Η Εβδομάδα του Μαρτυρίου και της Ανάστασης όπως την βιώνουν οι μοναχοί στο Άγιον Όρος!

   Του Γιώργου Θεοχάρη – ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 

ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ:   Μία περιγραφή των ακολουθιών και των τελουμένων στις Μονές, τις Σκήτες και τα λοιπά καθιδρύματα του Αγίου Όρους.

Μετά την αγρυπνία της εορτής των Βαΐων, κατά την οποία συμπληρώνονται σαράντα ημέρες από την έναρξη της Αγίας Σαρακοστής, μπαίνει η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα. Και λέγεται έτσι λόγω των μεγάλων γεγονότων της επί γης ζωής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, όπως το αναφέρει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εξηγώντας το σε λόγο ειδικό για την Μεγάλη Εβδομάδα.

Και όπως είχαμε αναφέρει σε άλλο άρθρο κατά την έναρξη της Αγίας Σαρακοστής τώρα ακόμη περισσότερο εντείνονται οι προσευχές και οι γονυκλισίες και η νηστεία γίνεται αυστηρότερη από τους μοναχούς του Αγίου Όρους. Όποιος έμεινε αυτές τις ημέρες στο Άγιον Όρος έχει πολλά να διηγείται για την κατανυκτική ατμόσφαιρα και την πνευματική αλλαγή που έζησε εκεί.

«Ερχόμενος ο Κύριος προς το εκούσιον πάθος…» είναι το γνωστό τροπάριο που αρχίζει να ψάλλεται από την Μεγάλη Δευτέρα στον Όρθρο και που σηματοδοτεί την έναρξη των ιερών ακολουθιών της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδας. Και μαζί με αυτό το άλλο εμβληματικό τροπάριο «Ιδού ο νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός…» είναι από τα πιό αγαπητά τροπάρια των ημερών αυτών.

Όμως πώς βιώνουν οι Αγιορείτες μοναχοί την περίοδο αυτή; Την βιώνουν όπως στους ναούς εκτός του Αγίου Όρους; Θελήσαμε να μιλήσουμε με ορισμένους μοναχούς και να μας μεταφέρουν το θρησκευτικό κλίμα, όπως αυτό παρατηρείται στο Άγιον Όρος αμετάβλητο εδώ και μία χιλιετία χωρίς καμία διακοπή. Εκείνο που εισπράξαμε από τις συνομιλίες αυτές μας το επιβεβαίωσαν και πολλοί προσκυνητές που έζησαν κατά καιρούς αυτές τις ημέρες στο Άγιον Όρος.

Και είδαμε ότι στις Μονές, τις Σκήτες, τα Κελλιά, τις Καλύβες και τα Ησυχαστήρια της Αθωνικής χερσονήσου τηρείται το ίδιο το αρχαιοπαράδοτο τυπικό.

Έτσι σύμφωνα με αυτό οι ιερές ακολουθίες του Όρθρου γίνονται κανονικά νωρίς τα ξημερώματα δηλ, ξεκινούν, ανάλογα με το τυπικό κάθε Ιεράς Μονής ή εξαρτήματος, από τις μία μετά τα μεσάνυχτα μέχρι τις πρωινές ώρες, εκτός από τον Ναό του Πρωτάτου, που λόγω και των εργαζομένων στις Δημόσιες Υπηρεσίες και στα καταστήματα στην πολίχνη των Καρυών, οι ακολουθίες γίνονται τις βραδυνές ώρες για να μπορούν να συμμετέχουν εκτός από τους μοναχούς της Σκήτης των Καρυών και οι λαϊκοί.

Εκείνο που παρατηρεί ο κάθε προσκυνητής είναι ότι σ᾽ αυτές τις ακολουθίες του Όρθρου δεν γίνεται περιφορά της εικόνας του Νυμφίου, αλλά η εικόνα αυτή είναι τοποθετημένη στο κεντρικό δεξιό προσκυνητάρι του Ναού, την οποία προσκυνούν με πολύ ευλάβεια όλοι οι μοναχοί και οι προσκυνητές όταν μπαίνουν στον Ναό. Αυτό σημαίνει ότι, όπως μας τόνιζαν οι Αγιορείτες πατέρες, σε αντίθεση με τις συνήθειες που έχουν επικρατήσει στις εκκλησίες του κόσμου, αποφεύγεται να καλλιεργείται μία συναισθηματική ατμόσφαιρα, αλλά κυρίως έχει θέση η κατάνυξη και το πνεύμα της συντριβής και της μετανοίας για να υποδεχθούν με καθαρή καρδιά την Αγία Ανάσταση του Κυρίου.

