Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος, ο «τροβαδούρος» της Επανάστασης - Γράφει η Σοφία Καυκοπούλου

 Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος, ο «τροβαδούρος» της Επανάστασης

Γράφει η Σοφία Καυκοπούλου

Ο Ρήγας γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας. Έλαβε το τοπωνυμικό επώνυμο Βελεστινλής αν και το οικογενειακό επώνυμο ήταν άλλο, καθώς ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος Κυρατζής ή Κυριαζής. Το προσωνύμιο Φεραίος φαίνεται πως είναι μεταγενέστερο. Σύμφωνα με τον Χριστόφορο Περραιβό, ο Ρήγας Βελεστινλής διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα από ιερέα στο Βελεστίνο και κατόπιν στη Ζαγορά Πηλίου. Έπειτα πήγε στα Αμπελάκια για περαιτέρω μόρφωση. Όταν επέστρεψε, έγινε δάσκαλος στην κοινότητα Κισσού Πηλίου. Στην ηλικία των είκοσι ετών σκότωσε στο Βελεστίνο έναν Τούρκο πρόκριτο, επειδή του είχε συμπεριφερθεί τυραννικά, και κατέφυγε στο Λιτόχωρο του Ολύμπου, όπου κατατάχθηκε στο σώμα των αρματολών του θείου του, Σπύρου Ζήρα.
 
Αργότερα φθάνει στη Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους, φιλοξενούμενος του ηγουμένου Κοσμά με τον οποίο και ανέπτυξε στενή φιλία. Στην ίδια μονή συνδέθηκε φιλικά με τον συμπατριώτη του μοναχό Νικόδημο (Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη), ο οποίος του είχε παραχωρήσει τα κλειδιά της βιβλιοθήκης της φημισμένης Αθωνιάδας Σχολής για να εμπλουτίσει τις γνώσεις του. Στο Άγιο Όρος έμεινε λίγο. Στα 1774 ή λίγο αργότερα, αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη, μετά από πρόσκληση του Πρέσβη της Ρωσίας για σπουδές, στην οικία του οποίου γνώρισε τον Πρίγκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη (1726-1806), μέγα διερμηνέα του Σουλτάνου και παππού του μετέπειτα αρχηγού της Φιλικής Εταιρίας, Αλέξανδρου Υψηλάντη (1792-1828).  Εκεί συνδέθηκε με τη Φαναριώτικη κοινωνία και εξελίχθηκε πνευματικά, διεύρυνε τις σπουδές του στη γαλλική, στην ιταλική, τη γερμανική και την τουρκική γλώσσα. Όταν ο Υψηλάντης έφυγε για το Ιάσιο, προκειμένου να γίνει ηγεμόνας της Μολδαβίας, ο Ρήγας τον ακολούθησε. Διαφωνώντας με τον Υψηλάντη έγινε γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη, αδελφό του παππού της Μαντώς Μαυρογένους και ταξίδεψε στο Βουκουρέστι έδρα της ημιαυτόνομης ηγεμονίας της Βλαχίας, όντας πλέον 30 χρόνων. Στα 1788 ήδη είχε γίνει εξέχον μέλος της ρουμανικής κοινωνίας.
 
Ο ιδεολογικός προσανατολισμός του Ρήγα ολοκληρώθηκε τη δεκαετία 1780, αφού συνδέθηκε με σπουδαίους εκπροσώπους του Διαφωτισμού, όπως τον Ιώσηπο Μοισιόδακα, τον εγκυκλοπαιδιστή Δημήτριο Καταρτζή, τους Γρηγόριο Κωνσταντά και Δανιήλ Φιλιππίδη, Πηλιορείτες συγγραφείς της Νεωτερικής Γεωγραφίας, τον Παναγιώτη Κοδρικά, μεταφραστή του Fontenelle, τους Νεόφυτο Δούκα, Κωνσταντίνο Σταμάτη και Αθανάσιο Χριστόπουλο και Γάλλους διανοούμενος και διπλωμάτες στο Βουκουρέστι, όπως τον κόμη d’ Hauterive και τον υποπρόξενο Emile Gaudin. Η πρωταρχική του έμπνευση προέρχεται από τη γοητεία που άσκησε πάνω του το έργο του Montesquieu, «De l’ Esprit des Lois» (Το πνεύμα των Νόμων), στο οποίο ο συγγραφέας στηλιτεύει τον δεσποτισμό.
 
Μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και την ήττα της Τουρκίας (1790), ο Μαυρογένης αποκεφαλίστηκε ως υπαίτιος της ήττας και ο Ρήγας κατέφυγε στη Βιέννη, την οποία έκανε έδρα της επαναστατικής δράσης του. Στη Βιέννη ταξίδεψε μαζί με τον Αυστριακό βαρώνο ελληνικής καταγωγής Χριστόδουλο Λάνγκενφελτ-Κιρλιανό, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με άλλους ομογενείς. Στη Βιέννη από τον Ιούνιο έως τέλη Δεκεμβρίου 1790, δημοσίευσε το βιβλίο «Φυσικής Απάνθισμα διά τους αγχίνους και φιλομαθείς Έλληνας». Εκεί διαφαίνεται η κριτική του κατά της δεισιδαιμονίας και οι ιδέες του δημοκρατικού Διαφωτισμού. Ακολουθεί το έργο «Σχολείον των ντελικάτων εραστών». Επιστρέφει στο Βουκουρέστι και μέχρι το 1796 ασχολείται με το εμπόριο και τα ενδιαφέροντα του γίνονται πιο κλασικίζοντα, στρέφονται προς την ελληνική αρχαιότητα και τα κλασσικά ιδεώδη.
 
Επισκέπτεται τη Βιέννη για δεύτερη φορά στα 1796 και τυπώνει την περίφημη «Χάρτα της Ελλάδος», σε 12 φύλλα, έργο που αποπνέει την βαλκανική αδελφοσύνη και έντονη επαναστατική διάθεση. Η έκδοση της Χάρτας ολοκληρώνεται τον επόμενο χρόνο 1797, μαζί με τους χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας, το μονόφυλλο της χαλκογραφίας του Μ.Αλεξάνδρου, τα βιβλία «Ηθικός Τρίπους», «Νέος Ανάχαρσις» και οι επαναστατικές διακηρύξεις «Νέα Πολιτική Διοίκησις», «Στρατιωτικόν Εγκόλπιον». Ο προφανής σκοπός του Ρήγα ήταν η ένωση των υπόδουλων Βαλκάνιων λαών κατά του Οθωμανού κατακτητή. Στο τρίτο μέρος του φυλλαδίου «Νέα Πολιτική Διοίκησις» περιλαμβάνεται ο Θούριος, πατριωτικός ύμνος, τον οποίο τραγουδούσε σε συγκεντρώσεις, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες. Η ονομασία Θούριος, σημαίνει ορμητικός, μαινόμενος, πράγμα που δείχνει την επιδίωξη για επαναστατική δράση.
 
Η σύλληψη του Ρ. Φεραίου και επτά συντρόφων του οθωμανικής υπηκοότητας, λαμβάνει χώρα στην Τεργέστη τον Δεκέμβριο του Ρήγα 1797, ενώ αμέσως μεταφέρονται στη Βιέννη και εν συνεχεία οι Αυστριακοί τους παραδίδουν στον Τούρκο διοικητή του Βελιγραδίου και φυλακίζονται στον Πύργο Νεμπόισα. Στις 24 Ιουνίου 1798, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, στραγγαλίζονται και τα σώματα τους ρίχνονται στον Δούναβη. Στην απολογία του ο Ρήγας υποστήριξε ότι επιθυμούσε να διαφωτίσει το Γένος του και να υποκινήσει σε εκδίωξη των Τούρκων από την πατρίδα του. Παραδέχτηκε ότι είχε ζητήσει να υπηρετήσει ως σύνδεσμος μεταξύ του γαλλικού προξενείου και των Ελλήνων στην Τεργέστη, όπως και ότι σκόπευε να συντάξει ένα Σύνταγμα κατά το γαλλικό πρότυπο, προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα. Ο Ρήγας, απετέλεσε λίγο αργότερα την ιδεολογική «ψυχή» της Επανάστασης του 1821 και αναγνωρίστηκε ως εθνομάρτυρας στην ελληνική συνείδηση.
 
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Γούδας Α., Βίοι παράλληλοι των επί της αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών, Τόμοι Β΄και Γ΄
Καραμπερόπουλος Δ., Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή, 2000
Κιτρομηλίδης Π., Ο Ρήγας πίσω από τον Βελεστινλή, 2014
Κορδάτος Ι., Ρήγας Φεραίος και Βαλκανική Ομοσπονδία, 1974
Λάμπρος Σπ.,Αποκαλύψεις περί του μαρτυρίου του Ρήγα,
Περραιβός Χ., Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού
Πουκεβίλ Φ., Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως
Χουρδάκης Α., Παιδαγωγία και Διαφωτισμός στο «Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών» του Ρήγα Βελεστινλή, 1999