Πόσο «ελεύθερος» μπορεί να είναι ο λόγος; - Αντώνης Χατζημωυσής

Η λεκτική κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς τους, εκτός από το άμεσο σοκ που προκαλεί, έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην νοητική και συναισθηματική τους ωρίμανση. Γιατί θα πρέπει να προστατεύεται η απόλυτη ελευθερία λόγου των γονιών που τα κακοποιούν; Συνθήματα πράσινου χρώματος κατά οπαδών ερυθρόλευκης ομάδας συναγωνίζονται επάξια σε φαντασία, χυδαιότητα, και οξύτητα συνθήματα ερυθρού χρώματος κατά οπαδών πράσινης ομάδας, όπως πιστοποιούν τα περισσότερα δημόσια κτήρια, πινακίδες και βιτρίνες της πόλης μας. Γιατί θα πρέπει να απαγορευθεί ο καθαρισμός τέτοιων συνθημάτων ώστε να προστατευθεί η έκφραση της απόλυτης ελευθερίας λόγου των συγκεκριμένων οπαδών;   

Γκράφιτι κατά των ατόμων με ειδικές ανάγκες «κοσμούν» αρκετές υπόγειες διαβάσεις πεζών σε υποβαθμισμένα προάστια Ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Η περιφέρεια του Ευρύτερου Λονδίνου, παραδείγματος χάριν, μεριμνά ιδιαίτερα για τον άμεσο καθαρισμό ή κάλυψη συνθημάτων εναντίον ατόμων με διανοητικές αναπηρίες. Γιατί θα πρέπει να αρθεί η πολιτική καθαρισμού αυτών των γκράφιτι, ώστε να προστατεύεται η απόλυτη ελευθερία λόγου όσων απεχθάνονται τα άτομα με ειδικές ανάγκες;

Αναφέρθηκα σε τρεις απλές περιπτώσεις, που μπορεί να θεωρηθούν «ήσσονος σημασίας», αφού δεν θίγουν τα πάγια ζητήματα εθνικών, φυλετικών, και σεξουαλικών διακρίσεων που απασχολούν συνήθως τη διαμάχη περί ελευθερίας του λόγου. Θεωρώ όμως ότι και σε αυτές τις «τετριμμένες περιπτώσεις», η νομοθετική προστασία όσων κακοποιούν λεκτικά συνανθρώπους τους είναι εσφαλμένη. Θεωρώ επίσης ότι είναι εσφαλμένη η νομοθετική προστασία, εν ονόματι της απόλυτης ελευθερίας του λόγου, όποιου συκοφαντεί, καθυβρίζει, ή διαβάλλει τους συνανθρώπους του. Δεν είμαι καν βέβαιος ότι κάποιος πρέπει να χαίρει νομικής ασυλίας όταν συστηματικά και μακροχρόνια κακοποιεί μέσω έντονων ήχων και επιθετικών κινήσεων ένα κατοικίδιο ζώο - αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Πιστεύω ότι οι περισσότεροι από τους υπέρμαχους της απόλυτης ελευθερίας του λόγου που εγώ γνωρίζω, είτε προσωπικά είτε μέσω των κειμένων τους, δεν είναι άτομα που τρέφουν φυλετικό μίσος, απέχθεια προς άτομα με ειδικές ανάγκες, μένος κατά των ομοφυλόφιλων, δολοφονικές τάσεις κατά οπαδών αντίπαλης ομάδας – ούτε αρέσκονται στο να κακοποιούν λεκτικά ή άλλως τα παιδιά τους. Γιατί όμως επιθυμούν διακαώς την υπεράσπιση της απόλυτης ελευθερίας του λόγου; Διότι, ίσως, δεν έχουν σαφή αντίληψη της συναφούς έννοιας του «λόγου».

Η διαμάχη «περί της ελευθερίας του λόγου», εστιάζει σχεδόν μονομερώς στην σπουδαιότητα της «ελευθερίας»  - εξίσου σημαντική όμως, και καθόλου ευδιάκριτη, είναι και η ακριβής σημασία του «λόγου». Είναι απαραίτητο, αρχικά, να διακρίνουμε ανάμεσα στην έλλογη επικοινωνία απόψεων και την άλογη εκδήλωση αντικοινωνικών ενστίκτων. Στην πρώτη περίπτωση η ελευθερία του λόγου πρέπει να διασφαλίζεται με κάθε νόμιμο μέσο. Στη δεύτερη περίπτωση, αυτοί που χρήζουν νομοθετικής προστασίας είναι οι αποδέκτες εκδηλώσεων κοινωνιοπαθολογικής ή ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς.

Το ζήτημα του «λόγου» είναι τεράστιο αλλά μια απλή, γραμματική, παρατήρηση ίσως επαρκεί: η ελληνική γλώσσα δεν περιορίζεται σε μία έγκλιση – ένα ρήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτός από την οριστική και στην προστακτική. Είναι διαφορετικό να περιγράφεις μία κατάσταση πραγμάτων από το να επιτάσσεις την πραγμάτωσή της. Είναι άλλο να παρουσιάζεις μία ιδέα, να την θέτεις σε δημόσιο έλεγχο, και να επιχειρηματολογείς για την αξία της - κι είναι άλλο να ωθείς όσους σε ακούν να εκτελέσουν τις εντολές σου, ή να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες σου, ή να νιώσουν τυφλή λατρεία ή άσβεστο μίσος προς όποιον ποθείς ή αντιπαθείς.

Η δημοκρατική κατοχύρωση της ελευθερίας έκφρασης αφορά στην διατύπωση λόγου όταν αυτός συνοδεύεται από λόγους που τον καθιστούν επιδεκτικό έλλογης κρίσης, θετικής ή αρνητικής. Τα παραληρήματα προς εξόντωση της μίας ή της άλλης φυλής, το κάλεσμα σε εκκαθάριση της μίας ή της άλλης εθνότητας, οι υβριστικές ιαχές ομάδας ανδρών πριν την έφοδο τους σε καταφύγιο κακοποιημένων γυναικών, δεν πρέπει να χαίρουν απόλυτης νομοθετικής προστασίας, ακριβώς διότι δεν συγκροτούν «λόγο» - τον αναιρούν.    

Αντώνης Χατζημωυσής

Πηγή: protagon.gr