Ο ΤΕΛΩΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ - ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ

Ο ΤΕΛΩΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ 

(Λουκ. 18, 10-14)

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ

(Διασκευή ομιλίας στον Άγιο Γεώργιο, στις 7/2/1992)

Τα πρώτα γράμματα

            Όταν ένα παιδί πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο, εκεί μαθαίνει πρώτα το γράμμα το όμικρον. Μαθαίνει να φτειάχνει ένα κουλουράκι. Βέβαια αυτό είναι συμβολικό. Γιατί και όταν αρχίζει το παιδί να μορφώνεται, μορφωτικά είναι ένα κουλουράκι. Ένα μηδενικό. Και σιγά-σιγά μαθαίνει το γιώτα, και μετά να ενώνει το όμικρον με το γιώτα και να φτειάχνει το άλφα που είναι η αρχή των γραμμάτων και τα άλλα γράμματα. Και παίρνει το μεγάλο ξεκίνημα. Κάθε ημέρα μορφώνεται περισσότερο. Αλλά ποτέ δεν αφήνει την βάση του, τα γράμματα. Κάθε ημέρα όλο και περισσότερο χρησιμοποιεί εκείνα που έμαθε στα πρώτα του βήματα. Βέβαια δεν δίνει πια αξία στο παιδί το ότι ξέρει το όμικρον, το γιώτα και το άλφα, αλλά όλη του η μόρφωση, σ’ αυτά στηρίζεται. Και όλη του η προκοπή, εκεί επάνω βασίζεται.

Το ίδιο συμβαίνει και στην πνευματική ζωή. Ο άνθρωπος ξεκινάει να γίνει άνθρωπος του Θεού, από το μηδέν. Από την συναίσθηση ότι είναι ένα μηδέν, ένα κουλουράκι. Και το άλφα της πνευματικής ζωής είναι το μηδέν για την πνευματική ζωή μας. Η συναίσθηση δηλαδή ότι δεν είμαστε τίποτα μπροστά στο Θεό.

Και ότι πρέπει σιγά-σιγά να γίνουμε κάτι. Αποκτώντας όχι βέβαια γνώσεις, αλλά αρετές και χάρη Θεού. Και φωτισμό Θεού και σοφία Θεού. Και χαρίσματα. Δηλαδή δώρα πνευματικά τα οποία είναι, όπως λέγει ο απόστολος Παύλος: «αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια».

Ο άνθρωπος δεν ξέρει ούτε μπορεί να δει καλά τον εαυτό του. Γι’ αυτό όταν χρειαστεί, πηγαίνει σ’ εκείνους που ξέρουν να τον βοηθήσουν. Στους γιατρούς. Οι γιατροί ψάχνουν με την γνώση που έχουν και μετά από πολλές εξετάσεις του λένε: «Έχεις το τάδε. Πρέπει να πάρεις το φάρμακο τάδε, αν θέλεις να γίνεις καλά». Μερικές φορές οι συνηθισμένες εξετάσεις δεν φτάνουν. Γι’ αυτό σε στέλνουν στις ακτίνες. «Πήγαινε» σου λένε «να κάνεις μία αξονική τομογραφία». Και τι κάνει εκείνο το μηχάνημα; Φωτογραφίζει ολόκληρο τον άνθρωπο, μέσα-μέσα, κάθε πόντο, βρίσκει την βλάβη και τότε ο γιατρός προχωρά στη θεραπεία και δίνει τις οδηγίες του. Και κάνουμε τυφλή υπακοή στους γιατρούς, για να μπορέσουμε να γίνουμε καλά.

Αλλά κάνουμε και κάτι άλλο. Κάθε πρωί, στεκόμαστε μπροστά σε ένα καθρέφτη, για να δούμε, αν πλυθήκαμε καλά, μη τυχόν και έχουμε καμιά μουντζούρα στη μύτη μας. Αν φτειαχτήκανε τα ρούχα επάνω μας, για να μη γελάει ο κόσμος εις βάρος μας. Πάντοτε ελέγχουμε τον εαυτό μας. Μόνοι μας και με την βοήθεια των άλλων.

Πολύ περισσότερο, απ’ ό,τι χρειάζεται ο έλεγχος για την εξωτερική εμφάνιση και για την υγεία του σώματος, χρειάζεται ο αυτοέλεγχος για την πνευματική μας εμφάνιση, ενώπιον του Χριστού. Και για την υγεία της ψυχής μας.

Μη ξεχνάς το άλφα. Θα έχεις μεγάλη ζημιά

Το σημερινό Ευαγγέλιο μας λέγει: Πήγαν στην Εκκλησία να προσευχηθούν, ένας τελώνης και ένας φαρισαίος. Ο τελώνης πριν μπει στην Εκκλησία, εξέτασε τον εαυτό του. Και τον βρήκε μηδενικό. Γι’ αυτό μπαίνοντας στην Εκκλησία στάθηκε στην άκρη και είπε: «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».

Ο φαρισαίος, ή δεν έκανε έλεγχο στον εαυτό του, ή έκανε ένα έλεγχο  «πασαλειμματικό», εξωτερικό. Γι’ αυτό όταν μπήκε μέσα άρχισε να λέει: «Ο Θεός ευχαριστώ σοι, σ’ ευχαριστώ Θεέ μου που εγώ είμαι καλός άνθρωπος και δεν είμαι σαν και κείνους τους παλιανθρώπους».

Αλλά αδελφοί, τι έδειχνε μ’ αυτό; Ήταν βέβαια καλός άνθρωπος γιατί νήστευε και έδινε προσφορές για καλά έργα. Αλλά δεν είχε καλωσύνη. Για κοιτάξετε… Καλός, χωρίς καλωσύνη. Γίνεται καλός άνθρωπος χωρίς καλωσύνη; Αυτός ήταν ο φαρισαίος. Αν είχε εξετάσει τον εαυτό του, ότι έχει διάθεση, όρεξη να καρφώσει, να κακολογήσει, να κατηγορήσει, δεν θα φανταζόταν πως είναι τάχα καλός. Αλλά μπαίνοντας μέσα στην Εκκλησία θα έλεγε και αυτός: «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Γιατί είμαι εξωτερικά καλός. Τοίχος ασπρισμένος, τάφος στολισμένος. Και από μέσα είμαι βρώμικος. Γεμάτος δυσωδία αφού δεν έχω καλωσύνη, αφού δεν μοιάζω στον επουράνιο Πατέρα μας που είναι γεμάτος αγάπη και αγαθότητα.

Είπαμε, ότι για την μόρφωση, ξεκινάμε από το όμικρον και από το άλφα, αλλά ποτέ δεν αφήνουμε το όμικρον και το άλφα. Γιατί όποιος ξεχάσει το όμικρον και το άλφα, δεν θα μπορέσει ποτέ να ξαναδιαβάσει βιβλία και να μάθει κάτι περισσότερο. Έτσι και στην πνευματική ζωή, έστω και αν κάτι κάναμε, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η βάση και το θεμέλιο για κάθε προκοπή και για κάθε βελτίωση του εαυτού μας, είναι να θυμόμαστε πάντοτε ότι ξεκινήσαμε από το μηδέν. Και είμαστε μηδέν. Και ότι καλύτεροι γινόμαστε, όχι με τις αρετές μας, και με τους αγώνες μας, αλλά με το έλεος και με την χάρη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο οποίος σταυρώθηκε για μας και μας έδωσε το αίμα του για να μας καθαρίσει από κάθε αμαρτία.

Γι’ αυτό εμείς οι χριστιανοί προσευχόμαστε. Και η καλύτερη προσευχή, μας έχει διδάξει ο σωτήρας μας Ιησούς Χριστός, είναι η προσευχή του τελώνου, να λέμε: «ιλάσθητί μοι ο Θεός τω αμαρτωλώ». Λυπήσου με Θεέ μου τον αμαρτωλό. Είμαστε, είμαι σκοτισμένος. Και όταν πηγαίνουμε να κοινωνήσουμε, μας διδάσκει η Εκκλησία μας, και μας ελέγχει, με τις ευχές που διαβάζουμε πριν την Θεία Κοινωνία. Όσοι διαβάζετε τις ευχές της Μεταλήψεως το ξέρετε. Γιατί τι λένε; «Θεέ μου, πάω να κοινωνήσω και εγώ αναξίως. Σαν τον ληστή, σαν τον τελώνη, σαν την πόρνη». Δεν κάνει να φανταζόμαστε ενώπιον του Χριστού τον εαυτό μας καλύτερο.

Λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Όταν συ το θέλεις και ξεχνάς τα αμαρτήματά σου, ο Θεός το θέλει και τα θυμάται. Και όταν συ θέλεις και θυμάσαι τα αμαρτήματά σου, ο Θεός το θέλει και τα ξεχνάει». Όσο δηλαδή περισσότερο ο καθένας μας θυμάται ότι ξεκίνησε από το μηδέν και βρίσκεται στο μηδέν, και ότι έχει ανάγκη από την θυσία που έκανε ο Χριστός επάνω στο Σταυρό και από το άγιο αίμα του και από το άγιο σώμα του για να καθαριστεί, τόσο περισσότερο ο Θεός τον αγαπάει και συγχωρεί τα αμαρτήματά του. Και όσο αυτό το ξεχνάει ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο ο Χριστός τον απεχθάνεται και θυμάται τα αμαρτήματά του.

Λέγει ένας άλλος άγιος: «Ο έλεγχος της συνειδήσεως, είναι η μητέρα του φόβου του Θεού. Η συνείδηση είναι το βιβλίο επάνω στο οποίο είναι γραμμένες οι πράξεις μας. Γι’ αυτό πρέπει όσο μπορούμε περισσότερο, να ακούμε τον έλεγχο της συνειδήσεώς μας. Ή μάλλον, όχι απλώς να τον ακούμε, αλλά να ψάχνουμε την συνείδησή μας και να την ρωτάμε: Υπάρχει κάτι άλλο κρυμμένο, που δεν το κατάλαβα, για να ταπεινωθώ λίγο περισσότερο; Και να ζητήσω λίγο περισσότερο το έλεος και την χάρη του Κυρίου μας;»

Ακόμα, κάνω και το άλλο που διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες μας.

Πηγαίνω στον πνευματικό και του λέω, «Πάτερ, αυτά και αυτά είναι που έχω κάνει στη ζωή μου. Και κάπως έτσι κάνω τώρα. Μήπως δεν κάνω καλά; Και μη κάνοντας καλά, δεν το αισθάνομαι; Βοήθησέ με. Κάνε στην ψυχή μου μία εξέταση, κάνε μου μια ακτινογραφία, κάνε μου μια αξονική τομογραφία, και βοήθησέ με να καταλάβω την κατάστασή μου. Και δώσε μου τα απαραίτητα φάρμακα και τις απαραίτητες οδηγίες για να θεραπεύσω τον εαυτό μου από την κατάσταση στη οποία ευρίσκομαι».

Ευάρεστη προσευχή… Θεάρεστη εργασία…

Διαβάζουμε στο βίο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Αυτός είχε ανεβεί σε μεγάλα ύψη πνευματικής ζωής. Αλλά αφού κατάλαβε πολλά και έγινε άγιος, δεν ξέχασε ποτέ το άλφα και το όμικρον. Δεν ξέχασε ποτέ ότι ενώπιον του Θεού είναι ένα μηδενικό. Γι’ αυτό προσευχόταν συνεχώς, παρακαλούσε τον Θεό και έλεγε: «Κύριε Ιησού Χριστέ, φώτισόν μου το σκότος». Και παρουσιάστηκε η Παναγία και του λέει:

-Γιατί δούλε μου, παρακαλείς και φωνάζεις και λες, «φώτισέ μου το σκότος»; Τι θέλεις;

Και της απάντησε:

-Τι καλύτερο να γυρεύω, Παναγία μου, εγώ άνθρωπος με τόσες κακές πράξεις και με τόσα πάθη, που κάθε στιγμή στη ζωή μου απειλούν να με καταπνίξουν και να κάνουν να σκοτισθούν τα μάτια της ψυχής μου; Φώτισέ μου το σκότος.

Απάντησε η Παναγία:

-Θα είμαι μαζί σου για πάντα και σ’ αυτή τη ζωή και στην μέλλουσα, για την ταπεινή σου προσευχή.

Έτσι πρέπει να κάνουμε. Να αγωνιζόμαστε όσο αγωνιζόταν ο φαρισαίος να κάνουμε καλά πράγματα: Προσευχές, ελεημοσύνες, να μη λείπουμε από την Εκκλησία. Αλλά να μην κάνουμε ποτέ το τραγικό λάθος που ξέχασε από πού ξεκίνησε. Και άφησε τον εαυτό του να γεμίσει κακία για τους άλλους ανθρώπους.

Λένε οι Πατέρες μας: «Εμείς πρέπει να έχουμε την ταπείνωση του τελώνη και τις αρετές του φαρισαίου. Να μορφωθούμε να προοδεύσουμε χωρίς να ξεχάσουμε ποτέ το άλφα και το όμικρον, δηλαδή τις αμαρτίες μας». Γιατί άμα ξεχάσουμε το άλφα και το όμικρον, από κει και πέρα, όχι πρόοδος δεν γίνεται αλλά όλα τα χάσαμε. Όπως ο άνθρωπος που θα ξεχάσει το άλφα και το όμικρον, όχι μόνο δεν θα μπορέσει πια να μάθει απολύτως τίποτε άλλο, αλλά θα έχει χάσει το μυαλό του.

Όλα τα αποκτάμε με την προσευχή, με την πολλή παράκληση προς τον Θεό. Λέγει ένα τροπάριο: «Να φωνάξουμε και εμείς προς τον Χριστό τελωνικώς». Σαν τον τελώνη. Πώς να φωνάξουμε; Με το στόμα;

Απάντηση: Όχι με το στόμα μόνο. Το στόμα μόνο του, δεν λέει τίποτε. Με την καρδιά να φωνάξουμε. Αλλά και να κάνουμε κάτι περισσότερο: Επειδή η καρδιά, μερικές φορές είναι ζεστή και μερικές φορές παγωμένη, γι’ αυτό να ζεστάνουμε την καρδιά μας. Με τι θα την ζεστάνουμε; Με την θυσία, με την ταπείνωση του εαυτού μας.

Πώς γίνεται η θυσία; Με την νηστεία.

Πώς γίνεται η ταπείνωση του εαυτού μας; Πάλι με την νηστεία. Γιατί υπακούμε στις εντολές του Θεού και της Εκκλησίας. Δεν κάνουμε ό,τι μας αρέσει. Ό,τι μας έρθει την κάθε στιγμή. Αλλά με τη νηστεία ταπεινώνουμε το θέλημά μας και ζεσταίνουμε την καρδιά μας. Γι’ αυτό να φωνάξουμε προς τον Χριστό «τελωνικώς». Σαν τον τελώνη. «Δια νηστείας». Με ταπείνωση. Και με θυσία: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ και ελέησόν με».

Είθε ο Χριστός ο οποίος είναι το άλφα και το ωμέγα της πίστεως, να μας φωτίζει να πατάμε γερά, στο θεμέλιο της πνευματικής ζωής που είναι η ταπείνωση και η προσευχή του τελώνου. Αμήν.-

Πηγή: Ι. Μ. Προγ. Ηλιού