Ο Ντοστογιέφσκι και η Αριστερά - Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 Ο Ντοστογιέφσκι και η Αριστερά

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 

          Στις 9 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 140 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Είναι φέτος και τα διακόσια χρόνια από τη γέννησή του, στις 11 Νοεμβρίου 1821. Ο Ντοστογιέφσκι πριν από την παρισινή επανάσταση του 1848 δέχθηκε την επίδραση των αθεϊστικών σοσιαλιστικών ιδεών. Όπως γράφει στο Ημερολόγιό του* από το 1846 μυήθηκε από τον Μπελίνσκι στην αλήθεια του επερχόμενου «αναζωογονημένου κόσμου» και «στην ιερότητα της μελλοντικής κομμουνιστικής κοινωνίας».

          Τότε ο Ντοστογιέφσκι πρόβλεψε το πώς θα κινηθεί το  αθεϊστικό κίνημα και στις ημέρες μας! Έγραψε ότι θα κτυπήσει τον χριστιανισμό, την οικογένεια, την ιδιοκτησία, την πατρίδα, ως τροχοπέδη στην πρόοδο. Θα κτυπήσει επίσης τις εθνότητες εν ονόματι της γενικής αδελφοσύνης των ανθρώπων.

Ο μεγάλος ρώσος συγγραφέας σημειώνει ότι αρνήθηκε οριστικά αυτό το ονειροπόλο παραλήρημα – όλο αυτό το σκοτάδι και τον τρόμο, που προορίζεται για την ανθρωπότητα με τη μορφή της αναζωογόνησής της...

          Πρόβλεψε ακόμη ο Ντοστογιέφσκι ότι μπορεί οι στόχοι «των καθοδηγητών της ευρωπαϊκής προοδευτικής σκέψης» να θεωρηθούν υψηλόφρονες και ανθρωπιστικοί. Ένα όμως είναι αναμφισβήτητο: Αν δοθεί σε όλους αυτούς τους μεγάλους σύγχρονους διανοητές η πλήρης δυνατότητα να καταστρέψουν την παλιά κοινωνία και να την οικοδομήσουν από την αρχή, ως αποτέλεσμα θα προκύψει τέτοιο σκότος και τόσο χάος, κάτι το τόσο χυδαίο, τυφλό και απάνθρωπο, ώστε όλο το οικοδόμημα θα πέσει κάτω από τις κατάρες της ανθρωπότητας, προτού καν προλάβει να ολοκληρωθεί.

Τονίζει κάτι ακόμη ο Ντοστογιέφσκι για τους Ρώσους, που ισχύει και για εμάς, τους Έλληνες: Οι μεγάλοι εκπρόσωποι της σκέψης της Ευρώπης αρνιούνται τον Χριστό κι εμείς, όπως είναι γνωστό, είμαστε υποχρεωμένοι να μιμούμαστε την Ευρώπη... Υπάρχουν, όπως γράφει, ιστορικές στιγμές στη ζωή των ανθρώπων, στις οποίες το καταφανές, η αναίδεια, το χειρότερο ανοσιούργημα μπορεί να θεωρηθεί  απλώς ως μεγαλείο της ψυχής, απλώς ως ευγενική ανδρεία της ανθρωπότητας, που απελευθερώνεται από τα δεσμά της.

 Εκτός από την πρόβλεψη του για την σημερινή κατάσταση της Ευρώπης ο Ντοστογιέφσκι πρόβλεψε και την ρωσική κομμουνιστική επανάσταση, ως κάτι αναπότρεπτο, λόγω της πνευματικής και όχι μόνο κατάστασης, στην οποία βρισκόταν η Ρωσία. Όπως σημειώνει ο Νικολάι Μπερδιάγιεφ στο βιβλίο του «Το πνεύμα του Ντοστογιέφσκι»  γνώριζε ότι η Ρωσική Επανάσταση θα προερχόταν από τις υποχθόνιες καταστροφικές δυνάμεις, που ενώ θα επιχειρούσαν  να θεραπεύσουν συμπτώματα της επιφανειακής ζωής θα επέβαλαν την πιο οδυνηρή δουλεία του ανθρωπίνου πνεύματος.

Ο σύγχρονος Άγιος Ιουστίνος (Πόποβιτς) υπογραμμίζει πως ο Ντοστογιέφσκι πίστεψε στον Χριστό αφού διήλθε την κόλαση του σκεπτικισμού, της αμφιβολίας, της άρνησης και της απιστίας. Πίστεψε ότι ελευθερία υπάρχει μόνο κοντά στον Χριστό και ότι στην άθεη κατάσταση η απεριόριστη ελευθερία οδηγεί στον απεριόριστο δεσποτισμό, όπως λέγει και ο Σιγκάλεφ στους «Δαιμονισμένους».-

*Τα όσα γράφονται από «Το Ημερολόγιο του συγγραφέα» είναι στις εκδόσεις «Αρμός» (Α΄ και Β΄ Μέρος) στις σελ. 246-250.