«ΓΕΓΟΝΕ ΤΙ ΘΑΥΜΑΣΤΟΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

«ΓΕΓΟΝΕ  ΤΙ  ΘΑΥΜΑΣΤΟΝ  ΚΑΙ  ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Με αυτή τη σημαδιακή φράση παραδίδει ο Μ. Αθανάσιος στην Εκκλησία των αιώνων το τραγικό, όσο και φρικτό τέλος του Αρείου. Ως «σημείον», ως «θαύμα» που επιτέλεσε ο Χριστός, ανταποκριθείς στην κραυγή αγωνίας, συνάμα και θερμή ικεσία στο Θεό του Κωνσταντινουπόλεως Αλεξάνδρου: «Ει Άρειος αύριον συνάγεται απόλυσον εμέ τον δούλον σου». Όταν εκείνο το Σάββατο οι άνθρωποι του πανίσχυρου Μητροπολίτη Νικομηδείας Ευσεβίου να του δήλωσαν τελεσιγραφικά: «Όπως, αν και είχες αντίρρηση, πετύχαμε κι έγινε δεκτός απ’ το βασιλιά, έτσι έστω κι αν διαφωνείς, ο Άρειος αύριο θα λειτουργήσει μαζί μας σ’ αυτή την εκκλησία. Ήταν Σάββατο όταν είπαν αυτά» !

Η προσπάθεια επανένταξης του αιρεσιάρχη στην Εκκλησία, παρά την καταδίκη του από την 1^η Οικουμενική Σύνοδο-Νίκαια,325-άρχισε με πρωτοβουλία, φευ, του ανωτέρω και άλλων υποστηρικτών του Επισκόπων, σχεδόν πριν στεγνώσει το μελάνι της απόφασης. Βράδυνε να τελεσφορήσει, γιατί αντιστεκόταν σθεναρά ο Αλεξανδρείας Αλέξανδρος, και πιο σθεναρά από το 328 που τον διαδέχτηκε, ο Μ. Αθανάσιος.

Πράγμα που έκανε το Μ. Κωνσταντίνο, ανήσυχο από την ένταση των  εκκλησιαστικών ερίδων, την διατάραξη της ειρήνης της Εκκλησίας, και την απειλή κατά της ενότητας του απέραντου κράτους, να τον εξορίσει στα Τρέβηρα της Γαλλίας-335-και να κάνει την παραχώρηση να δεχτεί σε ακρόαση τον Άρειο-336.

Καθώς όμως από την επόμενη χρονιά-337-ο γιος και διάδοχος του Κωνστάντιος άρχισε να επιβάλει, «δια πυρός και σιδήρου» ιδιαίτερα στην Ανατολή την αντίχριστη αίρεση, η απατηλή φήμη ότι, μετά την ακρόαση εκείνη ο Άρειος έγινε δεκτός στην Εκκλησία, πήρε μεγάλες διαστάσεις. Και, ο ονομαστός ασκητής Σεραπίων, Επίσκοπος Θμουιτών κάτω Αιγύπτου μετά, έγραψε στο Μ. Αθανάσιο, ευρισκόμενο τότε στην 3^η εξορία του-358-και ζήτησε οδηγίες. Και, ο μαρτυρικός Ιεράρχης, ατράνταχτος στύλος της ορθής πίστης της Εκκλησίας εξέθεσε «Σεραπίωνι αδελφώ και συλλειτουργώ εν Κυρίω» όσα είχε ακούσει για τα συμβάντα από αυτόπτη και αυτήκοο μάρτυρα, τον έγκριτο και πιστό πρεσβύτερο Μακάριο.

«Εγώ, βέβαια, δεν ήμουν στην Κωνσταντινούπολη, του γράφει, όταν τελεύτησε εκείνος, ήταν όμως ο πρεσβύτερος Μακάριος. Από εκείνον άκουσα ότι, ύστερα από επίμονη πίεση των ανθρώπων του Ευσέβιου-«εκ σπουδής»-ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε δεχτεί σε ακρόαση τον Άρειο. Όταν αυτός πέρασε στην αίθουσα, ο βασιλιάς, ζήτησε να του πει, αν σέβεται και ακολουθεί την ορθή πίστη της Εκκλησίας. Αυτός τον βεβαίωσε με όρκο ότι τη σέβεται και την ακολουθεί, και του παρέδωσε σχετικό έγγραφο, από όπου όμως είχε κρύψει τα σημεία αιχμής για τα οποία τον απέβαλε από την Εκκλησία ο Αλεξανδρείας Αλέξανδρος, και είπε υποκριτικά πως ακολουθεί ό, τι ακριβώς διδάσκει η Γραφή για το Χριστό, Και, αφού ορκίστηκε ότι δεν ακολουθεί πια τα σημεία αιχμής για τα οποία τον απέκοψε από την Εκκλησία ο Αλέξανδρος, ο βασιλιάς του έδωσε την άδεια να αποχωρήσει, επισημαίνοντάς του τα εξής. «Αν όντως είναι ορθή η πίστη σου, καλά έκανες και ορκίστηκες. Αν όμως είναι ασεβής η πίστη σου, και συ ορκίστηκες ότι είναι ορθή, ας σε κρίνει ο Θεός από τον όρκο που έδωσες».

    Έτσι έχουν τα πράγματα και αυτή είναι η αλήθεια. Πλην με το που βγήκε αυτός από τα ανάκτορα, οι άνθρωποι του Ευσέβιου θέλησαν να τον επιβάλουν με το έτσι θέλω, ως το συνηθίζουν στην Εκκλησία. Όμως ο Επίσκοπος της Κωνσταντινούπολης μακαριστός Αλέξανδρος διαφωνούσε, έλεγε ότι δεν είναι σωστό να γίνει δεκτός σε εκκλησιαστική κοινωνία ο δημιουργός της αίρεσης. Τότε οι άνθρωποι του Ευσέβιου τον απείλησαν δηλώνοντάς του τελεσιγραφικά. «Όπως, αν και είχες αντίρρηση, πετύχαμε κι έγινε δεκτός από το βασιλιά, έτσι τώρα έστω κι αν διαφωνείς, αύριο ο Άρειος θα λειτουργήσει μαζί μας σ’ αυτήν εδώ την εκκλησία. Ήταν Σάββατο όταν τα έλεγαν αυτά !

Όταν, λοιπόν, ο μακαριστός Αλέξανδρος άκουσε αυτά, και αναλογίστηκε ότι με την αύριο Κυριακή όλα θα έχουν τελειώσει, κυριεύτηκε από την αγωνία της έσχατης ώρας-«πάνυ λυπηθείς»-και μπήκε στην Εκκλησία με υψωμένα τα χέρια στο Θεό και ποτάμια δάκρυα στα μάτια-«απωδύρετο». Προχώρησε στο Ιερό, γονάτισε, ακούμπησε το κεφάλι στο δάπεδο και προσευχόταν ακόμα πιο έντονα. Παρευρισκόταν όμως και ο Μακάριος προσευχόμενος μαζί του, και τον άκουσε που παρακαλούσε κι έλεγε: «Αν είναι να γίνει αύριο δεκτός σε εκκλησιαστική κοινωνία ο Άρειος, πάρε από αυτή τη ζωή εμένα το δούλο σου, Κύριε, και μην αφήσεις να απολεστεί ο ευσεβής με τον ασεβή. Αν νοιάζεσαι για την Εκκλησία Σου-και ξέρω ότι σε νοιάζει-σκύψε κι άκουσε τι έφτασαν να λένε οι άνθρωποι του Ευσέβιου, και μην αφήσεις να πέσει σε αφανισμό και ντροπή η κληρονομιά σου. Πάρε τον Άρειο, για να μη φανεί ότι με την επανένταξή του στην Εκκλησία γίνεται δεκτή και η αίρεσή του και εκληφθεί έτσι η ασέβεια ως ευσέβεια. 

 Αυτά ικέτεψε ο Επίσκοπος και αποχώρησε όντας όμως ακόμα πολύ ανήσυχος-«πάνυ φροντίζων». Έξω οι άνθρωποι του Ευσέβιου είχαν κυριολεκτικά ξεσαλώσει, πανηγύριζαν και απειλούσαν. Κι ο ίδιος ο Άρειος έχοντας αναθαρρήσει, περιδιάβαινε τις οδούς, τις ρύμες και τις πλατείες της Πόλης και δήλωνε με κομπασμό. «Αύριο Κυριακή τελειώνουν όλα. Είμαι πάλι στην Εκκλησία» !

      Δεν πέρασε όμως ώρα πολλή, και ξαφνικά έγινε παγερή σιγή, οι πανηγυρισμοί σταμάτησαν απότομα. «Γέγονε τι θαυμαστόν και παράδοξον». Οι άνθρωποι του Ευσέβιου πάγωσαν, η φοβερή είδηση δεν άργησε να τους φτάσει. Ο αιρεσιάρχης μπήκε κάποια στιγμή σε δημόσιο χώρο ανακούφισης σωματικής ανάγκης κι, έπαθε αυτό που γράφουν οι Πράξεις των Αποστόλων για τον Ιούδα. «Έπεσε με το πρόσωπο στη γη, σκίστηκε η κοιλιά του, και χύθηκαν έξω όλα του τα σπλάχνα»-«Πρηνής γενόμενος ελάκησε μέσος»-Πραξ.1,18. Ήταν αντίστοιχη με εκείνου η προδοσία του Λόγου και από αυτόν ! Κι αμέσως ξεψύχησε-«Ευθύς απέψυξεν». Στερήθηκε έτσι τα συν-αμφότερα, και την εκκλησιαστική κοινωνία, και τη ζωή του-«αμφοτέρων τε, της τε κοινωνίας και του ζην εστερήθη» !

Τέτοιο τέλος είχε ο Άρειος. Και αυτή είναι η αλήθεια. Και δεν πρόλαβε να γίνει δεκτός σε εκκλησιαστική κοινωνία, και έχασε τη ζωή του ! 

******   **   ******

       Ασφαλώς η επιστολή Μ. Αθανασίου προς Σεραπίωνα είναι πάρα πολύ σημαντική για την Εκκλησία, ιδιαίτερα την Ορθόδοξη, ξεκαθαρίζει έγκυρα και με κορυφαία υπογραφή τα του οικτρού τέλους του Αρείου.  Θα έλεγα όμως ότι δεν είναι λιγότερο σημαντική και για τις καίριες επισημάνσεις που κάνει στη συνέχεια «ο ηρωικότερος των αγίων, και αγιώτερος των ηρώων» Μεγάλος Πατέρας. Καθώς, όχι θεωρητικά και αόριστα, αλλά με αναφορά στα δραματικά ιστορικά δεδομένα και δρώμενα εκείνων ωρών παραδίδει στην Εκκλησία των αιώνων ότι εδώ έχουμε «σημείο», «θαύμα» επιτελεσμένο από τον ίδιο το Χριστό.

       Παραθέτω από το πρωτότυπο και εξηγώ νεοελληνικά αυτές τις επισημάνσεις.  

1.  Αυτός γαρ ο Κύριος δικάσας ταις απειλαίς των περί Ευσέβιον και τη ευχή Αλεξάνδρου, κατέκρινε την αρειανήν αίρεσιν δείξας αυτήν ανάξιον ούσαν της εκκλησιαστικής κοινωνίας». «Γιατί ο ίδιος ο Κύριος ως Δίκαιος Κριτής δίκασε από τη μια τις απειλές των ανθρώπων του Ευσέβιου κι από την άλλη τις θερμές ικεσίες Αλεξάνδρου, και  καταδίκασε την αρειανή αίρεση που αυτοί εκπροσωπούσαν, αποδείχνοντας-με το φρικτό τέλος του αιρεσιάρχη-ότι είναι ανάξια εκκλησιαστικής κοινωνίας.  

2. «Πάσι φανερώσας ότι καν παρά βασιλέως και πάντων ανθρώπων έχει την προστασίαν, αλλά παρ’ αυτής της Εκκλησίας κατεκρίθη». «Και έδειξε προς κάθε κατεύθυνση ότι κι αυτή η βασιλική προστασία της αίρεσης δεν έπιασε μία, μπρος στην καταδίκη της από την Εκκλησία» !!. 

3. «Δέδεικται ουν ου θεοφιλές, αλλ’ ασεβές το χριστομάχον εργαστήριον των Αρειομανιτών και πολλοί των πρότερον απατηθέντων μετέθεντο. Ου γαρ άλλος, αλλ’ αυτός, ο βλασφημούμενος παρ΄ αυτών Κύριος κατέκρινεν την παρ’ αυτών συστάσαν αίρεσιν». «Αποδείχτηκε, λοιπόν, περίτρανα ότι είναι ασεβής και όχι θεοφιλής η χριστομάχος  σπείρα των αρειομανών, Κι αυτό έκανε πολλούς παραπλανηθέντες να επανέλθουν στην ορθή πίστη. Γιατί είδαν ότι δεν καταδίκασε την αίρεση που προκάλεσαν κανένας άλλος, αλλά ο ίδιος ο Κύριος τον οποίο αυτοί βλασφημούσαν»-αμφισβητώντας τη θεία φύση του, κατ’ επέκταση την ίδια την Αγία Τριάδα, το όλο της Αλήθειας της Εκκλησίας Του !! 

4.  «Και πάλιν έδειξεν ότι, καν νυν ο βασιλεύς Κωνστάντιος βιάζηται τους επισκόπους υπέρ αυτής, αλλ’  ακοινώνητος εστί της Εκκλησίας και των ουρανών αλλοτρία». «Επί πλέον απέδειξε ότι, κι αν τώρα ο βασιλιάς Κωνστάντιος αναγκάζει τους επισκόπους να δεχτούν την αίρεση, τούτο δε σημαίνει ότι αυτή παύει να είναι εκτός εκκλησιαστικής κοινωνίας, ξένη κι απόξενη από την προοπτική της βασιλείας των ουρανών. 

5. «Ουκούν και η παρ’  υμίν πεπαύσθω ζήτησις … και μηδείς προστιθέσθω τη αιρέσει … ην γαρ ο Κύριος κατέκρινεν τις αποδέξεται; Και ην ακοινώνητον αυτός πεποίηκε, πώς ου μεγάλως ασεβεί ο προσλαμβανόμενος και φανερώς εστί χριστομάχος»; «Λοιπόν, να τελειώνει κάθε συζήτηση γι αυτό το θέμα στην Εκκλησία … Κανένας πια δε θα είναι δικαιολογημένος να προσχωρήσει στην αίρεση … Γιατί, αν και τώρα που ο Κύριος την έθεσε οριστικά εκτός εκκλησιαστικής κοινωνίας προσχωρήσει κάποιος, πώς δε θα έχει διαπράξει μεγάλη ασέβεια, και δε θα είναι αυταπόδεικτα χριστομάχος» !!

*****  **   *****

   «Ακουέτω ταύτα» κάθε αρχή και εξουσία του κόσμου τούτου, πολιτική, και ιδιαίτερα  εκκλησιαστική, καθώς γεννήτορες των αιρέσεων ήταν κληρικοί. Το καίριο και σημαντικό που επισημαίνει ευδιάκριτα εδώ ο Μεγάλος Πατέρας, και απευθύνει στους επισείοντες ακόμα και σήμερα πολλά τε και φοβικά είναι ότι, το Α και Ω της επισκοπής της Εκκλησίας Του, κρατάει πάντα ο Χριστός ! Με αυτό το πρίσμα διαβάζεται καλύτερα η διαβεβαίωσή Του: «Και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής-της Εκκλησίας»-Ματθ.16,18. Ωστόσο θα υποκύψω στον πειρασμό να κλείσω απευθύνοντας με νόημα και νεύμα προς πολλούς ερώτημα λογικό, δεν ξέρω αν και θεμιτό. Για τις μετά ταύτα ως και σήμερα παραλλαγές και παραχαράξεις της Αλήθειας Του, και τις συναφείς παρασπονδίες, γιατί άραγε  δεν έκανε ο Χριστός ανάλογο «θαυμαστόν τι και παράδοξον». Αυτό είναι αποκλειστικό δικό του μυστικό «και του Αγίου Πνεύματος που ερευνά τα βάθη του Θεού«-1Κορ.2,10.