Αίτια και ανατροπή της κρίσεως - Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος

Δυσκολεύτηκα να συντάξω αυτή την ομιλία, επειδή κατ’ αρχήν μετάνιωσα που αποδέχτηκα την συμμετοχή μου στο σημερινό αυτό forum. Ρωτούσα και ξαναρωτούσα τον εαυτό μου “Τι θα περιμένουν άραγε όσοι συμμετέχουν στο forum να ακούσουν από τον επίσκοπο της περιοχής;”.

Κάποιοι ίσως αμφισβητήσουν το δικαίωμά μου να εκφέρω γνώμη περί αυτών των θεμάτων! Μα, εσείς με καλέσατε!

Κάποιοι άλλοι ίσως πουν ότι έχω παλαιές αντιλήψεις! Όμως, οι παλαιές αντιλήψεις δεν σημαίνει ότι είναι και λαθεμένες.

Τέλος πάντων, τώρα είμαι εδώ και ειλικρινά σας λέγω ότι δεν φιλοδοξώ να συμφωνήσετε με τις απόψεις μου, δεν θα με ενοχλήσει αν τις απορρίψετε συλλήβδην ή και αν με κακολογήσετε γι’ αυτές.

Βέβαια, από φρόνηση αγαπώ να λιγοστεύω τους εχθρούς μου και από κλίση αγαπώ να κάνω φίλους, όμως η θεματολογία με την οποία θέλει να ασχοληθεί το εφετινό forum δεν επιτρέπει λόγο παρά μόνο “άλατι ηρτυμένο” (Κολασ. 4, 6).

Χρειάζονται δύο παράμετροι στον λόγο μας. Η πρώτη είναι η διάγνωση, δηλαδή η ψηλάφηση της αιτίας που μας οδήγησε εδώ. Χωρίς να επιδιώκουμε την απόδοση ευθυνών και χωρίς να εκτρεπόμεθα σε εκδικητική μανία.

Τουλάχιστον εμάς εδώ δεν θα μας απασχολεί κάτι τέτοιο. Όμως, οφείλουμε να αντέχουμε την αλήθεια.

Η δεύτερη παράμετρος είναι η ανασύνταξη, ίσως και η επανάκαμψη, που θα ανατρέψουν την κρίση. Με δεδομένη την νοοτροπία που έχουμε διαμορφώσει, είναι εφικτή κάποια ανασύνταξη; Υπάρχει διάθεση για κάτι τέτοιο; Αν ναι, με ποια βήματα θα αρχίσουμε την επανάκαμψη και με ποιο ρυθμό;

Σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική θεολογία, το “κακό” είναι επίκτητο στην ανθρώπινη υπόσταση και μια “παρά φύσιν” κατάσταση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Γι’ αυτό, τόσο οι θρησκείες όσο και οι πολιτισμένες κοινωνίες, άλλες λίγο, άλλες πολύ, φρόντιζαν να εξοβελίσουν το “κακό” και να λυτρώσουν τον άνθρωπο από τις βλαπτικές του ιδιότητες, καταρτίζοντας αξιακούς πίνακες ζωής με διαχρονική ισχύ.

Στην πατρίδα μας, το οικονομικό “κακό” επισημοποιήθηκε με ισχυρό κοινωνικό άλλοθι αμέσως μετά την μεταπολίτευση του 1974, όταν κάποιοι θεώρησαν ότι ο τόπος, πλέον, τους όφειλε εσαεί την όση αντίδραση επέδειξαν στο χουντικό καθεστώς. Και το “κακό” εκτραχύνθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1981:

α) Με την κατάργηση επιθεωρητών και ελεγκτών, β) με την ανοχή της μίζας, γ) με την τερατογένεση του συνδικαλισμού και δ) με την περιφρόνηση κάθε ηθικής.

Και η τακτική άρεσε σε όλους. Θεωρήθηκε τρόπος πολιτικής ζωής. Χάιδεψε τα ένστικτα. Έφερε κομματικές νίκες. Γι’ αυτό και συνεχίστηκε από όλους τους πολιτικούς, σε κάθε επίπεδο. Ελάχιστες οι εξαιρέσεις, σχεδόν μηδαμινές.

“Ο γαρ έχων εν εξουσία την του κακού θεραπείαν, εκών δε και προς πλεονεξίαν υπερτιθέμενος, εικότως αν και τω ίσω των αυτοχείρων καταδικάζοιτο” (Migne, PG 31, 321-328). Αυτό ήταν το μοιραίο λάθος των ελλήνων πολιτικών, όμως και ο λαός μας δεν είναι άμοιρος ευθύνης.

