Η γελοιότητα του δημόσιου διαλόγου - π. Βασίλειος Θερμός

Sevil Azeri via Getty Images
Κωνσταντινούπολη Μωσαϊκό στην Αγία Σοφία 

Η γελοιότητα του δημόσιου διαλόγου

Ο δημόσιος διάλογος γίνεται με μύθους. Χωρίς επιχειρήματα

π. Βασίλειος Θερμός*

Από την υπόθεση Μόσιαλου τα συναισθήματα που κυριαρχούν στην ψυχή μου είναι απογοήτευση και θυμός. Θα εξηγήσω γιατί.                                     

       *

Γράφτηκε από πολλούς ότι επρόκειτο για χιούμορ που προσέβαλε την Παναγία. Λάθος: προσέβαλε εκατομμύρια πιστούς. Αν οι Χριστιανοί πιστεύουν ότι μια γυναίκα έμεινε έγκυος επειδή μύρισε ένα κρίνο, είναι ηλίθιοι.

Εκτός από προσβολή, το αδέξιο χιούμορ του κ. Μ. έδειξε και απύθμενη άγνοια. Διότι ο κρίνος αποτελεί ζωγραφική επινόηση του δυτικού ρομαντισμού και δεν έχει καμία σχέση με τη διήγηση του Λουκά η οποία περιγράφει τον Ευαγγελισμό.

Επίσης η ανόητη αυτή πρωτοβουλία αποκάλυψε το επίπεδο παιδείας του λαού μας. Δεν είναι μόνο ο κ. Μ., στρατιές δημοσιογράφων κατά καιρούς προδίδουν την απαιδευσία τους αναφέροντας κρίνους ή καζάνια της κόλασης. Πτυχιούχοι άνθρωποι, ορισμένοι με περγαμηνές, εμφανίζουν θεολογικές γνώσεις επιπέδου των πρώτων τάξεων του Δημοτικού. Αλλά γνωρίζουμε ότι πραγματικά μορφωμένος είναι εκείνος που κατέχει ευρύτερη παιδεία.

Τέλος, η υπόθεση αυτή ανέδειξε για μια ακόμη φορά την επιτακτική ανάγκη να προστατεύονται τα θρησκευτικά σύμβολα της ανθρωπότητας (βλ. άρθρο μου εδώ). Το επιθετικό ξαναζέσταμα του Διαφωτισμού στην εποχή μας διεκδικεί πεισματικά να μην λογίζεται τίποτε ως ιερό. Εξαιρούν, φυσικά, το Ισλάμ: ποιος από αυτούς θα τολμούσε να κάνει πλάκα με την πίστη των Μουσουλμάνων; Είναι φανερό ότι προχωρούν μέχρι εκεί που τούς παίρνει. Με άλλα λόγια, καθιστούν την ανεκτικότητα των Χριστιανών μέρος του παιγνιδιού, αλλά τήν αποκρύπτουν έντεχνα, αφού μετά από κάθε διαμαρτυρία τους φροντίζουν να φωνασκούν: «Βοήθεια! Οι μισαλλόδοξοι χτυπούν την ελευθερία του λόγου!».

                                                 *

Έρχομαι στους Χριστιανούς. Ναι, έχουν δίκιο να αισθάνονται προσβεβλημένοι. Αλλά εδώ αρχίζουν τα προβλήματα.

Από συντηρητικούς κύκλους ακούστηκαν φωνές υπέρ του αφορισμού του κ. Μ. Δεν πρόκειται μόνο για αφέλεια αλλά για αθεολόγητη στάση. Σύμφωνα με την μακραίωνη παράδοση η οποία στηρίζεται στην Θεολογία της Εκκλησίας, αφορίζεται (δηλαδή αποκόπτεται, αυτό σημαίνει) ένας μέλος που υιοθετεί αιρετικές απόψεις. Αλλά όλοι οι αιρετικοί έπραξαν ό,τι έπραξαν στο όνομα της πίστης τους. Τι νόημα έχει να αφοριστεί κάποιος ο οποίος απλά δεν πιστεύει; Κανένα. Έχει αποχωρήσει ήδη μόνος του. Με ένα τέτοιο ”αστείο” δηλώνει ότι δεν ανήκει στην Εκκλησία.

Αλλά οι σκληροπυρηνικοί Χριστιανοί προσδοκούν από τους σημερινούς άθεους να διατηρούν τα ίδια αυτονόητα με αυτούς. Και έτσι ανακαλούν από τη φαρέτρα τους όπλα άσχετα, απλώς επειδή νομίζουν ότι ζουν σε άλλη εποχή.

Το άλλο παράπονο που έχω από όσους πιστούς διαμαρτύρονται είναι ότι (ποτέ) δεν διαχωρίζουν την θέση τους από όσους επίσης διαμαρτύρονται αλλά για λόγους είτε καιροσκοπικούς είτε ταυτοτικούς. Πράγματι, κάθε φορά που η Χριστιανική πίστη δέχεται μια επίθεση (μόνο αυτή η πίστη δέχεται πλέον επιθέσεις στη χώρα μας…) σπεύδουν να φωνάξουν, είτε πολιτικοί του ευρύτερου φάσματος της Δεξιάς (περιλαμβανομένων και φασιστών), είτε άνθρωποι που θεωρούν την Ορθοδοξία απαραίτητη για το έθνος αλλά χωρίς πίστη στον Ιησού Χριστό! Οι συντηρητικοί Χριστιανοί πέφτουν μονίμως στην παγίδα, προφανώς διότι αισθάνονται καλοδεχούμενη την στήριξη, ή νοιώθουν περισσότεροι, ή πιστεύουν πως έτσι αποκτά δύναμη η φωνή τους. Και δεν καταλαβαίνουν ότι χάνουν τα δίκια τους αφού η αδιαφορία σου για το ποιους συμμάχους έχεις φτάνει εντέλει να χρωματίζει εσένα τον ίδιο.

                                                      *

Να γιατί αισθάνομαι απογοήτευση και θυμό. Αλλά και για έναν άλλο λόγο. Επειδή σε στιγμές σαν αυτή ο δημόσιος διάλογος γίνεται με μύθους. Χωρίς επιχειρήματα. 

Ο κ. Μ. πέταξε στο τραπέζι τον μύθο του κρίνου και οι Χριστιανοί απάντησαν ως θιγόμενοι, χωρίς καν να τόν αναιρέσουν! Τα ίδια έγιναν στο παρελθόν και με τη λογομαχία για το Κρυφό Σχολειό. Οι ”προοδευτικοί” απολάμβαναν να κατεδαφίζουν τον ”μύθο” και οι παραδοσιακοί απαντούσαν πως όντως υπήρχε! Χωρίς να αναρωτιέται κανείς πώς ήταν εφικτό να υπάρχει ως σταθερός και μόνιμος θεσμός σε ένα διάστημα που διήρκεσε 400 με 500 χρόνια και σε μια τεράστια έκταση. Η απλή αλήθεια είναι ότι για κάποιο διάστημα και σε κάποια μέρη όντως υπήρχε και ότι όλα εξαρτώντο από τις συγκυρίες και τις διαθέσεις του τοπικού πασά ή μπέη. Αλλά δεν υπάρχει χώρος για αποχρώσεις, η συγκροτημένη σκέψη είναι ανεπιθύμητη στον δημόσιο χώρο μας…

Άλλο ένα παράδειγμα εύκολης σκέψης, χωρίς κανένα λογικό επιχείρημα, είναι η επίκληση του Μεσαίωνα. Κάθε φορά που διανοούμενοι ή πολιτικοί θέλουν να στηλιτεύσουν μια εκκλησιαστική άποψη ή πρακτική με την οποία διαφωνούν, τήν ονομάζουν συλλήβδην ”μεσαιωνική” και ξεμπερδεύουν. Θα ήταν ενδιαφέρον να τούς ζητούσαμε να μάς δώσουν τα χρονικά όρια του Μεσαίωνα και τι φαντάζονται ότι συνέβαινε τότε.

Ίσως να εκπλήσσονταν αν μάθαιναν πως ο Μεσαίωνας αρχίζει από το τέλος της Ύστερης Αρχαιότητας (5ος αι.) και τελειώνει στα τέλη του 15ου αι. Και ότι κατά τον Μεσαίωνα διέπρεπαν σημαντικά Πανεπιστήμια σε Κωνσταντινούπολη και Ιταλία. Και ότι στην καρδιά του Μεσαίωνα το Βυζάντιο είλκυε τον φθόνο των Δυτικών για τα επιτεύγματά του στα γράμματα και στην τεχνολογία. Και πως η Ιερά Εξέταση έδρασε κυρίως μετά την έναρξη της Αναγέννησης, δηλαδή αφού τελείωσε ο Μεσαίωνας.

Γίνεται πλέον ανησυχητικό το έλλειμμα παιδείας. Χρειάζεται να καταπιαστούμε σοβαρά με αυτή την πελώρια έλλειψη αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, χρησιμοποιώντας ως μέτρο τον απόφοιτο Λυκείου.

Πέρα από τους τρομακτικούς αριθμούς των λειτουργικά αναλφάβητων, ακόμη και εκείνοι που έχουν λόγο στον δημόσιο χώρο και κοσμούνται με τυπικά προσόντα, χαρακτηρίζονται από αξιοθρήνητα χαμηλό επίπεδο αφού το οπλοστάσιό τους εξαντλείται σε χιλιομασημένα και ανυπόστατα κλισέ.

Δημόσιος διάλογος δεν υφίσταται, μόνο πόλεμος. Και μάλιστα πόλεμος στον οποίο μοιάζει να μην μάχονται φυσικά πρόσωπα. Περισσότερο δίνουν την εντύπωση κουκλοθέατρου: πέφτει στην αρένα ένα ερέθισμα και τα δύο μέρη αρχίζουν να κινούνται σαν μαριονέτες. Με λόγια προβλέψιμα, με στερεότυπα αιώνων. Παρακολουθούμε μύθους που κονταροχτυπιούνται δι’ αντιπροσώπων…

Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες πρόσεξαν την ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου.  Με εκπληκτική ψυχραιμία και αξιοπρέπεια περιέγραψε το διεθνές πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται οι αστεϊσμοί του κ. Μ. Έκλεισε δε με ευχές που αποκαλύπτουν ψυχική ανωτερότητα.

Εντύπωσή μου είναι ότι όσοι ενοχλήθηκαν από την απάντηση αυτή και δευτερολόγησαν, ενοχλήθηκαν όχι από όσα είπε αλλά επειδή δεν είπε όσα θα επιθυμούσαν να έχει πει. Τούς χάλασε την συνταγή: όλοι βολεύονται να περιγράφουν οι ίδιοι τον αντίπαλό τους…

*π. Βασίλειος Θερμός 

Ψυχίατρος παιδιών καί εφήβων. 

Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών. 

Αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

 Πηγή:  huffingtonpost