Η στάση της Εκκλησίας απέναντι στα τοπικά έθιμα και η χριστιανική προσέγγιση του Mid-Autumn Festival - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η στάση της Εκκλησίας απέναντι στα τοπικά έθιμα και η χριστιανική προσέγγιση του Mid-Autumn Festival

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, από τα πρώτα της βήματα, βρέθηκε μέσα σε ποικίλους πολιτισμούς και παραδόσεις. Από την ιουδαϊκή μήτρα όπου γεννήθηκε, έως τον ελληνιστικό κόσμο μέσα στον οποίο διαδόθηκε, και κατόπιν σε κάθε ήπειρο όπου ρίζωσε, πάντοτε κλήθηκε να μαρτυρήσει το Ευαγγέλιο με τρόπο που να σέβεται τον τόπο, τον άνθρωπο και την ιστορία του.

Αυτή η ποιμαντική διάκριση δεν αποτελεί συμβιβασμό, αλλά μαρτυρία αγάπης και σεβασμού προς την πολιτισμική ταυτότητα κάθε λαού. Στις κοινωνίες όπου ο χριστιανισμός είναι μειονότητα, όπως στο Χονγκ Κονγκ και την ευρύτερη Κίνα, ο σεβασμός προς τα τοπικά έθιμα δεν είναι παραχώρηση αλλά μαρτυρία ελπίδας — ότι ο Χριστός δεν καταλύει ό,τι καλό και όμορφο υπάρχει στους λαούς, αλλά το φωτίζει και το καθαγιάζει.

1. Η Εκκλησία και η μεταμόρφωση των εθίμων

Η ιστορία της Εκκλησίας δείχνει ότι από πολύ νωρίς υπήρξε μια διάθεση όχι απλώς να ανεχθεί, αλλά να μεταμορφώσει ό,τι είναι γνήσιο στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Από τον Ιουδαϊσμό υιοθετήθηκαν μορφές λατρείας, όπως η νηστεία, οι ψαλμοί και η χρήση θυμιάματος, που απέκτησαν νέο περιεχόμενο εν Χριστώ. Από τον ελληνιστικό κόσμο η Εκκλησία δανείστηκε την έννοια της φιλοσοφικής αναζήτησης και την κατεύθυνε προς τη θεογνωσία.

Αργότερα, σε κάθε τοπική Εκκλησία, δέχθηκε λαϊκά έθιμα, τα οποία έλαβαν χριστιανικό νόημα: τα κάλαντα, την αρτοκλασία, την τοποθέτηση εορτών σε ημερομηνίες που συχνά ταυτίζονται με κύκλους της φύσης. Παρόμοια, η ευλογία των σταφυλιών και των πρώτων καρπών της γης, οι λιτανείες με ιερές εικόνες και λείψανα που θυμίζουν αρχαίες δημόσιες πομπές, ακόμη και ο στολισμός με άνθη κατά τις πανηγύρεις, αποτελούν παραδείγματα όπου η Εκκλησία δεν απέρριψε τον λαϊκό συμβολισμό, αλλά τον καθαγίασε. Με διάκριση μεταμόρφωσε παραδόσεις που είχαν κάποτε παγανιστικό χαρακτήρα σε εκφράσεις ευχαριστίας και δοξολογίας προς τον Δημιουργό.

Έτσι, η Εκκλησία δεν αντιμετώπισε τον πολιτισμό ως απειλή, αλλά ως χώρο όπου μπορεί να σπείρει τον σπόρο του Ευαγγελίου.

2. Ο σεβασμός των τοπικών πολιτισμών ως μορφή μαρτυρίας

Όπου οι χριστιανοί είναι μειονότητα, η στάση των πιστών πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευγένεια, διάκριση και μαρτυρία ειρήνης. Δεν προδίδουμε την πίστη όταν ευχόμαστε στους ανθρώπους «Καλή Γιορτή» — το κάνουμε όπως ο Απόστολος Παύλος που έλεγε: «τοῖς πᾶσι γέγονα τὰ πάντα, ἵνα πάντως τινὰς σώσω» (Α΄ Κορ. 9,22).

Η ευχή προς τον συνάνθρωπο δεν σημαίνει αποδοχή δοξασιών, αλλά επικοινωνία με το ήθος της αγάπης. Ο Χριστιανός χαίρεται με τη χαρά του άλλου, όταν αυτή δεν συγκρούεται με το Ευαγγέλιο. Στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου βλέπει έναν αδελφό, κι έτσι η συμμετοχή σε πολιτιστικά έθιμα γίνεται ευκαιρία να γνωρίσουν οι γύρω μας ότι ο Χριστιανός δεν ζει αποκομμένος από την κοινωνία, αλλά με πνεύμα κατανοήσεως και ειρήνης.

3. Μια χριστιανική προσέγγιση του Mid-Autumn Festival

Το Mid-Autumn Festival είναι μια εορτή που εκφράζει ευγνωμοσύνη για τη συγκομιδή, τιμά την ενότητα της οικογένειας και προβάλλει την ευημερία της κοινότητας. Αυτά τα στοιχεία έχουν ανθρωπολογική και όχι υποχρεωτικά θρησκευτική βάση, γι’ αυτό και μπορούν να βιωθούν με χριστιανικό πνεύμα.

Η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να διακρίνουν προσεκτικά ανάμεσα στα πολιτιστικά και στα καθαρά θρησκευτικά στοιχεία της εορτής (και κάθε άλλης ανάλογης εορτής).

Θρησκευτικό χαρακτήρα έχουν οι προσφορές ή οι θυσίες προς τη «Σελήνη» ή άλλες πνευματικές δυνάμεις, καθώς και οι τελετουργίες που υποκαθιστούν την προσευχή προς τον Θεό της Αλήθειας. Τέτοιες πρακτικές δεν αρμόζουν σε χριστιανούς, διότι μετατοπίζουν το κέντρο της λατρείας από τον Δημιουργό προς την κτίση.

Αντιθέτως, όσα έχουν πολιτιστικό χαρακτήρα —όπως η συγκέντρωση της οικογένειας κάτω από το φως της σελήνης, η δημιουργία και ανταλλαγή γλυκισμάτων, οι εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης για τους καρπούς της γης ή η προσφορά φαγητού σε φίλους και γείτονες— μπορούν να βιωθούν με χαρά και ευχαριστιακή διάθεση.

Η ενοριακή ή οικογενειακή κοινότητα μπορεί:

να συγκεντρώνεται για σύντομη δέηση ευχαριστίας προς τον Θεό για τη γη και τους καρπούς της,

να οργανώνει πράξεις φιλανθρωπίας, προσφέροντας φαγητό ή δώρα σε όσους έχουν ανάγκη,

και να χρησιμοποιεί το φως της πανσελήνου ως αφορμή να θυμίσει το φως του Χριστού, που λάμπει στο σκοτάδι και οδηγεί κάθε άνθρωπο στην αλήθεια ή τους όμορφους συμβολισμούς που συνδέονται με το Πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Έτσι, οι πιστοί δεν αποκόπτονται από το περιβάλλον όπου ζουν, αλλά μεταμορφώνουν την καθημερινότητα σε μαρτυρία πίστης και αγάπης.

Συμπέρασμα

Η μαρτυρία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία δεν συνίσταται στην απόρριψη, αλλά στη μεταμόρφωση. Ο Χριστός δεν καταργεί την παράδοση· την ανακαινίζει.

Καθώς πορευόμαστε σε κοινωνίες όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ακόμη το μήνυμα του Ευαγγελίου, η στάση μας πρέπει να είναι εκείνη της ειρήνης, της κατανόησης και της δημιουργικής παρουσίας.

Το να ευχηθούμε «Happy Mid-Autumn Festival» δεν είναι συμβιβασμός· είναι τρόπος να εκφράσουμε με τη γλώσσα της αγάπης: «Είμαι εδώ μαζί σου, μοιράζομαι τη χαρά σου και εύχομαι το φως του Χριστού να λάμψει στη ζωή όλων μας».