Όταν ήρθε “ο λαός στην εξουσία” και πίστεψε εκείνη την πλάνη, άρχισε μετά μανίας να κυνηγά το συντεχνιακό του συμφέρον. Κατ’ αρχήν απειλούσε τον βουλευτή. Όταν ο εκβιασμός δεν επετύγχανε, τότε επιστράτευε τον συνδικαλιστή, κι όταν κι αυτός δεν τα κατάφερνε, “φώναζε τα τηλεοπτικά κανάλια”.

Μοιραίο κι αυτό το λάθος ενός ανώριμου δημοκρατικά λαού που έπαιξε “εν ου παικτοίς”.

Έτσι, ο Έλληνας έχασε την αιδώ, την διστακτικότητα που χαρακτήριζε την αρχοντιά του, την ευγένεια του χαρακτήρος του. Για όλη αυτή τη συλλογική μεταστροφή χρειάστηκαν 35 χρόνια, μόνο.

Θα μου πείτε “είναι λίγο το χρονικό διάστημα”, πράγματι! Υπολογίστε, όμως, ότι την κατάντια ενέτεινε η ελλειμματική παιδεία των σχολείων μας στα θέματα της αγωγής του πολίτη, καθώς και η καταστροφική αποδόμηση κάθε ευθύνης των μαθητών έναντι του κοινωνικού συνόλου και της κρατικής περιουσίας (καταστροφή βιβλίων μέχρι και πανεπιστημιακό άσυλο), που σηματοδοτούσαν την γενικευμένη περιφρόνηση σε κάθε τι δημόσιο, αλλά και την οικειοποίηση κάθε κρατικού αγαθού.

Είτε, λοιπόν, επειδή “το ψάρι βρομάει από το κεφάλι” είτε επειδή “τα νερά μπαίνουν πρώτα στα ύφαλα του πλοίου”, το κακό συντελέστηκε και κατέκλυσε απ’ άκρου εις άκρον ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.

Να σας θυμίσω πως η πτώση της πάμπλουτης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας άρχισε όταν κάποιοι έγραψαν σε μαρμάρινη πινακίδα έξω από τα ανάκτορα του Yildiz στην Κωνσταντινούπολη: “Το ταμείο του Πατισάχ είναι θάλασσα κι όποιος δεν πίνει απ’ αυτήν είναι χοίρος”.

Σε μας όμως είναι αλήθεια ότι τα γονίδια της τιμιότητος δεν χάθηκαν. “Τα δακτυλίδια κι αν έπεσαν, τα δάκτυλα όμως μένουν”.

Σαν άτομα, σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις μας, παραδεχόμαστε όλη εκείνη την εθνική νοσηρή νοοτροπία που είχαμε αποκτήσει τις τελευταίες δεκαετίες.

Δεν αρκούν οι διαπιστώσεις

Τώρα, πάντως, είμαστε σε οριακό σημείο, όπου δεν αρκούν οι διαπιστώσεις. Χρειάζεται, αφού παραδεχτούμε δημόσια και με ταπείνωση τα λάθη μας, να αναζητήσουμε όραμα ανασύνταξης. Υπάρχει διάθεση για κάτι τέτοιο; Θα είναι η αρχή της λύτρωσης.

Χρειάζεται από την πρώιμη παιδική ηλικία να αρχίσει η ανασύνταξη που, αν γίνει με ακλινείς βηματισμούς, χωρίς πισωγυρίσματα, θα φέρει επανάκαμψη σε 20 χρόνια.

Να συστρατευθούμε σε μια διαδικασία οδυνηρή. Θα μας πονέσει. Δεν θα μας είναι εύκολο. Φάνηκε από το γεγονός ότι δεν αντέξαμε τη διαπίστωση πως “όλοι μαζί τα φάγαμε...”.

Φάνηκε από το γεγονός ότι πολλοί, για να αποσείσουν τις ευθύνες από πάνω τους, κατέφυγαν στον παλιμπαιδισμό των “αγανακτισμένων πολιτών”, τους οποίους, κατ’ αρχήν, είδαμε με συμπάθεια, όμως όχι να απαιτούν την θεραπεία της παθογένειας, αλλά την επιστροφή στον παλιό νοσηρό τρόπο ζωής!

Έπειτα, παρακολουθήσαμε τον πολιτικό κόσμο της χώρας στριμωγμένο, αλλά αμετανόητο. Δεν μας ήταν ευχάριστο. Είναι αστοχία του λαού ο ευτελισμός των πολιτικών επιλογών του, αλλά και η αμετανοησία των πολιτικών είναι παραλογισμός.

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος έλεγε “το αμαρτάνειν ανθρώπινον, το μετανοείν θείον, το εμμένειν εν τη αμαρτία και αμετανοησία σατανικόν, το δε μη αμαρτάνειν άγιον”.

Έπειτα, αηδιάσαμε από τα προνόμια που αποκαλύφθηκε ότι απολάμβαναν οι θρονιασμένοι στα συνδικαλιστικά καθίσματα και από τον βρόμικο ρόλο τους. Ο συνδικαλισμός είναι “κατάκτηση” του εργατικού κινήματος, αλλά στον τόπο μας συνετέλεσε στην απαξίωσή του και πλέον οδηγεί σε χωρίς όρους εκμετάλλευσή του.

Κι ακόμα, δυστυχώς, ακούμε συντεχνιακές κραυγές του τύπου “αυτό θα μας βρει απέναντι” η “αυτό δεν θα περάσει”, που φανερώνουν και τώρα την παντελή ανικανότητα πολλών παραγόντων να αντιληφθούν σφαιρικά το πρόβλημα που οι ίδιοι δημιούργησαν. Οπότε, πώς να ελπίζεις σε εξεύρεση λύσεως;

Κοντολογίς, μετάνοια υπάρχει μεν λεκτική, αλλά όχι ως συλλογική παραδοχή των “ημαρτηκότων”, οπότε και απόφαση αλλαγής ρότας η νοοτροπίας.

Η δημοκρατία είναι κατάσταση πνεύματος

Η θεραπεία θα δράσει μόνο αν η αυτοκριτική είναι ειλικρινής και η μετάνοια έμπρακτη και αποδεδειγμένη.

Αν η δημοκρατία μας “κουράστηκε”, δεν θα την εγκαταλείψουμε στο έρεισμα του δρόμου. Αν η δημοκρατία μας “αρρώστησε”, δεν θα την σκοτώσουμε. Αν “πέθανε”, δεν θα την κηδεύσουμε. Μπορούμε να ανακαινίσουμε “ως αετού” την νεότητά της, να την θεραπεύσουμε και να την αναστήσουμε! Εξ άλλου, η δημοκρατία είναι προ παντός βίωμα, είναι τρόπος ζωής, ή, να το πω καλύτερα, είναι κατάσταση πνεύματος.

Θα είναι με τη μείωση των βουλευτών σε 170;

Θα είναι με λιγότερο δαπανηρό κράτος;

Θα είναι με πάταξη των πολιτειακών και πολιτικών προκλήσεων;

Με αλλεπάλληλες διενέργειες δημοψηφισμάτων;

Με εξεύρεση τρόπων ανάκλησης της εμπιστοσύνης που δίνουμε στους αιρετούς άρχοντες με το χάρτινο ξίφος μας;

Δεν το ξέρω, μα αξίζει να το εξετάσουμε. Πρέπει να γίνουν θεαματικές, επικοινωνιακές κινήσεις, για να μην πω ανατροπές, της διεφθαρμένης καθεστηκυίας τάξεως.

Δεν εννοώ των κομμάτων ή των ατόμων που τα συγκροτούν μόνο. Εννοώ να επανακτήσει ο λαός μας εξάπαντος την εμπιστοσύνη του στην πολιτική. Το αντίθετο της πολιτικής είναι η αναρχία και η ακυβερνησία που κανείς δεν την θέλει.

Τι χρειάζεται, λοιπόν;

Οπωσδήποτε, χρειάζεται θάρρος, όχι θράσος. Προσεκτικότητα, όχι προκλητικότητα. Αποφασιστικότητα, όχι σπασμωδικότητα.

Λοιπόν:·

Να εμπνεύσουμε με το παράδειγμά μας τον λαό να αγαπήσει ξανά την έννοια της πατρίδας. Λυπάμαι που το λέω, αλλά η Ευρώπη δεν κατάφερε ακόμα να μας εμπνεύσει να την αγαπήσουμε σαν ενιαία κοινή πατρίδα.

Να αποφασίσουμε να δουλέψουμε μεθοδικά, συστηματικά, όχι με “εξυπνάδες”, μήτε “στο πόδι” ή στο “παρά πέντε”, ούτε υποτιμούντες τους άλλους ως “κουτούς”.

Οι Έλληνες προκόβουμε στο εξωτερικό, επειδή εκεί εντασσόμεθα σε οργανωμένες κοινωνίες και γι’ αυτό αποδίδουμε.

Να οπλιστούμε με αρετές, με αξίες, με ιδανικά, με ευγένεια και καλλιέργεια πνεύματος. Να κάνουμε εφαλτήριο τα παραδοσιακά μας σύμβολα και να δώσουμε στην πορεία μας εκείνους τους οδοδείκτες που μέχρι τώρα κατέστησαν τον πολιτισμό μας σταθμό στην παγκόσμια ιστορία.

Να αποτινάξουμε με κάθε τρόπο από επάνω μας την ρετσινιά του “κλέφτη” και να διδάξουμε στους νέους μας τον σεβασμό στην ξένη και στη δημόσια περιουσία.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι να σεβαστούν τους απλούς πολίτες που πρέπει να εξυπηρετούν, αλλά και να μην εκδικούνται τους πλούσιους και τους επενδυτές.

Ειδάλλως να καταργηθεί η μονιμότητα της θέσεώς τους, εξασφαλιζομένης της αντικειμενικότητας της προσλήψεως και της αξιολογήσεως της αποδόσεώς τους.

Να τιμήσουμε τον μισθό που παίρνουμε και να τιμωρήσουμε τους κηφήνες που ενέσκηψαν στο κράτος μας σαν αιγυπτιακές ακρίδες.

Να επιστραφούμε στην επαρχία και στις δυνατότητες που μας δίδει η γεωργία και η κτηνοτροφία, εγκαταλείποντας το φρικτό λεκανοπέδιο με την αρρωστημένη λειτουργία του.

Να απαξιωθούν τελείως οι άεργοι συνδικαλιστές και οι πολλοί αεριτζήδες, “σύμβουλοι επιχειρήσεων”, “μάνατζμεντ”, “μάρκετερ”, άνθρωποι που δεν δούλεψαν ποτέ επί οκτάωρο, αλλά σαν λιμοκοντόροι τζιτζιφιόγκοι πίνουν καφέ στο Κολωνάκι μέχρι το μεσημέρι και κρασομπεκρουλιάζουν την υπόλοιπη ημέρα στα ουζερί της Αθήνας, επειδή βρήκαν τον μήνα που τρέφει τους ένδεκα!

Να στρωθούμε στη δουλειά και να επιδιώκουμε να αξιολογείται ο κόπος μας και η απόδοσή μας για να μην ταυτιζόμαστε με τους τεμπέληδες και τους ακαμάτηδες, χαραμοφάηδες.

Να βάλουμε ψηλά στη συνείδησή μας τον θεσμό του κράτους μας και να τον υπηρετούμε πιστά όλοι, απομονώνοντας τους πόντικες που τον ροκανίζουν και τα σαλιγκάρια που έρπουν με σάλια επάνω στο σώμα του.

Τότε, μόνο τότε, ας ξανασυζητήσουμε το χρέος μας με τους ευρωπαίους εταίρους μας. Χωρίς να έχουμε την απαίτηση να μας λυπηθούν. Χωρίς να τους αποδίδουμε ευθύνη για τα λάθη μας, “εαυτόν μη αδικούντα, ουδείς παραβλάψαι δύναται”, έλεγε ο Σωκράτης.

Να το καταλάβουμε ότι κανείς δεν μας χρωστάει τίποτε και ούτε θέλουμε τον οίκτο κανενός.

Ούτε είναι κολακευτικό να βλέπουμε γερασμένο τον πρωθυπουργό μας, ζήτουλα στον πλανήτη, να παρακαλεί, και την ίδια στιγμή, εδώ, να προαναγγέλλονται απεργιακές κινητοποιήσεις, ακόμα κι από πανεπιστημιακούς δασκάλους!

Κυρίες και κύριοι,

Πολλοί λένε, αυτό το διάστημα, ότι η κρίση είναι ηθική και όχι μόνο οικονομική. Δεν ξέρω τι εννοούν.

Όμως, επειδή αυτός που σας ομιλεί είναι ιερεύς, θα σας θυμίσει ότι, φιλοσοφικά, η έννοια της ηθικής άρχισε με την σκληρή αρνητική εβραϊκή προσταγή: “Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος”.

Βελτιώθηκε από τους αρχαίους έλληνες, όμως και πάλι είχε αρνητικό περιεχόμενο: “Αυτό που εσύ μισείς, μην το κάνεις στον συνάνθρωπό σου”. Και εξελίχθηκε στην θετική χριστιανική προτροπή: “Να κάνετε στους συνανθρώπους σας αυτό που θα θέλατε να σας κάνουν” (Λουκ. 6, 31).

Κάποιος είχε στο σπίτι του πολλά ποντίκια και προσκάλεσε έναν ιερέα να του κάνει αγιασμό.

Μετά τον αγιασμό ο ιερέας του πρότεινε να πάρει και μια γάτα!.

Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος