Μέγας Φώτιος - Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος

Ο Ιερός Φώτιος υπήρξε μία εκκλησιαστική φυσιογνωμία ασυνήθων διαστάσεων.
Μέγας την αρετήν, μέγας την έσω και την θύραθεν παιδείαν, πολύς τα θεία, υψηλός Θεολόγος της πράξεως και της θεωρίας, καθαιρέτης των αιρέσεων, διδάσκαλος μέγιστος της ευσεβείας, δεξιός οιακοστρόφος της θεοτεύκτου Νηός, μέγας ιστορικός, μεγάλων οραματισμών ανήρ, μέγας Ιεραπόστολος, φωτιστής λαών και εθνικών οικογενειών ολοκλήρων, υπόδειγμα εκκλησιαστικού ηγέτου κατά πάντα, κοινόν της οικουμενικής Εκκλησίας σεμνολόγημα!
Ουδενός των παρακαθημένων την προσοχήν διαφεύγει, αγαπητοί αδελφοί, ότι ο θειότατος ούτος Φώτιος, εν τη προς τον Πάπαν Νικόλαον Α περίφημον εκείνην περί της Πρωτοδευτέρας Συνόδου Επιστολήν του, επεκαλέσθη την αρχήν των Εικονομάχων Αυτοκρατόρων ότι «τα εκκλησιαστικά, και μάλιστα τα περί ενοριών δίκαια, συμμεταβάλλεσθαι είωθε ταις πολιτικαίς επικρατείαις τε και διοικήσεσι».
Η αρχή αύτη εγένετο πολλάκις εις την εκκλησιαστικήν ιστορίαν σημαία άφρονος ανταρσίας και μητραλοιακής επαναστάσεως, πολλούς ταράχους και οδυνηράς πληγάς προξενήσασα εις την Εκκλησίαν κατά καιρούς.

Όμως ο Ιερός Φώτιος το έπραξεν, όχι ως υιοθετών πλήρως αυτήν, ούτε εμφορούμενος από ιδέας πολιτειοκρατικάς, ούτε αγνοών τους Θείους και Ιερούς Κανόνας, αλλ’ εντελώς οικονομικώς, εξ εθνικής φιλοτιμίας και μόνον, προκειμένου να διασφαλίση την πολιτιστικήν και εθνικήν ταυτότητα της των Ελλήνων Χώρας! Ήσαν τότε ισχυρόταται και αφορήτως επίμονοι αι παπικαί πιέσεις δια να επανέλθη το Ανατολικόν Ιλλυρικόν (δηλ. και η σημερινή Ελλάς) υπό την κανονικήν δικαιοδοσίαν του Πάπα της πρεσβυτέρας Ρώμης.
Όμως εάν συνέβαινε τοιούτόν τι, λόγω του ότι η Δύσις είχε πλέον πλήρως εκλατινισθή και εκφραγκισθή, η ταυτότης της Χώρας των Ελλήνων εκινδύνευε να αλλοιωθή εντελώς, και από γλωσσικής, και από πολιτιστικής και από εθνολογικής επόψεως.
Εγνώριζε καλώς ο πολύσοφος και αττικός την παιδείαν Πατριάρχης εκείνος ότι, δια να παραμείνη η Ελλάς Ελληνική, μία μόνον λύσις υπήρχε: Να συνεχίση να ευρίσκεται υπό την κανονικήν προστασίαν της Νέας Ρώμης, η οποία ήδη από του Δ αιώνος ήτο το νέον και αδιαφιλονίκητον κέντρον του Ελληνισμού!
Τοιουτρόπως ενεργήσας ο Μέγας Φώτιος και μη παραδεχθείς να παραχωρήση τω Ρώμης Νικολάω Α τὴν κανονικήν δικαιοδοσίαν επί του Ανατολικού Ιλλυρικού, ανεδείχθη μέγας προστάτης του Ελληνικού Έθνους και προασπιστής της ιδιοπροσωπείας και πνευματικής αυτού ανεξαρτησίας, εφ’ ω και πάνυ καλώς και αξιεπαίνως η Αγιωτάτη Εκκλησία της Ελλάδος, ευγνωμονούσα, τιμά αυτόν ιδιαιτέρως, ως Προστάτην της Ιεράς αυτής Συνόδου!
Γαλουχηθέντες και ημείς εις την σεβασμίαν και περίσεμνον Θεολογικήν Σχολήν της Χάλκης, εν τη Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος, την οποίαν εκείνος ο θεσπέσιος πρώτος ιδρύσας ανήγειρε, και τούτου ένεκεν η μνήμη του εκεί τελείται πάντοτε μετά λαμπρότητος, είναι φυσικόν εκ νεότητος να έχωμεν ένα ιδιαίτερον αίσθημα σεβασμού και ευλαβείας προς τον Ισαπόστολον Φώτιον, το οποίον και ηυξήθη κατακορύφως και εγιγαντώθη εικότως, αφ’ ης ώρας το έλεος του Θεού προσέθεσεν ημάς εις την ιεράν άλυσιν των διαδόχων του εις τον Αγιώτατον και εσαεί εν σταυρώ και δοκιμασία ευρισκόμενον Αποστολικόν και Πατριαρχικόν Οικουμενικόν Θρόνον.
Τυγχάνει, όθεν, αυτονόητον ότι διακατεχόμεθα υπό βαθυτάτης συγκινήσεως προεορτάζοντες μεθ’ υμών πάντων την ιεράν αυτού και σεβάσμιον πανήγυριν! Είθε, με την παρρησίαν που έχει ενώπιον του Αρχιποίμενος Χριστού, να δέεται εκτενώς υπέρ του δοκιμαζομένου Θρόνου του και του πεπιστευμένου την ιεράν Πατριαρχικήν σκυτάλην ταπεινού διαδόχου του, υπέρ του ευσεβόφρονος Ελληνικού λαού και της καθ’ Ελλάδα Αγιωτάτης Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπέρ της Υμετέρας Μακαριότητος, πολυφίλητε και περισπούδαστε άγιε Αθηνών και πάσης Ελλάδος, υπέρ ενός εκάστου των Ιερωτάτων Μητροπολιτών των συγκροτούντων την Ιεράν Σύνοδον, υπέρ πάντων των καλλιεργούντων το θείον χάρισμα και έργον της Θεολογίας αδελφών ημών εν τε ταις Θεολογικαίς Σχολαίς και εν τη Μέση Εκπαιδεύσει, και υπέρ πάντων των τιμώντων ευλαβώς την ιεράν μνήμην του.
Ας έχωμεν όλοι το βλέμμα εστραμμένον προς την αγίαν μορφήν και το παράδειγμά του, και το ους ευήκοον εις την διδασκαλίαν του, ώστε, ηνωμένοι εν πίστει και αληθεία και αγάπη, συνεχίσωμεν να δίδωμεν καλήν μαρτυρίαν Ιησού Χριστού εις τον εν απορία και συγχύσει και φόβω και αγωνία πορευόμενον σύγχρονον άνθρωπον!

Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος