ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΑΣΗ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ; - Ιωάννης Σπιτέρης

 

 ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΑΣΗ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ;

Μερικές εισαγωγικές διευκρινήσεις

Πρώτ’ απ’ όλα οφείλουμε να ομολογήσουμε, πως στην ουσία, ούτε καν ξέρουμε πως να περιγράψουμε αυτές τις δύο πραγματικότητες. Πράγματι, επειδή το υπερπέραν, είναι ακριβώς ο «άλλος κόσμος», εντελώς διαφορετικός από τον δικό μας, δεν μπορούμε να έχουμε γι’ αυτόν καμία απολύτως αντικειμενική αντίληψη. Στον «άλλο κόσμο» δεν υπάρχει ο χρόνος και ο χώρος (το εδώ και το τώρα).

Ο ίδιος ο Χριστός, μιλώντας για την έσχατη πραγματικότητα του ανθρώπου και του κόσμου, μεταχειρίζεται εικόνες της αποκαλυπτικής γραμματείας της εποχής του: «κόλαση του πυρός, όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δεν σβήνει», (Μκ. 9, 47-48). Ο Ιησούς, με το κήρυγμά του δεν θέλει να μας δώσει ένα «ρεπορτάζ» σχετικά με αυτά που θα συμβούν, αλλά θέλει να διεγείρει στην πίστη μας την ενεργητική, δραστήρια και ισχυρή παρουσία του Θεού στη ζωή μας, υπό μορφή κρίσεως και νέας ζωής, ενώ συγχρόνως μας οδηγεί προς την τελική και οριστική νίκη εναντίον όλων των εχθρών της ζωής, του ανθρώπου και του κόσμου.

Πρέπει, επίσης, να ξεκαθαρίσουμε τί σημαίνει η λέξη «αιωνιότητα». Η «αιωνιότητα» δεν είναι ο χρόνος χωρίς τέλος ή ο χρόνος που ξεδιπλώνεται ασταμάτητα και για πάντα. Στην «αιωνιότητα» δεν υπάρχει ο χρόνος όπως εμείς τον γνωρίζουμε. Αυτοί που ήδη έχουν φτάσει στον «άλλον κόσμο», ζουν ένα αιώνιο παρόν, ζουν την πληρότητα της ζωής σε ένα αιώνιο τώρα.

Παράδεισος

Ο παράδεισος είναι η νίκη του Θεού πάνω στο κακό και στην αμαρτία, νίκη παρούσα ήδη σ’αυτόν τον κόσμο, που θα ολοκληρωθεί, όμως, πλήρως στην συντέλεια των καιρών. Σ’αυτή την νίκη κάθε άνθρωπος παίρνει μέρος, ήδη από τώρα, εφ’ όσον δεν αποκλείει τον εαυτό του από το Θεό που θέλει να κοινωνήσει μαζί του. Τότε μπορεί να κατέχει την «αιώνια ζωή» δηλαδή τη ζωή του Αναστημένου Χριστού που του δίνεται ως δώρο από τον Θεό. Ο Χριστός ο ίδιος μας φανέρωσε: «Εγώ ήλθα για να έχουν ζωή και να την έχουν άφθονη» (Ιω. 10,10). Αυτή η ζωή, δώρο του Αναστημένου Ιησού, θα φθάσει στην τελειότητά της με το θάνατο, με την προσωπική ανάσταση και κυρίως με την τελική αποκατάσταση της δικαιοσύνης.

Ο Παράδεισος εγκαινιάστηκε με την ανάσταση του Χριστού, όχι βέβαια ως «τόπος» (δεν υπάρχει ένα μέρος που να βρίσκεται ο Παράδεισος ή η Κόλαση). Ο Παράδεισος υπάρχει ως κατάσταση (αφορά την αυτοσυνείδηση του ανθρώπου). Επομένως, όχι μόνο υπάρχει, αλλά έχει και μία ακριβή ημερομηνία: το πρωί της Ανάστασης του Χριστού.

Ο Ιησούς, λίγο πριν από το θάνατό του, υποσχέθηκε στους Αποστόλους: «Πάω και θα σας ετοιμάσω τόπο, πάλι θα έλθω και θα σας πάρω κοντά μου, ώστε όπου είμαι εγώ να είστε κι εσείς» (Ιω. 14,3). Έτσι ο «παράδεισος» συνίσταται ουσιαστικά στο να είμαστε με το Χριστό και όπως είναι ο Αναστημένος Χριστός.

«Εν Χριστώ» θα εισαχθούμε στην πλήρη και φανερή κοινωνία αγάπης με το Θεό και με όλο τον κόσμο, με τα αδέλφια μας και με τον εαυτό μας. Πρόκειται για την πληρότητα της αγάπης του Χριστού για μας, αλλά και για την ωριμότητα της δικής μας αγάπης για το Θεό και για τους άλλους ανθρώπους, αγάπη που με τόσο μεγάλη δυσκολία εξασκήσαμε σε αυτήν τη ζωή. Η πραγματική αγάπη δεν μπορεί παρά να είναι αιώνια και βιωμένη στην πληρότητά της, χωρίς το φόβο μήπως τη χάσουμε.

Ο Παράδεισος δεν είναι όπως έγραψε η Σιμόν ντε Μπωβουάρ «το βασίλειο της ανίας, που είναι πιο θλιβερή από κάθε κόλαση». Ούτε και «η αιώνια ανάπαυση», όπως συνηθίζουμε να λέμε, αλλά η κατοχή της πληρότητας της ζωής και της ευτυχίας που αιώνια ανανεώνεται και αυξάνεται. Ο άνθρωπος, ως δημιούργημα, είναι περιορισμένος και γι’ αυτό δεν μπορεί να κατέχει ολόκληρη και πλήρη την αγάπη και επομένως την ευτυχία όπως συμβαίνει με το Θεό. Γι’ αυτό, στην αιώνια ζωή η αγάπη και η ευτυχία που πηγάζει από την αγάπη θα αυξάνονται συνεχώς. Έτσι, για τους ανθρώπους ο παράδεισος θα είναι μια αιώνια επέκταση της ευτυχίας και της αγάπης του Θεού, καμία φυσικά ανία, αλλά το αιώνιο νέο και η αιώνια νεότητα.

Όσοι ζουν σ’ αυτήν τη νέα κατάσταση δεν είναι ξεκομμένοι από την επίγεια περιπέτεια. Έστω κι αν έχουν φθάσει στο λιμάνι της ευτυχίας, ωστόσο η καρδιά τους, όπως η καρδιά του Χριστού, αντανακλά όλο το δράμα και την αγωνία των ανθρώπων. Όλοι αυτοί που είναι με το Χριστό, δηλαδή οι άγιοι, γνωστοί ή άγνωστοι, αγαπούν, ελπίζουν, υποφέρουν με όλα τα αδέλφια τους, που βρίσκονται ακόμα «εν πορεία», μέχρις ότου ολόκληρη η ανθρωπότητα φθάσει στον προορισμό της.

Κόλαση

Ακόμα μία φορά, πρέπει να το επαναλάβουμε ότι όσα αναφέρει η Γραφή για την άλλη ζωή, και προπάντων γι’αυτό που εμείς ονομάζουμε «κόλαση», δεν πρόκειται για ένα ρεπορτάζ, για κάτι που θα συμβεί σε μία ορισμένη στιγμή στο μέλλον, σε κάποιον τόπο στον οποίον θα μαζευτούν οι «καταραμένοι» στην αιωνιότητα. Πρέπει αρχικά να εννοήσουμε αυτήν τη λέξη ως αποκάλυψη της κατάστασης στην οποία ο άνθρωπος βρίσκεται αληθινά από τώρα.

Η κόλαση είναι η οριστικότητα του κακού, η μη κοινωνία με το Θεό και οφείλεται στην πλήρη και ελεύθερη αποκοπή από το Χριστό και από τα αδέλφια μας. Αν ο Παράδεισος είναι η πληρότητα της αγάπης ως κοινωνία με το Θεό και τα αδέλφια μας, η κόλαση είναι ακριβώς το αντίθετο. Είναι η οριστική αποκοπή από την αγάπη. Όπως εύστοχα έγραφε ο Dostoevsky στους «Αδελφούς Καραμάζοβ»: «Τι είναι η κόλαση – αναρωτιέται ο Στάρετς Ζωσιμά – και λέω πως είναι το μαρτύριο του να μην αγαπάει κανείς».

Κάποτε ένας γνωστός μου εκμυστηρεύτηκε: «Εγώ σαν πατέρας, ότι κακό και να μου έκανε το παιδί μου, δεν θα το είχα τιμωρήσει για όλη την αιωνιότητα». Η κόλαση, όμως, δεν είναι μία «τιμωρία» που επιβάλλει ο Θεός στον αμαρτωλό, δεν είναι έργο του Θεού. Ο Θεός δεν «στέλνει στην κόλαση», ο άνθρωπος πάει από μόνος του. Μη ξεχνάμε πως η κόλαση δεν είναι ένας τόπος, αλλά μια εσωτερική κατάσταση. Είναι η αμετάκλητη αποτυχία του ανθρώπου, που στη θέση του Θεού διάλεξε ένα είδωλο, είναι ο άνθρωπος που κλεισμένος στον εαυτό του δεν επιτρέπει στο Θεό να κοινωνήσει μαζί του. Αντίθετα, ο ίδιος ο Θεός «αγωνίζεται» για να μην πραγματοποιηθεί η κατάσταση της κόλασης σε κανέναν άνθρωπο, μέχρι του σημείου να θυσιάσει τον ίδιο τον Υιό του γι’ αυτό. Ο Σταυρός είναι η πιο ριζική και η πιο ενδεικτική αντίθεση του Θεού στην κόλαση. Η κόλαση παραμένει πάντα ως μία τρομερή κατάσταση, ως συνέπεια της σκλήρυνσης του ανθρώπου από το κακό, που πραγματοποιείται μέσα στον άνθρωπο και επεκτείνεται στον γύρω κόσμο σκορπίζοντας πόνο, κακό, καταστροφές, μίσος και θάνατο.

Μη ξεχνάμε πως ο Θεός θέλει να σωθούν όλοι οι άνθρωποι (βλ. Α’ Τιμ. 2, 4). Το απολυτρωτικό έργο του Χριστού αφορά όλους τους ανθρώπους. Η ευσπλαχνία του Θεού δεν έχει όρια. Κάθε φορά που μιλάμε για τη δυνατότητα της κόλασης, πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη αυτές τις βασικές αλήθειες του χριστιανισμού. Ένα πράγμα πάντως είναι βέβαιο: Ο φόβος της κόλασης δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μία γνήσια χριστιανική ζωή, διότι, μονάχα η ελευθερία της αγάπης είναι αποδεκτή από το Θεό της αγάπης.

† Ιωάννης Σπιτέρης

Αρχιεπίσκοπος(*)

πρώην Κερκύρας

*Αρχιεπίσκοπος των Ρωμαιοκαθολικών