Ἡ πειθὼ εἶναι προτιμότερη ἀπὸ τὴ βία

Τὰ παιδιὰ πρέπει νὰ κάνουν τὸ σωστό. Πρέπει νὰ συμμορφώνουν πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τὴ συμπεριφορά τους, νὰ χαράζουν τὸν ὀρθὸ δρόμο στὴ ζωή τους. Τότε χαίρονται καὶ καμαρώνουν οἱ γονεῖς.

Ναί! Ἀλλὰ δὲν συμβαίνει πάντοτε ἔτσι. Καὶ λάθη πολλὰ κάνουν τὰ παιδιὰ καὶ ἐκτροπὲς σημειώνουν στὴν πορεία τῆς ζωῆς τους καὶ ξεφεύγουν κάποτε ἐπικίνδυνα ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Στενοχωροῦνται τότε οἱ γονεῖς, ὑποφέρουν καὶ βασανίζον­ται. Αἰσθάνονται ὑπεύθυνοι ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ καὶ ἔνοχοι γιὰ τὰ λάθη τῶν παιδιῶν. Καὶ παλεύουν νὰ τὰ διορθώσουν.

Στὴν προσπάθεια ὅμως αὐτὴ γίνονται συχνὰ σφάλματα, ποὺ μπορεῖ νὰ χειροτερεύουν τὴν κατάσταση. Διότι, κινούμενοι ἀπὸ δικαιολογημένη ἴσως ἀγανάκτηση οἱ γονεῖς, εἶναι δυνατὸν νὰ φερθοῦν βίαια, νὰ θελήσουν νὰ ἐπιβάλουν μὲ σκληροὺς τρόπους τὸ ὀρθό, νὰ ἀπαγορεύσουν μὲ ἀπόλυτο ὕφος τὸ λάθος.

Στὶς μικρότερες βέβαια ἡλικίες εἶναι ἐπιβεβλημένο νὰ χρησιμοποιοῦνται κάποτε καὶ δυναμικότερες μέθοδοι στὴν ἀντιμετώπιση τῶν παιδιῶν. «Ὃς φείδεται τῆς βακτηρίας μισεῖ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ὁ δὲ ἀγαπῶν ἐπιμελῶς παιδεύει», λέει ἡ Ἁγία Γραφή (Παροιμ. ιγ΄ 24). Ὅποιος λυπᾶται τὸ ραβδί του, μισεῖ τὸ παιδί του, ἐκεῖνος ὅμως ποὺ τὸ ἀγαπᾶ πραγματικά, τὸ παιδαγωγεῖ μὲ ἐπιμέλεια. Νὰ προσέξουμε ὅμως δύο λέξεις στὴ θεόπνευστη συμβουλή: Παιδεύει «ἀγαπῶν» καὶ παιδεύει «ἐπιμελῶς». Καὶ ὅταν ἀκόμη φερθοῦμε μὲ ἰδιαίτερη αὐστηρότητα στὰ παιδιά, δὲν πρέπει νὰ αἰσθάνονται ὅτι βγάζουμε τὸν θυμὸ καὶ τὴν ἀγανάκτησή μας ἐπάνω τους, ἀλλὰ ὅτι στεκόμαστε μὲ ἀγάπη κοντά τους καὶ ὅτι εἶναι στὴν ἐπιμελὴ φροντίδα μας.

Καθὼς τὰ παιδιὰ μεγαλώνουν, ἡ ἄσκηση βίας ἀπὸ τοὺς γονεῖς μόνο πρόσκαιρη ἐπιτυχία μπορεῖ νὰ ἔχει. Μιὰ ἐπιτυχία ποὺ θὰ διαρκέσει ὅσο διαρκεῖ ἡ δυνατότητα νὰ ἐπιβάλουν τὸ δικό τους, ὅσο διαρκεῖ ἡ ἀδυναμία τῶν παιδιῶν νὰ ἀντιδράσουν ἔντονα. Καθὼς ὅμως τὰ παιδιὰ μεγαλώνουν, μάλιστα ὅταν εἰσέρχονται στὰ δύσ­κολα ἐφηβικὰ χρόνια, οἱ τακτικὲς αὐτὲς ἀποδεικνύονται ἀναποτελεσματικές. Φανερώνουν ἔλλειψη ἐπιχειρημάτων καὶ μειωμένη ψυχικὴ ἀντοχή. Καὶ δὲν εἶναι βέβαια μόνο ὅτι ὁ χρόνος δουλεύει εἰς βάρος μιᾶς τέτοιας τακτικῆς· εἶναι ἐπιπλέον ὅτι ἡ βία, ὅσο ἀσκεῖται, συσσωρεύει ὄγκους ἀντιδράσεως στὴν ψυχὴ τῶν παιδιῶν, τὰ ὁποῖα ὅταν μεγαλώσουν θὰ ἀντιδράσουν τόσο περισσότερο, ὅσο περισσότερο πιέστηκαν τότε ποὺ ἦσαν μικρά.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει ὅτι ἐκεῖνος ποὺ ἐξασκεῖ βία, πολλὲς φορὲς ἀπομακρύνει τὸν ἄλλον, ἐκεῖνος ὅμως ποὺ ἀφήνει τὸν ἀκροατή του νὰ διαλέξει ἐλεύθερα, αὐτὸς τὸν προσελκύει περισσότερο. «Βίας γὰρ δυνατώτερον θεραπεία». Εἶναι ἰσχυρότερη ἡ θεραπεία ἀπὸ τὴ βία. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Χριστὸς ὅταν καλοῦσε τοὺς ἄνθρωπους νὰ Τὸν ἀκολουθήσουν ἔλεγε, ὅποιος θέλει νὰ μὲ ἀκολουθήσει. Ὁ Χριστός, ἐπειδὴ σέβεται τὴν ἐλευθερία μας, «οὐκ ἀναγκάζει, ἀλλὰ προτρέπει» (ΕΠΕ 11, 208).

Καὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος διδάσκει: «Οὐ κατείργειν, ἀλλὰ πείθειν, ἔννομον εἶναι νομίζω». Δηλαδή: «Νομίζω πὼς τὸ σωστὸ δὲν εἶναι νὰ ἐπιβάλλεις δυναστικά, ἀλλὰ νὰ πείθεις. Καὶ συνεχίζει: Αὐτὸ εἶναι καὶ γιὰ μᾶς πιὸ ὠφέλιμο καὶ γι’ αὐτοὺς τοὺς ἴδιους ποὺ θέλουμε νὰ φέρουμε στὸν Θεό. Τὸ πρῶτο εἶναι ἀκούσιο καὶ μὲ τὴ βία κρατιέται, ὅπως τὸ βέλος ποὺ τὸ κρατεῖ ἡ χορδὴ καὶ τὰ χέρια τοῦ τοξότη ἢ ὅπως τὸ ρεῦμα τοῦ ποταμοῦ ποὺ περιορίζεται ἀπὸ παντοῦ μέσα στὴν κοίτη του καὶ μόλις βρεῖ εὐκαιρία «τὴν βίαν περιφρονεῖ». Τὸ δεύτερο εἶναι ἑκούσιο, βέβαιο τὴν κάθε στιγμή, καθὼς τὸ σφίγγουν τὰ ἄλυτα δεσμὰ τῶν πόθων του (ΕΠΕ 10, 134).

Ἀλλὰ γιὰ νὰ πείσεις χρειάζεται χρόνος, χρειάζεται ὑπομονὴ καὶ σύνεση. Πρέπει νὰ βρεῖς τὰ κατάλληλα ἐπιχειρήματα, νὰ χρησιμοποιήσεις τὴ γλώσσα ποὺ γνωρίζουν τὰ παιδιά, νὰ καταλάβεις τὴν ψυχολογία τους, νὰ ἀντιμετωπίσεις μὲ ψυχραιμία τὶς πιθανὲς ἀντιδράσεις τους, νὰ κατανοήσεις τοὺς ἐπηρεασμούς τους ἀπὸ τὸν κόσμο καὶ τὴ νοοτροπία του, νὰ ξεχωρίσεις αὐτὸ ποὺ εἶναι δικό τους ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ τοὺς ἐπιβάλλει ἡ κοινωνία, νὰ σταθεῖς κοντά τους μὲ πολλὴ ἀγάπη καὶ μὲ βαθιὰ ταπείνωση. Νὰ μὴν πεῖς, «θὰ γίνει αὐτὸ ποὺ λέω ἐγώ», ἢ «ἐδῶ εἶναι δικό μου σπίτι καὶ δὲν θὰ κάνει ὁ καθένας ὅ,τι θέλει». Οὔτε νὰ θέλεις τὸ παιδί σου, ἔστω καὶ διὰ τῆς βίας, νὰ φαίνεται καλό, γιὰ νὰ προβάλλεις τὸν ἑαυτό σου. Αὐτὰ ἔχουν ἐγωισμὸ μέσα τους καὶ μὲ ἐγωισμὸ θὰ ἀντιμετωπισθοῦν. Τὸ ἀποτέλεσμα δὲν θὰ εἶναι καλό.

Ἡ προσπάθεια νὰ πείσεις ἔχει ὁπωσδήποτε κόπο. Ἔχει ὅμως εὐεργετικὰ ἀποτελέσματα γιὰ ὅλη τὴν οἰκογένεια. Εἶναι πολὺ συνετότερο νὰ ἀποφασίσουμε ὅλοι μαζὶ νὰ κλείσουμε τὴν τηλεόραση ἀπὸ τὸ νὰ κρύβουμε τὰ καλώδια καὶ νὰ κατεβάζουμε τοὺς διακόπτες. Εἶναι πολὺ προτιμότερο νὰ συμφωνήσουμε μὲ τὰ παιδιὰ νὰ περιορίσουν τὶς ὧρες ἐνασχολήσεως μὲ τὸν ὑπολογιστὴ ἀπὸ τὸ νὰ τὸν κλειδώσουμε στὴν ἀποθήκη. Στὴν πρώτη περίπτωση τὰ παιδιὰ αἰσθάνονται ὅτι ἔχουν δίπλα τους ἀνθρώπους ποὺ τὰ καταλαβαίνουν, τὰ σέβονται, τὰ ἀγαποῦν καὶ ἀγωνίζονται μαζί τους. Στὴ δεύτερη, βλέπουν ἀστυνομικοὺς ποὺ τὰ παρακολουθοῦν ἕτοιμοι νὰ πατάξουν κάθε ἐκτροπή. Αὐτὸ βέβαια δὲν βοηθεῖ. Κανεὶς δὲν θέλει νὰ ζεῖ στὸ Ἀστυνομικὸ Τμῆμα. Ὅλοι προτιμοῦμε ἕνα ζεστὸ σπίτι.

Καὶ ἂν τὰ παιδιὰ δὲν πείθονται; Ἂν ἐπιμένουν στὸ δικό τους; Στὸ λανθασμένο καὶ ἐπικίνδυνο δικό τους;

Ἡ ἀντίδρασή μας τότε ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ παιδί, ἀπὸ τὴν ἡλικία του, ἀπὸ τὸ εἶδος τῆς ἐκτροπῆς του. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν ὑπάρχει συγκεκριμένη εἰδικὴ συνταγὴ γιὰ ὅλες τὶς περιπτώσεις. Ὑπάρχει μιὰ γενικὴ ὁδηγία ποὺ πάντοτε ἰσχύει: Νὰ μένουμε ψύχραιμοι. Νὰ μὴ μᾶς πιάνει πανικός, διότι τότε θὰ ἀντιδροῦμε σπασμωδικά. Ἐφόσον κάναμε ὅ,τι μπορούσαμε καὶ δὲν τὰ καταφέραμε, ἂς δεχθοῦμε ταπεινωμένοι τὸ ἐνδεχόμενο τοῦ λάθους τοῦ παιδιοῦ μας. Νὰ καταφύγουμε τότε στὸν Θεὸ καὶ θερμὰ νὰ προσευχηθοῦμε, Ἐκεῖνος νὰ τοῦ μιλήσει καὶ νὰ τὸ πείσει, ἀφοῦ ἐμεῖς δὲν μπορέσαμε. Καὶ νὰ ἐλπίζουμε ὅτι μπορεῖ καὶ ἀπὸ τὸ λάθος του ἕνα παιδὶ νὰ διδαχθεῖ καὶ νὰ κερδίσει.

Ὁ Θεὸς πάντοτε προσπαθεῖ νὰ μᾶς συγ­κρατεῖ ἀπὸ τὸν κατήφορο. Ἀλλὰ καὶ ἀνέχεται ἐμᾶς τὰ παιδιά Του, ἂν θέλουμε, νὰ ἁμαρτάνουμε. Προσπαθεῖ τότε νὰ μᾶς δείξει τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς. Καὶ ὅταν ἐπιστρέφουμε μᾶς δέχεται. Καὶ πάντα μᾶς συγχωρεῖ. Ὁ Παράδεισός Του εἶναι γεμάτος ἀπὸ ἁμαρτωλοὺς καὶ τελῶνες, ἀπὸ ἄσωτους καὶ ληστὲς ποὺ μετανόησαν.

Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν μας δὲν πρέπει νὰ εἶναι μόνο ἀγωγὴ συγκρατήσεως ἀπὸ τὸ κακὸ ἀλλὰ καὶ ἐπιστροφῆς μὲ μετάνοια στὸ ἀγαθό.

Περιοδικό «Ο ΣΩΤΗΡ»