Κυριακή των Βαϊων – Βαϊφόρος - Παναγιώτης Μαρτίνης

Κυριακή των Βαϊων – Βαϊφόρος

Του Παναγιώτου Σ. Μαρτίνη Δρ.Θ.

Ενώ οι πιστοί έχουν προετοιμαστεί με τα κατανυκτικά λατρευτικά μέσα, που τους προσφέρει η περίοδος της Μ. Τεσσαρακοστής, έτοιμοι να βιώσουν το αποκορύφωμα του θείου Πάθους, η Εκκλησία μας προβάλλει δύο γεγονότα θριάμβου και νίκης. Πρόκειται για την ανάσταση του Λαζάρου και την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Με τα δύο αυτά γεγονότα θέλει η Εκκλησία να μας υπενθυμίσει ότι ο τελικός σκοπός όλης αυτής της προετοιμασίας που διανύουμε, κατά την περίοδο του Τριωδίου, είναι ο θρίαμβος και η νίκη του Χριστού στο θάνατο. Η Βαϊοφόρος ή η Κυριακή των Βαΐων, όπως καλείται  η προ του Πάσχα Κυριακή, μαζί με το γεγονός της Ανάστασης του Λαζάρου, μας προετοιμάζουν για το μεγάλο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου, δηλ. της ολοκληρωτικής νίκης του Χριστού στη φθορά και στο θάνατο. Στο κοινό Απολυτίκιο των δύο αυτών εορτών, που στην αρχαία Εκκλησία ήταν ενωμένες σε μία, ο υμνογράφος γράφει και η Εκκλησία ψάλλει:

«Την κοινήν ανάστασιν προ του σου πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός. Όθεν και ημείς, ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες, σοι τω νικητή του θανάτου βοώμεν. Ωσαννά εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυ­ρίου».

Ο Κύριος με τους μαθητές Του βρίσκεται στη Γαλιλαία. Σε κάποια στιγμή θα τους αιφνιδιάσει: «Λάζαρος ο φίλος ημών κεκοίμηται, αλλά πορεύομαι ίνα εξυπνήσω αυτόν» (Ιω. ια, 11). Δεν τους μιλάει για θάνατο, αλλά για «κοίμηση». Έκτοτε στη γλώσσα της Εκκλησίας δεν μιλάμε για θάνατο, αλλά για κοίμηση (κοιμητήρια και όχι νεκροταφεία). Κι΄ έτσι, ως γνωστόν, πραγματοποιείται η Ανάσταση του τετραήμερου στον τάφο Λαζάρου (Ιω. ια, 33-44).

Και ο Ευαγγελιστής συνεχίζει: Και «Τη επαύριον ο όχλος πολύς ο ελθών εις την εορτήν, ακούσαντες ότι έρχεται ο Ιησούς εις Ιεροσόλυμα, έλαβον τα βαϊα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ, και εκραύγαζον,  «ωσσανά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου… ευρών δε ο Ιησούς ονάριον εκάθισεν επ΄ αυτό… (Ιω. ιβ΄, 12-19). Την είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα εξιστορούν και οι τρεις λεγόμενοι συνοπτικοί Ευαγγελιστές, Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς.

Ήδη ο προφήτης Ζαχαρίας (θ,9) είχε προφητεύσει το γεγονός: «Χαίρε σφόδρα, θυγάτερ Σιών…ιδού ο βασιλεύς σου έρχεταί σοι… επιβεβηκώς επί υποζύγιον και πώλον νέον». Αλλά και στην Αποκάλυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη διαβάζουμε: «… και ιδού όχλος πολύς, ον αριθμήσαι αυτόν ουδείς αδύνατο …εστώτες ενώπιον του θρόνου …και φοίνικες εν ταις χερσίν αυτών, και κράζουσιν φωνή μεγάλη λέγοντες, η σωτηρία τω Θεώ ημών τω καθημένω τω θρόνω…» (ζ΄, 9-10).

Έτσι, η Βαϊφόρος ή Κυριακή των Βαϊων γίνεται μια μεγάλη Δεσποτική γιορτή, τελείται η θ. Λειτουργία του Ι. Χρυσοστόμου και επιτρέπεται η «κατάλυσις ιχθύος».

