Μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου (3 Οκτωβρίου) - Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης

Οὗτος ἦτον ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐννέα βουλευτὰς τοῦ ἐν ταῖς Ἀθήναις δικαιοτάτου κριτηρίου, τοῦ καλουμένου Ἀρείου Πάγου, ὑπερβαίνων ὅλους τοὺς ἄλλους κατὰ τὸν πλοῦτον καὶ δόξαν καὶ σοφίαν καὶ σύνεσιν, σύγχρονος γενόμενος τοῦ Κυρίου καὶ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων. Ὅταν δὲ ἤκουσε τὸν μέγαν Παῦλον νὰ διαλέγεται περὶ τοῦ Χριστοῦ εἰς τὸ ἀνωτέρω κριτήριον τοῦ Ἀρείου Πάγου, τότε ἐσύγκρινε, μὲ τὰ παρὰ τοῦ Παύλου λεγόμενα, τὴν παρατηρηθεῖσαν ὑπ’ αὐτοῦ ἔκλειψιν τοῦ ἡλίου, ἥτις ἔγινεν ἐπὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου, ὅταν ἡ σελήνη ὑπὲρ φύσιν ἐσυνώδευσε μὲ τὸν ἥλιον. Καὶ λοιπὸν ἐπείσθη εἰς τοὺς λόγους τοῦ Παύλου, καὶ πιστεύσας τῷ Χριστῷ ἐβαπτίσθη. Διδαχθεὶς δὲ τὰ μυστικὰ δόγματα τῆς θεολογίας παρὰ τοῦ μακαρίου Ἱεροθέου κατηξιώθη, ὡς αὐτὸς τοῦτο λέγει μόνος ὁ ἀοίδιμος, τῆς ἰδίας ἐκείνης χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν ὁποίαν εἶχε καὶ ὁ Ἱερόθεος. Ὅθεν, ἐπειδὴ καὶ ὅλον τὸν νοῦν ἀνεβίβασεν ὁ θειότατος οὗτος Ἱεράρχης εἰς τὰ ἄνω καὶ τὰ οὐράνια, διὰ τοῦτο φιλοσοφεῖ ὁμοῦ καὶ λογογραφεῖ: Περὶ Οὐρανίου Ἱεραρχίας τῶν ὑπερκοσμίων Ἀγγέλων, Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας, Περὶ Θείων ὀνομάτων, Περὶ Καταφατικῆς καὶ Ἀποφατικῆς θεολογίας, καὶ περὶ ἄλλων πραγμάτων οὐρανίων καὶ μυστικῶν. Καὶ χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν, καὶ τὸ ποίμνιον αὑτοῦ ποιμαίνει καλῶς. Καὶ ὅταν ἡ κυρία Θεοτόκος ἐκοιμήθη καὶ πρὸς τὸν Υἱὸν αὑτῆς ἐξεδήμησε, τότε καὶ ὁ μέγας οὗτος Διονύσιος παραδόξως ἐπέστη εἰς τὴν αὐτῆς Κοίμησιν, ἁρπαγεὶς ἐν νεφέλῃ μετὰ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων καὶ θείων Ἱεραρχῶν.

Ἔπειτα πηγαίνει εἰς Ῥώμην, ἐξαπλόνωντας πανταχοῦ τῆς εὐσεβείας τὸ κήρυγμα. Ἀνταμώσας δὲ ἐκεῖ τὸν Ἅγιον Κλήμεντα τὸν τῆς Ῥώμης Ἐπίσκοπον, κατὰ παρακίνησιν ἐκείνου ἐπῆγεν εἰς τοὺς δυτικοὺς Γαλάτας, ἤτοι εἰς τοὺς Γάλλους, οὓς ἡ κοινὴ γλῶσσα Φρανσέζους καλεῖ, μαζὶ μὲ τοὺς δύω μαθητάς του, Ῥουστικὸν καὶ Ἐλευθέριον. Ἀφ’ οὗ δὲ καὶ ἐκεῖ ἔσπειρε τὸν λόγον τῆς πίστεως, ἐπῆγεν εἰς τὴν Παρησίαν, ἤτοι εἰς τὸ Παρίσιον, τὴν νῦν πρωτεύουσαν πόλιν τῆς Φράνσας. Καὶ κτίσας εἰς ἕνα μέρος οἶκον εὐκτήριον καὶ Ἐκκλησίαν μικράν, ἐκεῖ εὑρίσκετο διδάσκων καὶ τραβίζωντας εἰς τὴν εὐσέβειαν μὲ λόγια καὶ ἔργα καὶ θαύματα, καὶ μάλιστα μὲ τὴν ἱλαρότητα τῆς ψυχῆς του, ὅλους τοὺς ἐκεῖ εὑρισκομένους Ἕλληνας, ἐνδόξους καὶ ἀδόξους, καὶ αὐτοὺς τοὺς ἐλλογίμους. Τούτων δὲ τὴν φήμην ἀκούσας ὁ βασιλεὺς Δομετιανός, ὁ βασιλεύσας ἐν ἔτει πβ΄ [82], ἐθυμώθη. Καὶ διὰ τοῦτο ἐπρόσταξε καὶ ἀπεκεφάλισαν αὐτόν, καὶ τοὺς δύω μαθητάς του Ῥουστικὸν καὶ Ἐλευθέριον, ἔξω τῆς πόλεως Παρισίου. Ἔγινε δὲ εἰς τὸν μέγαν Διονύσιον ἕνα θαῦμα γλυκύτατον ὁμοῦ καὶ ἐξαίσιον. Ὅταν γὰρ ὁ Ἅγιος ἀπεκεφαλίσθη, λαβὼν τὴν ἁγίαν του κεφαλὴν εἰς τὰς χεῖράς του, ἐπεριπάτησεν ἕως δύω μίλια τόπον, καὶ δὲν ἀφῆκεν αὐτήν, ἕως ὁποῦ ἀπάντησεν εἰς τὸν δρόμον μίαν γυναῖκα Κατοῦλαν ὀνόματι, καὶ σταθεὶς κατὰ θείαν Πρόνοιαν, ἀπέθετο αὐτὴν ὡσὰν ἕνα θησαυρόν, εἰς τὰς παλάμας ἐκείνης.

Ἐπειδὴ δὲ τὰ τίμια αὐτῶν λείψανα ἐρρίφθησαν διὰ νὰ τὰ φάγουν τὰ θηρία καὶ ὄρνεα, διὰ τοῦτο μερικοὶ Χριστιανοὶ ἐπῆραν αὐτὰ κρυφίως, καὶ κατὰ τὸ παρὸν μέν, κατέκρυψαν εἰς τόπον ἀφανῆ διὰ τὸν φόβον τῶν στρατιωτῶν. Ἀφ’ οὗ δὲ οἱ στρατιῶται ἀνεχώρησαν, τότε ἡ μακαρία Κατοῦλα πέρνουσα ταῦτα ἀπὸ ἐκεῖ, ἀπεθησαύρισεν αὐτὰ εἰς ἕνα οἶκον. Ὕστερον δὲ οἱ Χριστιανοὶ ἔκτισαν εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον Ναὸν καὶ Ἐκκλησίαν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τῶν Ἁγίων. Κατὰ δὲ τὸν χαρακτῆρα τοῦ σώματος ἦτον ὁ Ἅγιος Διονύσιος μέσος κατὰ τὸ μέγεθος, λεπτός, ἄσπρος μέν, κατὰ τὸ χρῶμα. Ὀλίγον δὲ κύτρινος. Ὀλίγον κοντὸς εἰς τὴν μύτην. Δασὺς εἰς τὰ ὀφρύδια. Βαθουλοὺς ἔχων τοὺς ὀφθαλμούς. Μεγάλα ἔχων αὐτία. Ἄσπρα μὲν ἔχων μαλλία, μακρὰ δέ. Ὁμοίως καὶ τὰ γένεια ἔχων μακρὰ μὲν μετρίως, ἀραιὰ δέ. Ἦτον ὀλίγον προκοίλης, καὶ μακροδάκτυλος εἰς τὰ χέρια. Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ Σύναξις ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ.

Ἐπειδὴ δὲ τὸ διήγημα, ὁποῦ ἀναφέρει ὁ θεῖος οὗτος Διονύσιος εἰς τὴν Ἐπιστολήν, ὁποῦ γράφει πρὸς Δημόφιλον τὸν θεραπευτήν, ἤτοι Μοναχόν, εἶναι κατανυκτικόν, διατὶ διδάσκει πόσην φιλανθρωπίαν δείχνει ὁ Θεὸς εἰς τοὺς ἁμαρτωλούς, διὰ τοῦτο ὠφέλιμον πρᾶγμα θέλει εἶναι, νὰ διηγηθῶμεν τοῦτο ἐδῶ. Λέγει οὖν ἔτζι εἰς τὸν Δημόφιλον ὁ θεῖος Πατήρ.

Ὅταν ἐγώ, λέγει, ἐπῆγα εἰς τὴν νῆσον Κρήτην, μὲ ἐφιλοξένησεν ὁ ἱερὸς Κάρπος (οὗτος δὲ ἦτον ἕνας ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους, οἵτινες μὲ κοινὸν ὄνομα καλοῦνται ἑβδομήκοντα), ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ ἄλλος ἦτον τότε παρόμοιος, ἦτον ὅμως καὶ αὐτὸς ἕνας ἄνδρας ἐπιτηδειότατος εἰς θεωρίαν Θεοῦ, διὰ τὴν πολλὴν καθαρότητα τοῦ νοὸς ὁποῦ εἶχε. Διατὶ αὐτὸς ὁ τρισμακάριος, ποτὲ δὲν ἐπεχείρει νὰ τελειώσῃ τὴν ἱερουργίαν τῶν θείων Μυστηρίων, ἀνίσως πρότερον κατὰ τὰς προτελείους εὐχάς: ἤγουν ὅταν πρὸ τῆς ἱερουργίας παρεκάλει νὰ μεταλάβῃ ἀκατακρίτως τὰ θεῖα Μυστήρια, δὲν ἱερούργει, λέγω, οὗτος, ἀνίσως πρότερον δὲν ἔβλεπεν ὅρασίν τινα θείαν καὶ ἱεράν. Ἔλεγεν οὖν ὁ ἱερὸς Κάρπος, ὅτι ἕνας ἄπιστος Ἕλληνας τὸν ἐλύπησεν. Ἡ λύπη του δὲ ἦτον, διατὶ ἐκεῖνος ἐπλάνησεν ἕνα Χριστιανόν, καὶ τὸν ἔκαμεν Ἕλληνα. Εἰς καιρὸν λοιπὸν ὁποῦ ἔπρεπεν, ὅταν ἀκόμη ἐτελοῦντο αἱ ἱλάριαι ἡμέραι ἐκείνου τοῦ ἑλληνίσαντος Χριστιανοῦ, κατὰ τὰς ὁποίας οἱ Ἕλληνες ἔχαιρον καὶ ἐθυσίαζον εἰς τοὺς θεούς των, ὅτι ἔκαμαν Ἕλληνα ἕνα Χριστιανόν· εἰς καιρόν, λέγω, ὁποῦ ἔπρεπεν ὁ θεῖος Κάρπος νὰ παρακαλέσῃ ἀγαθοπρεπῶς τὸν Θεὸν καὶ διὰ τοὺς δύω, καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, τὸν μὲν Χριστιανόν, νὰ ἐπιστρέψῃ, τὸν δ’ Ἕλληνα, νὰ νικήσῃ, καὶ ἔτζι νὰ ἀναβιβάσῃ καὶ τοὺς δύω εἰς τὴν τοῦ Θεοῦ γνῶσιν· ἐκεῖνος ὅμως, δὲν ἠξεύρω πῶς, ἔκαμε τότε ἕνα πρᾶγμα, ὁποῦ πρότερον δὲν τὸ ἔπαθεν.

Διατὶ αὐτός, σταλάξας, διὰ νὰ εἴπω ἔτζι, μέσα εἰς τὴν ψυχήν του πολλὴν ἔχθραν καὶ πικρίαν κατ’ ἐκείνων τῶν ταλαιπώρων, ἐκοιμήθη μὲν ἔτζι κακῶς. Ἔτυχε γὰρ τότε ὁποῦ ἐλυπήθη, νὰ ᾖναι ἑσπέρα. Ἐπειδὴ δὲ ἐσυνείθιζε νὰ σηκόνεται κατὰ τὸ μεσονύκτιον, καὶ νὰ δοξολογῇ τὸν Θεόν, ἐσηκώθη καὶ τὴν νύκτα ἐκείνην κατὰ τὴν συνήθειάν του. Στεκόμενος ὅμως εἰς τὴν προσευχήν, ἐλυπεῖτο οὐ καλῶς καὶ ἔλεγε, ὅτι δὲν εἶναι δίκαιον νὰ ζοῦν ἄνθρωποι ἄθεοι καὶ Ἕλληνες, καὶ νὰ διαστρέφουν τὰς ὁδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας. Καὶ ταῦτα λέγωντας, παρεκάλει τὸν Θεὸν νὰ ῥίψῃ ἀστραποπελέκυ, διὰ νὰ κόψῃ χωρὶς ἔλεος καὶ τῶν δύω τὰς ζωάς. Εὐθὺς δὲ ὁποῦ ταῦτα εἶπε, τοῦ ἐφάνη, ἔλεγε, πῶς εἶδεν αἰφνιδίως τὸν οἶκον ἐκεῖνον, εἰς τὸν ὁποῖον ἐπροσηύχετο, ὅτι ἐσείσθη πρότερον ὅλος. Καὶ ἔπειτα ἐσχίσθη εἰς δύω μέρη, ἀπὸ τὴν στέγην ἕως κάτω. Τοῦ ἐφάνη δὲ καὶ ὅτι ὁ Οὐρανὸς ἄνοιξεν. Ἐπάνω δὲ εἰς τὰ νῶτα τοῦ Οὐρανοῦ εἶδε τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν ὁμοῦ μὲ ἀπείρους Ἀγγέλους, οἱ ὁποῖοι ἐπαραστέκοντο εἰς αὐτὸν ἐν εἴδει ἀνθρώπων. Ταῦτα δὲ ἄνωθεν βλέπων ὁ Κάρπος, ἐθαύμαζεν. Ἔπειτα σκύψας κάτω, εἶδεν, ὅτι τὸ ἔδαφος τοῦ οἴκου ἐσχίσθη, καὶ ἔγινεν ἕνα χάσμα σκοτεινὸν καὶ βαθύτατον. Εἰς δὲ τὸ στόμα τοῦ χάσματος, εἶδε τοὺς δύω ἀνθρώπους ἐκείνους ὁποῦ ἐκαταρᾶτο, ὅτι ἔστεκαν εἰς αὐτὸ τρομασμένοι, ἐλεεινοί, καὶ πλησιάζοντες νὰ πέσουν μέσα εἰς τὸ χάσμα ἀπὸ τὸν τρόμον καὶ ἀστασίαν τῶν ποδῶν τους.

Κάτω δὲ ἀπὸ τὸ χάσμα ἔβλεπε νὰ ἀναβαίνουν ὀφίδια, τὰ ὁποῖα συρόμενα ἀνάμεσα εἰς τὰ ποδάρια ἐκείνων τῶν τρισαθλίων, ποτὲ μὲν ἐσφύριζον, φοβερίζοντα καὶ τραβίζοντα αὐτούς, ποτὲ δὲ ἐδάγκανον αὐτοὺς μὲ τὰ ὀδόντιά των, καὶ τοὺς ἐκτύπουν μὲ τὰς οὐράς των, καὶ μὲ κάθε τρόπον ἐπεχείρουν νὰ τοὺς ῥίψουν μέσα εἰς τὸ ἄπειρον βάθος ἐκεῖνο, κινοῦντες, σπρώχνοντες, καὶ κτυπῶντες αὐτούς. Ὅθεν ἐφαίνοντο οἱ τάλανες, ὅτι ἔμελλον ἐξάπαντος νὰ πέσουν μέσα, θέλοντες καὶ μὴ θέλοντες, ἀπὸ τὸ κακὸν βιαζόμενοι. Ταῦτα δὲ βλέπων ὁ ἱερὸς Κάρπος, ἔλεγεν, ὅτι δὲν ἤθελε νὰ βλέπῃ πλέον ἄνω εἰς τὸν Οὐρανόν, καὶ εἰς τὸν ἐν τῷ Οὐρανῷ καθήμενον Δεσπότην Χριστόν. Ἀλλὰ ἐλυπεῖτο καὶ ἐταράττετο, διατὶ ἐκεῖνοι δὲν ἔπιπτον εἰς τὸ χάσμα μίαν ὥραν πρότερον. Ὅθεν καὶ πολλάκις ἐπεχείρησε καὶ αὐτὸς νὰ τοὺς ῥίψῃ. Ἀλλὰ μὴ δυνηθείς, ἐλυπεῖτο καὶ τοὺς ἐκαταρᾶτο.

Ὕστερον δέ, μόλις καὶ μετὰ βίας ἀνανεύσας εἰς τὰ ἄνω, εἶδε μὲν πάλιν τὸν Οὐρανόν, καθὼς καὶ πρότερον τὸν εἶδεν. Εἶδε δὲ ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς σπλαγχνισθεὶς τὸν κίνδυνον ἐκείνων τῶν ἀθλίων, ἐσηκώθη ἀπὸ τὸν θρόνον του καὶ ἐκατέβη, καὶ πηγαίνωντας κοντὰ εἰς ἐκείνους, τοὺς ἔδιδε χεῖρα βοηθείας. Συνεβοήθουν δὲ μὲ τὸν Ἰησοῦν καὶ οἱ θεῖοι Ἄγγελοι, καὶ ἐπίαναν τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους, ἄλλος τὸν ἕνα, καὶ ἄλλος τὸν ἄλλον. Τότε βλέπει ὁ Κάρπος τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, ὅστις ἔχωντας ἐξαπλωμένην τὴν χεῖρά του, εἶπε πρὸς αὐτόν. Κτύπα λοιπὸν κατ’ ἐμοῦ. Ἐγὼ γὰρ εἶμαι ἕτοιμος, καὶ πάλιν καὶ πολλάκις νὰ πάθω, διὰ νὰ σωθοῦν ἄνθρωποι. Καὶ ἀγαπητὸν τοῦτο εἶναι εἰς ἐμένα, ἀνίσως ἄλλοι ἄνθρωποι δὲν ἁμαρτάνουν: ἤτοι ἀνίσως δὲν ἤθελαν μὲ σταυρόνουν ἄνθρωποι, καὶ ἐκ τούτου νὰ ἁμαρτάνουν καὶ νὰ κολάζωνται βαρυτέρως, ἐγὼ εἶμαι ἕτοιμος νὰ πάθω πάλιν καὶ νὰ ἀποθάνω δι’ αὐτούς, ὡς ἑρμηνεύει ὁ Παχυμέρης. Πλὴν στοχάσου, ἀνίσως καὶ εἶναι συμφέρον εἰς ἐσένα νὰ ἀλλάξῃς τὴν μετὰ τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀγαθῶν Ἀγγέλων συντροφίαν, μὲ τὴν παντοτινὴν συντροφίαν τῶν ὄφεων καὶ δαιμόνων.

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης