ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗ΅ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗ΅ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 16.7.2020 ΠΕΡΙ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Μέ ἀφορμή τήν ἀπόφαση τῆς Κυβέρνησης τῆς γείτονος χώρας Τουρκίας περί μετατροπῆς τοῦ σημερινοῦ μουσειακοῦ καθεστῶτος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως σέ μουσουλμανικό Τέμενος (Τζαμί) καί σέ συνέχεια τοῦ ἀπό 13ης Ἰουλίου 2020 δευτέρου Ἀνακοινωθέντος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί πραγματοποιήσεως διεθνῶν ἐκκλήσεων καί διαβημάτων γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Μνημείου καί τήν ἀπόδοσή του στήν ὀρθή χρήση του, τό Γραφεῖο Τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐνημερώνει καί πληροφορεῖ ὅτι ἀπεστάλη ἤδη τό παρακάτω Συνοδικό ἔγγραφο πρός τόν Ἐκπαιδευτικό Ἐπιστημονικό καί Πολιτιστικό Ὀργανισμό τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν (UNESCO), τό Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων καί Τοποθεσιῶν (ICOMOS) καί τό Ἑλληνικό Τμῆμα τοῦ Διεθνοῦς Συμβουλίου Μνημείων καί Τοποθεσιῶν (ΕΛΛΗΝΙΚΟ ICOMOS), μέ κοινοποίηση πρός τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο, τήν Ἐξοχωτάτη κ. Αἰκατερίνη Σακελλαροπούλου, Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, τόν Ἐξοχώτατο κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, τούς Ἀξιοτίμους κ. Νικόλαο Δένδια, Ὑπουργό Ἐξωτερικῶν, κ. Νίκη Κεραμέως, Ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων καί κ. Λίνα Μενδώνη, Ὑπουργό Πολιτισμοῦ:

«Ὅπως γνωρίζετε τό τουρκικό κράτος ἔχει ἐπικυρώσει ἀπό τίς 16.3.1983 τή Διεθνῆ Σύμβαση γιά τήν Προστασία τῆς Παγκόσμιας Πολιτιστικῆς καί Φυσικῆς Κληρονομιᾶς (Unesco Παρίσι 1972).

Ὁ Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας θεμελιώθηκε ἀπό τόν Χριστιανό Αὐτοκράτορα Ἰουστινιανό, ἐγκαινιάσθηκε τήν 27η Δεκεμβρίου τοῦ 537 μ.X. καί προορίσθηκε ὡς χῶρος ἐκκλησιαστικῆς λατρείας, ἀφιερωμένος στή Σοφία τοῦ Θεοῦ, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Πρόκειται γιά ἀριστούργημα ἀρχιτεκτονικῆς μεγαλοφυίας καί εἶναι παγκοσμίως διάσημος ὡς ἕνα κατ’ ἐξοχήν μνημεῖο τοῦ Χριστιανικοῦ Πολιτισμοῦ. Ἡ ἀξία του παραμένει οἰκουμενική ἐπειδή ὁ Χριστιανισμός ἔχει ὑπερεθνική καί οἰκουμενική ἀκτινοβολία.

Μετά τό 1453 ὁ Ναός τῆς Ἁγίας Σοφίας μετατράπηκε σέ ἰσλαμικό τέμενος. Ἀπό τό 1573 ὁ Ναός τῆς Ἁγίας Σοφίας καί τά στοιχεῖα του ὑπέστησαν φθορές ἀπό τό Ὀθωμανικό Κράτος (καταστροφή χριστιανικῶν στοιχείων τοῦ Ναοῦ, ἀποξήλωση ἤ ἐπικάλυψη ψηφιδωτῶν, ἐπένδυση τοίχων μέ ἰσλαμικά μοτίβα προκειμένου νά καλυφθοῦν οἱ χριστιανικές ἁγιογραφίες) καί προσθῆκες, ἄσχετες μέ τόν προορισμό πού εἶχε κατά τόν χρόνο ἀνέγερσής του (προσθήκη μιναρέδων, προσθήκη ἰσλαμικῶν συμβόλων Χαλίφηδων στό ἐσωτερικό τοῦ Ναοῦ), προκειμένου νά χρησιμοποιηθεῖ ὡς ἰσλαμικό τέμενος. Ἡ χρήση αὐτή ἀπέβλεπε νά συμβολίσει πολιτικά τήν κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπό τούς Ὀθωμανούς.

Μέ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου τῆς Τουρκίας τῆς 24ης Νοεμβρίου 1934, ὁ Ναός μετατράπηκε σέ μουσεῖο ἀναγνωρίζοντας τόν μνημειακό του χαρακτῆρα καί διατηρῶντας τό χριστιανικό του ὄνομα (Hagia Sofya).

Τόν Ἰούνιο τοῦ 1931 ἐπετράπη στόν Thomas Whittemore νά προχωρήσει σέ ἀποκάλυψη ὁρισμένων σπουδαίων ψηφιδωτῶν πού ἀπεικονίζουν τόν Ἰησοῦ Χριστό, τή Θεοτόκο, Ἁγίους τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, καθώς καί χριστιανούς αὐτοκράτορες τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Πρόσφατα ἀποκαλύφθηκαν καί ἄλλες χριστιανικές ἀρχαιότητες πού εἶχαν καλυφθεῖ ἀπό τούς Ὀθωμανούς (ψηφιδωτά μέ ἐξαπτέρυγους ἀγγέλους).

Στίς 10 Ἰουλίου 2020 ἀνακοινώθηκε ὅτι τό τουρκικό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας ἔκανε δεκτή αἴτηση ἀνάκλησης τοῦ «Συνδέσμου Προσφορᾶς στά Βακούφια, τά ἱστορικά μνημεῖα καί τό περιβάλλον», ἀνακάλεσε ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου τῆς Τουρκίας τῆς 24ης Νοεμβρίου 1934 καί ἐπέτρεψε τή μετατροπή τοῦ μνημείου σέ ἰσλαμικό τέμενος.

Οὐσιαστικά ἡ ἀπόφαση τοῦ τουρκικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας μετατρέπει ἐκ νέου τόν Ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας ἀπό μνημεῖο πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς σέ σύμβολο κατάκτησης. Ἐπιπλέον ἡ ἀπόφαση τοῦ τουρκικοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας ἐπιτρέπει στό Τουρκικό κράτος νά χρησιμοποιεῖ ἕνα μνημεῖο τοῦ Χριστιανικοῦ πολιτισμοῦ μέ τρόπο πού ἀποβλέπει νά προσβάλει τήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Χριστιανική Ἐκκλησία, ἀλλά καί τίς λοιπές ἀνά τόν κόσμο χριστιανικές ὁμολογίες, καθώς ὁ Ναός αὐτός ἀποτελεῖ γιά τούς χριστιανούς ἀνά τόν κόσμο ἕνα ἀπό τά διασημότερα καί ἀρχαιότερα δείγματα χριστιανικῆς ναοδομίας μνημειακῶν διαστάσεων.

Στό ἴδιο κλίμα, ἀνακοινώθηκε ἀπό τή Διεύθυνση Θρησκευτικῶν Ὑποθέσεων τῆς Τουρκίας ὅτι θά καλύπτονται οἱ χριστιανικές ἁγιογραφίες τοῦ μνημείου κατά τή διάρκεια τῶν ἰσλαμικῶν προσευχῶν μέσα στό μνημεῖο (δηλαδή πέντε φορές τήν ἡμέρα) καί δέν θά ἐπιτρέπεται ἡ εἴσοδος κοινοῦ κατά τή διάρκεια τῶν προσευχῶν. Ἑπομένως, θά περιορίζεται ἡ ἐλεύθερη πρόσβαση κοινοῦ σέ ὁρισμένες ὧρες καί θά καλύπτονται τά χριστιανικά στοιχεῖα τοῦ Ναοῦ, ἀκρωτηριάζοντας μέ αὐτόν τόν τρόπο βάναυσα τήν εἰκόνα καί τήν ἀκεραιότητα τοῦ μνημείου, προκειμένου νά καταστεῖ ἰσλαμικό τέμενος. Εἶναι ἐπίσης προφανές ὅτι οἱ ἐργασίες συντήρησης τῶν χριστιανικῶν ἀρχαιοτήτων τοῦ Ναοῦ θά ἀνασταλοῦν, καθώς δέν συμβιβάζονται πλέον μέ τή νέα χρήση τοῦ μνημείου.

Τόν Ναό ἐπισκέπτονται χριστιανοί προσκυνητές ἀπό ὅλο τόν κόσμο, μεταξύ τῶν ὁποίων καί μέλη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, οἱ ὁποῖοι δέν θά ἔχουν ἀκώλυτη πρόσβαση στό μνημεῖο ἐν ὄψει τῆς μετατροπῆς του σέ ἰσλαμικό τέμενος καί τῆς ἀπόκρυψης τῶν χριστιανικῶν ἀρχαιοτήτων του (ψηφιδωτῶν κ.λπ.).

Γιά τούς λόγους αὐτούς αἰτούμαστε νά ἀσκήσετε τίς ἁρμοδιότητές σας κατά τίς Διεθνεῖς Συνθῆκες γιά τήν προστασία τοῦ μνημείου καί νά ἐκδηλώσετε τήν ἀντίθεσή σας στή μετατροπή του σέ ἰσλαμικό τέμενος.

† Ὁ Ἀθηνῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ, Πρόεδρος

Ὁ Ἀρχιγραμματεύς

† Ὁ Ὠρεῶν Φιλόθεος»

Ἡ παραπάνω ἐπιστολή ἀπεστάλη μεταφρασμένη καί στήν Ἀγγλική γλῶσσα, ὡς ἀκολούθως:
«As you know, as of March 16, 1983, the Turkish State has ratified the International “Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage” (UNESCO, Paris 1972).

The Church of the Holy Wisdom (Aghia Sophia) of God was founded by the Christian Emperor Justinian, inaugurated on December 27, 537AD and was designed as a space for religious worship, dedicated to the Wisdom of God, Jesus Christ. It is a masterpiece of architectural genius and world-renowned as a monument of Christian culture par excellence. Its value remains universal because Christianity is of a supranational, ecumenical radiance.

After 1453 the church of Haghia Sophia was converted into a mosque. From 1573 the church and its elements suffered damage caused by the Ottoman State (destruction of Christian elements of the church, dismantling or plastering of mosaics, coating of walls with Islamic motifs so that Christian icon paintings may be covered) and additions irrelevant to its purpose at the time of its construction (addition of minarets, addition of Islamic symbols of Khalifs to the interior of the church) so that it may be used as a mosque. This use was aimed at symbolising the conquest of Constantinople by the Ottomans on a political level.

By means of a Cabinet decree of Turkey dated November 24, 1934, the church was turned into a museum, its nature as a monument was recognized and its Christian name (Haghia Sophia, Ayasofya) was preserved.

In June 1931, the American scholar and archæologist Thomas Whittemore was allowed to proceed to the uncovering of certain significant mosaics depicting Jesus Christ, the Mother of God, Saints of the Eastern Orthodox Church of Christ, as well as Christian Emperors of the Eastern Roman Empire. Recently, further Christian antiquities that had been covered by the Ottomans were unveiled (mosaics depicting six-winged Seraphs).
On July 10, 2020, it was announced that the Turkish Council of State (10th Chamber) accepted an annulment claim lodged by the “Association of Foundations and Service to Historical Artefacts and the Environment” and revoked the aforementioned Turkish Cabinet decree of November 24, 1934, thereby allowing the conversion of the monument into a mosque.

Essentially, the ruling of the Turkish Council of State converts the Church of Haghia Sophia from a monument of cultural heritage into a symbol of conquest. Moreover, the aforementioned ruling enables the Turkish State to use a monument of Christian culture in a manner intended to insult the Eastern Orthodox Christian Church as well as the other Christian denominations around the world, as this church constitutes to the Christians of the entire world one of the most famous and ancient examples of monumental Christian church building.

In the same spirit, it was announced by the Directorate of Religious Affairs of Turkey that the Christian frescoes of the monument will be covered during Islamic prayers inside it (i.e. five times a day) no will members of the public be allowed to enter it during prayers. Therefore, the free access of the public during specific hours will be limited and the Christian elements of the church will be covered, thus brutally mutilating the outlook and the integrity of the monument, so that it may be rendered a mosque. Furthermore, it is obvious that conservation work on the Christian antiquities of the of the church will be suspended, as they are no longer compatible with the repurposing of the monument.

The church is visited by Christian pilgrims from around the world, among whom members of the Church of Greece, who from now on will have no unobstructed access to the monument in view of its conversion into a mosque and the hiding of its Christian antiquities (mosaics etc.).

For these reasons we kindly request that you exercise your powers pursuant to the international treaties for the protection of the monument and that you manifest your opposition to its conversion into a mosque in the way(s) that you deem most effective.
† IERONYMOS of Athens, President
The Chief Secretary
† Philotheos of Oreoi»


Ἐκ τοῦ Γραφείου Τύπου
τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος