Η Μνήμη του Αβραάμ και η Τιμή των Προφητών και Δικαίων της Παλαιάς Διαθήκης Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Μνήμη του Αβραάμ και η Τιμή των Προφητών και Δικαίων της Παλαιάς Διαθήκης

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, μέσα στην ιερή παράδοσή της, δεν περιορίζει τη μνήμη των αγίων στους αποστόλους, μάρτυρες ή οσίους της Καινής Διαθήκης. Αντιθέτως, τιμά και εορτάζει τους Προφήτες και Δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης, τους άνδρες εκείνους που προετοίμασαν με τη ζωή και την πίστη τους τον ερχομό του Χριστού. Ανάμεσά τους εξέχουσα θέση κατέχει ο Πατριάρχης Αβραάμ, του οποίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 9 Οκτωβρίου.

Ο Αβραάμ χαρακτηρίζεται από την Αγία Γραφή ως «πατήρ πολλῶν ἐθνῶν» (Γεν. 17,5) και κυρίως ως Πατέρας της Πίστεως. Ενώ δεν είχε γνωρίσει τον Θεό μέσα από κάποιον νόμο ή λατρεία οργανωμένη, άκουσε τη φωνή Του και υπάκουσε χωρίς δισταγμό. Ο Απόστολος Παύλος, στην προς Ρωμαίους επιστολή, μας θυμίζει ότι «ἐπίστευσε δὲ Ἀβραὰμ τῷ Θεῷ καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην» (Ρωμ. 4,3). Αυτή η πίστη δεν ήταν απλή αποδοχή κάποιου δόγματος· ήταν μια ολοκληρωτική παράδοση του εαυτού του στο θέλημα του Θεού, ακόμη και όταν του ζητήθηκε να θυσιάσει τον υιό του Ισαάκ.

Ο Μέγας Βασίλειος, ερμηνεύοντας την πίστη του Αβραάμ, λέγει ότι ο Πατριάρχης «οὐ τοῖς φαινομένοις ἐφοβεῖτο, ἀλλὰ τῷ Θεῷ ἐπίστευεν»· δηλαδή, η σταθερότητά του δεν πηγάζει από λογικό υπολογισμό, αλλά από εμπιστοσύνη στη θεία υπόσχεση. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος προσθέτει ότι ο Αβραάμ «ἔδειξεν ὅτι ἡ πίστις ἄνευ ἔργων νεκρά ἐστίν» — πιστεύει και ενεργεί, δεν μένει θεατής του θείου σχεδίου, αλλά συνεργός.

Η Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη αυτών των δικαίων διότι μέσα από τη ζωή τους αποκαλύπτεται το έργο του Θεού στην ιστορία. Οι Προφήτες, από τον Μωυσή έως τον Ησαΐα και τον Δανιήλ, υπήρξαν στόματα του Θεού. Δεν προανήγγειλαν απλώς γεγονότα, αλλά φανέρωσαν σταδιακά το μυστήριο της θείας οικονομίας. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος εξηγεί ότι «ἡ Παλαιὰ ἦν σκιά, ἡ Νέα ἀλήθεια»· οι Προφήτες στάθηκαν γέφυρα από το σκοτάδι της άγνοιας στο φως του Ευαγγελίου.

Στις μέρες μας υπάρχουν χριστιανοί που, είτε από άγνοια είτε από υπερβολικό ζήλο, θεωρούν ότι η Παλαιά Διαθήκη δεν έχει θέση στη ζωή της Εκκλησίας, πιστεύοντας πως ο ερχομός του Χριστού την κατήργησε. Μια τέτοια στάση, όμως, χωρίζει ό,τι ο Θεός ένωσε. Η Ορθόδοξη πίστη βλέπει την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη ως ενιαίο σώμα αποκαλύψεως· η Παλαιά προετοιμάζει και προεικονίζει, ενώ η Καινή εκπληρώνει και φωτίζει όσα προηγήθηκαν. Όπως λέγει ο Άγιος Αυγουστίνος, «ἡ Παλαιά ἐν τῇ Καινῇ ἀποκαλύπτεται, καὶ ἡ Καινή ἐν τῇ Παλαιᾷ κρύπτεται». Η Εκκλησία δεν απορρίπτει την Παλαιά Διαθήκη, αλλά την ερμηνεύει μέσα από το φως του Χριστού, αναγνωρίζοντας ότι ο ίδιος Θεός μιλά και στις δύο.

Η μνήμη του Αβραάμ και των Προφητών υπενθυμίζει στους χριστιανούς ότι η πίστη είναι πορεία. Δεν γεννιέται μέσα σε ασφάλεια, αλλά δοκιμάζεται και ωριμάζει. Ο Αβραάμ εγκαταλείπει την πατρίδα του, ξεκινώντας ένα ταξίδι χωρίς εγγυήσεις, με μοναδικό εφόδιο τον λόγο του Θεού. Αυτή η υπακοή προεικονίζει τη ζωή κάθε πιστού, που καλείται να εξέλθει από τα «όρια» της αυτάρκειας και να πορευθεί στην εμπιστοσύνη του Θεού.

Η Εκκλησία τον τιμά διότι αναγνωρίζει ότι μέσα στην υπακοή του κρύβεται η ίδια η ουσία της σωτηρίας — η αποδοχή του θελήματος του Θεού και η εμπιστοσύνη ότι «πιστὸς ὁ καλῶν ἡμᾶς». Όπως ο Αβραάμ έγινε πατέρας «ἐκ πίστεως» (Ρωμ. 4,16), έτσι και κάθε πιστός καλείται να γίνει τέκνο του με τη ζωή του. Ο ίδιος ο Χριστός στο Ευαγγέλιο λέγει στους Ιουδαίους: «εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε» (Ιω. 8,39). Αυτή η φράση δείχνει ότι η τιμή των Προφητών και Δικαίων δεν είναι απλώς μνημόνευση, αλλά πρόσκληση μίμησης.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας διδάσκουν ότι η τιμή των αγίων έχει χαρακτήρα ευχαριστιακό και διδακτικό. Έτσι, ο εορτασμός της μνήμης του Αβραάμ δεν αποτελεί απλή αναδρομή στο παρελθόν, αλλά μια ζωντανή συμμετοχή στην πίστη του. Κάθε φορά που η Εκκλησία ψάλλει «ἐν πίστει ἔζησας, Πατέρων πρότυπον Ἀβραάμ», υπενθυμίζει στους πιστούς ότι η δική τους πορεία είναι συνέχεια της πίστης εκείνου.

Οι προφήτες και οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης, λοιπόν, αποτελούν τα πρώτα άνθη της θείας χάριτος στην ιστορία. Η ζωή τους δείχνει πώς ο Θεός ενεργεί μέσα στον χρόνο, προετοιμάζοντας την έλευση του Χριστού. Τους τιμούμε, γιατί μέσα από αυτούς φανερώθηκε η πιστότητα του Θεού προς τις υποσχέσεις Του και ο πόθος του ανθρώπου για δικαίωση.

Στη μνήμη του Αβραάμ και όλων των προφητών αναγνωρίζουμε την πρόσκληση να βιώσουμε και εμείς την πίστη ως εμπιστοσύνη, υπομονή και υπακοή. Ο Αβραάμ στάθηκε αρχή της ευλογίας· «ἐν σοί εὐλογηθήσονται πάντα τὰ ἔθνη» — και μέσα στην Εκκλησία αυτός ο λόγος συνεχίζει να πραγματοποιείται, κάθε φορά που ένας άνθρωπος ανοίγει την καρδιά του στο Θεό.