Ως γιορτή η Κυριακή των Βαϊων «…απαντά την δ΄ εκατονταετηρίδα εν Ιεροσολύμοις. Την πέμπτην μεταμεσημβρινήν ώραν από του όρους των Ελαιών εγίνετο λιτανεία μετά κλάδων βαΐων και ελαιών  εις τον ναόν της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων, όπου ετελείτο εσπερινός …». (Βασ. Στεφανίδου, Εκκλ. Ιστορία, Γ΄ έκδ. Αθήναι 1970, σελ. 314-15). Ανάλογη τέλεση αυτής της γιορτής γινόταν και στην Κων/λη. Επίσης, στη Θρ. και Ηθ. Εγκυκλοπαίδεια (Τ. 3^ος, 6.562) δίνονται και τα επόμενα στοιχεία. «Ότε ήνθιζεν ο μοναχισμός, οι μοναχοί, επιστρέφοντες από τας ερήμους, τα όρη και τα σπήλαια, εις τα οποία είχον αναχωρήσει… προς άσκησιν, εις τας μονάς των την παραμονήν της Βαϊφόρου, έψαλλον επί τη επανόδω και επανασυναθροίσει ταύτην εις τον εσπερινόν ευχαριστήριον ύμνον το ιδιόμελον, «Σήμερον η Χάρις του Αγίου Πνεύματος ημάς συνήγαγε, και πάντες αίροντες τον Σταυρόν σου λέγομεν, Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ωσαννά εν τοις υψίστοις».

Τα πιο πάνω αποτελούν το ιστορικό μέρος της γιορτής.

Όμως, το βάθος και το περιεχόμενό της θα προσπαθήσουμε να πλησιάσουμε από τα κείμενα των πατέρων της Εκκλησίας, όπως αυτοί με τη σοφία και με τη χάρη Του Αγ. Πνεύματος αναλύουν.

Ο άγ. Κύριλλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας (5^ος αι.), στη 13^η ομιλία του στην εορτή των Βαϊων αναφέρει: «Ανυμνήσωμεν και εορτάσωμεν σήμερον, μη πανηγυρικώς, αλλά θεϊκώς, μη μόνον τη χειρί, αλλά και τη ψυχή βαϊα κατέχοντες… ο βασιλεύς των ασωμάτων ουκ εφ΄αρμάτων και στρατευμέτωνπαραγίνεται, αλλ΄ επί πώλου οικτρού και μικρού καθήμενος έρχεται. Διο και ημείς συμμετριάσωμεν Χριστώ, ίνα συνέλθωμεν, μετά αγγέλων υμνήσωμεν, μετά των παίδων δοξάσωμεν …ελαιών κλάδους δι΄ ελεημοσύνης εν τη του βίου οδώ καλώς υποστρώσωμεν κατά τους παίδας» (Ε.Π. 77, 1069-1072).

Ο αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, Αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης (14^ος αι.), στη ΙΕ΄ομιλία του στην εορτή των Βαϊων, αρχίζει ως εξής: «Εγγίζει χάρη των σωτηρίων του Χριστού παθημάτων ανάμνησις και το καινόν και μέγα πνευματικόν Πάσχα… Και προκηρύττει τούτο Λάζαρος εκ του άδου κευθμώνων (βαράθρων) επανελθών… και προανυμνούσι παίδες και λαός άκακος επιπνοία (εμπνεύση) του θείου Πνεύματος τον εκ θανάτου λυτρούμενον, τον εξ΄ άδου ψυχάς ανάγοντα, τον ψυχή και σώματι ζωήν αϊδιον χαριζόμενον…». Και κλείνει ο ίδιος άγιος πατέρας την ομιλία τουμε τα λόγια, που δίνονται σε ελεύθερη απόδοση, ως εξής: «Όπως πριν από το σωτηριώδες πάθος, καθώς ο Κύριος εισερχόταν στην κάτω Ιερουσαλήμ, του έστρωναν τα ιμάτια… έτσι κι εμείς… ας στρώσουμε τα έμφυτα ιμάτιά μας, υποτάσσοντες τη σάρκα και τα θελήματά μας στο πνεύμα. Έτσι όχι μόνο θ΄ αξιωθούμε να προσκυνήσουμε το σωτηριώδες πάθος του Χριστού και την αγίαν Ανάσταση, αλλά και ν΄ απολαύσουμε  την κοινωνία προς Αυτόν. Διότι, λέει ο Απόστολος, «εάν γίναμε σύμφυτοι με το ομοίωμα του θανάτου Του, είναι φανερό ότι θα γίνουμε σύμφυτοι και της αναστάσεως» (Γρηγ. Παλαμά έργα, τομ. 9, Πατερ. Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεσ/νίκη 1985, σελ. 398-419).

Κλείνουμε με τα παραπάνω λόγια, όπως έκλεισε και την ομιλία του στην εορτή των Βαϊων, ο σοφός Ιεράρχης της Θεσ/νίκης.          

Πγηή: "Ο ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ"