Ἐκφώνως ἤ μυστικῶς; (Β΄) Ἀντίλογος στά σχόλια ὑπο ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ἐκφώνως ἤ μυστικῶς;  (Β΄)

Ἀντίλογος στά σχόλια

ὑπο ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

1. Ἡ Ἐκκλησία ἔχοντας ὑπόψη της τά λόγια τοῦ Κυρίου «μή δῶτε τά ἅγια τοῖς κυσίν» (Μτ. 7:6), δέν παρέθετε τή δογματική της διδασκαλίά στόν ὁποιονδήποτε, οὔτε ἐπίσης  τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Δέν ἐπέτρεπε νά ἀκοῦνε τίς εὐχές του, οὔτε σ’αὐτούς  πού ἐξομολογήθηκαν καί ζοῦσαν ἐν μετανοίᾳ! (ΙΑ΄τῆς Α΄).Ἔκλειναν μάλιστα καί  τίς πόρτες τοῦ Ναοῦ! Τέτοια αὐστηρότητα!   Μετά ἀπό αὐτά, ἄς σκεφθεῖ ὁ καθένας,  ἄν στή σημερινή ἐποχή, ὅπου ὀργιάζει ἡ ἁμαρτία, καί στήν ἐκκλησία εἰσέρχεται ὁ ὁποιοσδήποτε, βυθισμένος στήν ἁμαρτία, ἀνεξομολόγητος, ἀκοινώνητος κ.λ.π.,       εἶναι πρέπον οἱ εὐχές τοῦ  Μυστηρίου νά λέγονται ἐκφώνως. «Οὐ μή γάρ τοῖς ἐχθροῖς σου τό Μυστήριον εἴπω», ὑποσχόμαστε στόν Κύριο.

           

2. Οἱ εὐχές τοῦ «Καιροῦ» καί τοῦ «Χερουβικοῦ», εἶναι σέ πρῶτο ἑνικό, γιατί ἀφοροῦν  τόν Ἱερέα (τόν προεστῶτα) πού θά ἐπιτελέσει τό Μυστήριο. (Στό Ἀρχιερατικό Συλλείτουργο ἄλλος «παίρνει καιρό», ἄλλος ἐπιτελεῖ τό Μυστήριο...!). Οἱ ἄλλες εὐχές εἶναι σέ πρῶτο πληθυντικό.  Π.χ. «Εὐχαριστοῦμεν σοι, Κύριε ὁ Θεός τῶν Δυνάμεων, τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς παραστῆναι καί νῦν  τῷ ἁγίῳ Σου Θυσιαστηρίῳ καί προσεσπεσεῖν τοῖς οἰκτιρμοῖς Σου ὑπέρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καί τῶν τοῦ λαοῦ ἁμαρτημάτων. Πρόσδεξαι, ὁ Θεός, τήν δέησιν ἡμῶν· ποίησον ἡμᾶς γενέσθαι σοι δεήσεις καί ἱκεσίας, καί θυσίας ἀναιμάκτους ὑπέρ τοῦ λαοῦ σου». (Εὐχή Πιστῶν Α΄).

Στήν εὐχή αὐτή ἐννοοῦνται οἱ συλλειτουργοί Ἱερεῖς, γιατί αὐτοί εἰσέρχονται στό Ἅγιο Θυσιαστήριο, καί προσφέρουν δεήσεις καί θυσίας ἀναιμάκτους ὑπέρ τοῦ λαοῦ. Μέ ἄλλα λόγια,  ἡ εὐχή  δέν εἶναι συμπροσευχή κλήρου καί λαοῦ, ἀλλά προσωπική προσευχή τῶν (συλλειτουργούντων)  Ἱερέων. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τίς ὑπόλοιπες  εὐχές, γι’ αὐτό καί λέγονται «χαμηλοφώνως».Ἐννοεῖται,  πώς τό «τυπικό» δέν ἔχει ὑπόψη του τή χρήση μικροφώνων, ὥστε μέ τό «χαμηλοφώνως»,   νά τίς ἀκούει καί ὁ λαός.  Ἄν ἦταν  νά τίς ἀκούει ὁ λαός,  ποιός ὁ λόγος νά λέγονται χαμηλοφώνως;! Ἡ «ὀπισθάμβωνος» εὐχή,  πού διαβάζεται εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ, λέγεται ἐκφώνως.

3. Τό κίνημα τῶν «Κολλυβάδων» εἶχε σχέση μέ τή Θ. Λειτουργία, «γιατί νά γίνονται μνημόσυνα τήν Κυριακή, καί γιατί οἱ χριστιανοί νά κοινωνοῦν τρεῖς φορές τό χρόνο;». Καί στήν ἐποχή τῶν Κολλυβάδων (καί ὄχι μόνο)  οἱ εὐχές τῆς Θ. Λειτουργίας λέγονταν «μυστικῶς». Ὅμως, οἱ «Κολλυβάδες» οὔτε κἄν ἔθιξαν τό θέμα.  Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν Ἅγιο Νικόλαο Καβάσιλα. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν μεγάλο λειτουργιολόγο Ἅγιο Συμεών Θες/νίκης. Εἶναι ὑπέρ τῆς μυστικῆς ἀναγνώσεως τῶν εὐχῶν. Μήπως δέν εἶχαν τίς ἀπαιτούμενες θεολογικές γνώσεις; Μήπως δέν νοιάζονταν γιά τήν ὠφέλεια τοῦ ἐκκλησιάσματος; 

  Εἶναι χαρακτηριστικό πώς (παλαιότερα)  ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀκολούθησε κατά γράμμα τό «τυπικό» αὐτό.  Στίς 16.2.1951 ἐξέδωκε τήν ὑπ’ἀριθμ. πρωτ.  499/517 Ἐγκύκλιο πρός τούς Ἀρχιερεῖς μέ θέμα «Περί τοῦ ὅτι ἀπαγορεύεται αὐστηρῶς ἡ ἀνάγνωσις ἐκφώνων τῶν εὐχῶν τῆς Θ. Λειτουργίας». Καί στίς 9.6.1956 ἐξέδωκε ἄλλη Ἐγκύκλιο  (ἀριθμ. πρωτ.  499/517) πάλι πρός τούς Ἀρχιερεῖς, γράφοντας: « Αὐστηρῶς διατάξητε τοῖς παρ’ὑμῖν κληρικοῖς, ἵνα ποιῶσιν τήν ἀνάγνωσιν  τῶν ὡς εἴρηται Εὐχῶν μυστικῶς, καί οὐχί εἰς  ἐπήκοον τοῦ ἐκκλησιάσματος».

 4.  Ὁ καθένας μπορεῖ νά λέει ἐπί τοῦ θέματος, ὅ,τι θεωρεῖ σωστό, ὅμως τό θέμα δέν εἶναι τί αὐτός θεωρεῖ σωστό, ἀλλά, ἄν  αὐτό πού λέει εἶναι σύμφωνο μέ τό πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας.  Ἄς μήν ξεχνᾶμε, πώς ἡ διαφορά ἀνάμεσα στόν ὀρθόδοξο χριστιανό καί στόν προτεστάντη (στό θέμα τοῦ «τυπικοῦ»), εἶναι, πώς ὁ μέν πρῶτος δεσμεύεται ἀπό τήν Παράδοση, ὁ δεύτερος, ὄχι, γιατί στερεῖται Παραδόσεως.  Ἀπό ὅτι φαίνεται,  αὐτή ἡ δέσμευση δέν ἀρέσει σέ μερικούς...