σε σύγχρονες Εικόνες, που παρουσιάζουν την Θεοτόκο εγκυμονούσα. Καλές οι προθέσεις αλλά ανεπαρκή τα αποτελέσματα. Και αυτό γιατί καταγράφοντας την ανθρώπινη διάσταση του γεγονότος, αυτόματα υποβαθμίζεται η Θεία. Το Μυστήριο αυτό δεν περιγράφεται ούτε μπορεί η ανθρώπινη λογική να το κατανοήσει, όχι γιατί είναι ανεπαρκής, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη και υποταγμένη στην φθορά. Η θέση λ.χ. της Παναγίας, στην Παράσταση της Γέννησης, δεν καταδεικνύει την φυσική διάσταση των πραγμάτων (όπως συμβαίνει στις Δυτικές απεικονίσεις)…. Καλό είναι να μην αγγίζουμε ότι μας ξεπερνά. Όχι, λοιπόν, στην σκηνή του λουτρού». [26]

Τελείως αυθαίρετη είναι και η άποψη, ότι το λουτρό του νεογέννητου Χριστού προεικονίζει την Βάπτιση Του. Ποιος  Άγιος υποστηρίζει κάτι τέτοιο;

Τελειώνοντας να επισημάνουμε επίσης ότι πολλές από τις παραστάσεις της Γεννήσεως του Χριστού εικονίζουν την Παναγία ξαπλωμένη σε στρώμα, σαν αποκαμωμένη και εξαντλημένη από τους πόνους του τοκετού, με τα νώτα της στραμμένα προς το Θείο Βρέφος. [27]

Αυτή η στάση της Θεοτόκου, περιττό να πούμε, ότι προκαλεί το ορθόδοξο αίσθημα των πιστών, ίσως και τον σκανδαλισμό! Γι΄αυτό οι σύγχρονοι αγιογράφοι μας, ας προσέξουν περισσότερο το πως και τι θα απεικονίσουν στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1]   Πηδάλιον Εκδόσεις: «Αστήρ», Αθήναι 1982 οθ΄, ΣΤ΄ Οικουμ. Συνόδου, σελ.289.
[2]   έ.ά. ερμηνεία ανωτ. οθ΄Καν., σελ. 289.
[3]   έ.ά. Υποσημ. (1) στην ερμην. του οθ΄Κανόνα, σελ. 290.
[4]   έ.ά. σελ. 78-79.
[5]  Ιωάννη Δ. Καραβιδόπουλου «Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα» Τόμ. Α΄ Απόκρυφα Ευαγγέλια, Θεσσαλονίκη 1999, Εκδόσεις: Π. Πουρναρά, Κεφ. 19 και 20. Βλ. και εδώ: http://www. myriobiblos. gr/bible/apocrypha/iakovos.asp  Επίσης: Constantinous Tischendorf, «Ευαγγέλια Απόκρυφα», Αθήναι 1959, Εκδ. Σπανός σσ. 36-37. Ακόμη στο: «Απόκρυφα Ευαγγέλια – Αλήθειες και Αιρέσεις» του Γιώργου Κόρη, Θεσσαλονίκη 2003. Εκδ. Λιακόπουλος. σελ. 44-49 & σελ. 103-107 (όπου γίνεται αναφορά και στο απόκρυφο Ευαγγέλιο του ψευδο-Ματθαίου, για το ίδιο θέμα) και εδώ: https:// www.tovima.gr/2008/11/24/archive/i-gennisi-toy-xristoy-kai-ta-apokryfa-eyaggelia/
[6]  Bonifatius Kotter: «Die Schriften, Des Johannes von Damaskos» V. De Gruyter. (Συγγράμματα του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού τομ. 5^ος), Λόγος εις την Αγίαν Χριστού Γέννησιν, Σελ. 330, στιχ.20.
[7]  Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως» Νίκου Ματσούκα Εκδόσεις: Π.Πουρνάρα. Κεφ.87.§14, σελ.381,382.
[8]   έ.α. Κεφ.46.§2, σελ.214.
[9]   Μεγ. Αθανασίου, Β.Ε.Π. 36, 222.
[10] P.G. 115, 539 D. 
[11] P.G. 75, 1460 ΙΑ.
[12] P.G. 75, 1461 C.
[13] Λόγος εις το Γενέθλιον του Κυρίου. Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/ paterikon/iw annhs_xrysostomos_eis_to_gene8lion_toy_swthros.htm
[14] Β.Ε.Π. 49, 355.
[15] Β.Ε.Π. 18, 200.
[16] Διονυσίου του εκ Φουρνά, «Ερμηνεία της Ζωγραφικής Τέχνης». Εκδόσεις: Σπανού, εν Πετρουπόλει  1909 (Tυπογραφείον B. Kirschbaum). Υπό Α. Παπαδόπουλου-Κεραμέως,  Μέρος Τρίτο, Πως ιστορούνται αι Δεσποτικαί εορταί, σελ.86 (Η Γέννησις του Χριστού).
[17] Βλ. Κ. Καλοκύρη: ’’῾Η ἀπάλειψη τῆς σκηνῆς τοῦ λουτροῦ τοῦ θείου Βρέφους ἐκ τοιχογραφίας τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους’’, στὸ τόμο: ῎Αθως – Θέματα ᾿Αρχαιολογίας καὶ Τέχνης, ἐκδοτικὸς οἶκος ᾿Αστήρ, ᾿Αθῆναι 1963, σελ. 22.
[18]  Δοκίτες ή Μαρκιωνιστές: Αίρεση του 2ου μ.Χ. αι. Δοκίτες ονομάσθηκαν από το ρήμα: δοκέω-δοκῶ που σημαίνει: μου φαίνεται. Πίστευαν όπως προαναφέραμε, ότι ο Χριστός έφερε φαινομενική και όχι πραγματική σάρκα! Δηλ. ότι το σώμα του ήταν φανταστικό! Ο αιρεσιάρχης Μαρκίων θεωρούσε την ύλη και το σώμα δημιουργήματα ενός κατώτερου κακού Θεού, ο οποίος αντιτίθετο στο θέλημα ενός Αγαθού Θεού που είχε δημιουργήσει το πνεύμα και την ψυχή!
[19]  Η Παναγία γέννησε τον Χριστό, τον θήλασε και τον κράτησε στα χέρια της, το ίδιο και ο Συμεών ο Θεοδόχος στον σαραντισμό της. Την 8^η ημέρα περιτμήθηκε σαρκικά, βαπτίσθηκε από τον Τίμιο Πρόδρομο, κράτησε τον απ. Πέτρο από το χέρι όταν βυθιζόταν στο νερό. Οι μαθητές του άγγιζαν το σώμα Του, ο όχλος τον «συνέθλιβε» (Μαρ.5:31) κλπ. Αλλά και οι σταυρωτές του: Ποιόν συνέλαβαν, ποιόν κράτησαν, ποιόν μαστίγωσαν, ποιόν σταύρωσαν, εάν ήταν φάντασμα χωρίς σώμα πραγματικό;
[20]   Λευιτ. 12:2 «γυνή, ἥτις ἐὰν σπερματισθῇ καὶ τέκῃ ἄρσεν, ἀκάθαρτος ἔσται ἑπτὰ ἡμέρας».
[21]   Λευιτ. 11:32 «πᾶν, ἐφ᾿ ὃ ἂν ἐπιπέσῃ ἀπ᾿ αὐτῶν (κάτι ακάθαρτον)…εἰς ὕδωρ βαφήσεται καὶ ἀκάθαρτον ἔσται ἕως ἑσπέρας· καὶ καθαρὸν ἔσται».
[22]   Ιωάννου Βράνου μοναχού «Θεωρία Αγιογραφίας», Εκδόσεις: Π. Πουρνάρα –  Θεσσαλονίκη 1977, σελ. 237-238.
[23]    έ.ά. σελ. 238.
[24]    έ.ά. επίσης σελ. 238.
[25]    Κάθισμα β΄στιχολογίας, Όρθρου των Χριστουγέννων.
[26]    Βλ. εδώ: https://www.imoph.org/pdfs/2015/01/11/20150111aEIK-PAREMBASH-8.pdf
[27]    Ο Χρήστος Γκότσης στο βιβλίο του: «Ο μυστικός κόσμος των βυζαντινών εικόνων» τομ. Α΄, Εκδόσεις: Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα, Β΄εκδ. 1995, σελ.52, γράφει: «Στην πλειονότητα των παραστάσεων η Παρθένος είναι ξαπλωμένη και εκφράζει με τη στάση της μία μεγάλη κόπωση και ατονία»(!). Παραπέμπει δε στον εκλεκτό - κατά τ΄άλλα - Ρώσο θεολόγο και αγιογράφο Λεωνίδα Ουσπένσκι. Λυπηρό να κυκλοφορούν τέτοιες αντιλήψεις και μάλιστα από θεολόγους!
Σε αντιδιαστολή με αυτές τις διατυπώσεις,  στην υμνολογία της Εκκλησίας μας ακούμε: «Ἐπὶ τῶ ξένω σου τόκω, τὰς ὀδύνας φυγοῦσα, ὑπερφυῶς ἐμακαρίσθην, ἄναρχε Υἱέ…» (Κανόνας Όρθρου Μεγάλου Σαββάτου, Ωδή δ΄, τροπ. β΄.  και αλλού: «Χαῖρε γῆς τὸ θεμέλιον, ἐν τῇ σῇ νηδύϊ, Ἄχραντε ἀκόπως βαστάσασα…» (Σαββάτο Ε΄Εβδομ. Των Νηστειών, Κανόνας Όρθρου του Ακαθίστου  Ύμνου, Ωδή δ΄, τροπ. δ΄).