Στην διάρκεια της ημέρας τελούνται οι ακολουθίες των Ωρών, του Εσπερινού και η θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων μέχρι την Μεγάλη Τετάρτη, ενώ η ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου τελείται μέχρι την Μεγάλη Τρίτη. Την Μεγάλη Τετάρτη το απόγευμα ή την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί τελείται η ακολουθία του Ευχελαίου με επτά ιερείς, όπου είναι εφικτό, κατά την οποία χρίονται όλοι από το άγιον ἐλαιον της μεγάλης κανδήλας, η οποία είναι τοποθετημένη σε μικρό αναλόγιο στο κέντρο του Ναού.

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τελείται κατά τον Όρθρο η ακολουθία του Νιπτήρος και διαβάζεται και η ακολουθία της θείας Μεταλήψεως. Κατά το μεσημέρι τελείται ο Εσπερινός και η θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, κατά την οποία διαβάζεται το ιερόν Ευαγγέλιον της Διαθήκης, δηλ. της παράδοσης του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής τελείται ο Όρθρος κατά τον οποίο αναγινώσκονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Μετά το Πέμπτο Ευαγγέλιο γίνεται η έξοδος του Σταυρού από το Ιερό Βήμα και τοποθετείται στο κέντρο του Ναού κάτω από τον κεντρικό πολυέλαιο. Το μεσημέρι τελείται η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών με τα γνωστό τροπάριο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…»

και στην συνέχεια η ακολουθία του Εσπερινού και η τελετή της Αποκαθήλωσης κατά την οποία ο Επιτάφιος, βασταζόμενος από τους Ιερείς, εξέρχεται από το Ιερόν Βήμα και τοποθετείται στο κέντρο του Ναού, επάνω σε ένα απλό και απέριττο τραπέζι χωρίς κουβούκλιο. Στολίζεται όμως με ευωδιαστά και γνήσια άνθη από το Περιβόλι της Παναγίας τα οποία παράγει άφθονα η φύση του Αγίου Όρους. Είναι αγριολούλουδα και άνθη από σπάρτα, κερασιές, μηλιές, κυδωνιές, κουτσουπιές και διάφορα άλλα δένδρα και φυτά.

Νωρίς το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τελείται ο Όρθρος κατά τον οποίο ψάλλονται τα εγκώμια, ενώ ο Ηγούμενος ή ο Προεστώς της ακολουθίας ραίνει με μύρο τον επιτάφιο και όλο τον Ναό και στην συνέχεια γίνεται η περιφορά του Επιταφίου πέριξ του Καθολικού κάθε Μονής ή του Κυριακού στις Σκήτες με τους μοναχούς να κρατούν αναμμένες λαμπάδες.

Όταν η λιτανεία φθάσει στην εξωτερική πόρτα του Ναού οι ιερείς που κρατούν τον Επιτάφιο τον υψώνουν, ώστε όλοι οι μοναχοί και οι λαϊκοί να περνούν από κάτω για να λαμβάνουν κατά κάποιον τρόπο την ευλογία του ταφέντος Ιησού Χριστού, ενώ οι διάκονοι ή οι εκκλησιαστικοί τους ραίνουν με μύρο από τα μυροδοχεία που κρατούν. Αυτή είναι από τις ωραιότερες στιγμές της Μεγάλης Εβδομάδας που συγκινεί πολλούς λαϊκούς.

Το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου τελείται ο Εσπερινός της πρώτης Ανάστασης, κατά τον οποίο ο Προεστώς, όταν ψάλλεται το «Ανάστα ο Θεός…», ρίχνει σε όλο τον Ναό φύλλα δάφνης, ένδειξη της χαράς για την Ανάσταση του Κυρίου και της λύτρωσης των ανθρώπων από τον θάνατο, όπως ο Απόστολος Παύλος το αναφέρει στην προς Εβραίους επιστολή του: «Ίνα δια του θανάτου καταργήση τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτέστι τον διάβολον, και απαλλάξη τούτους όσοι φόβω θανάτου διά παντός του ζην ένοχοι ήσαν δουλείας».

Έτσι κατακλείεται η εβδομάδα των Παθών του Κυρίου και εισερχόμαστε στην Διακαινήσιμο εβδομάδα με την ακολουθία του Όρθρου και της θείας Λειτουργίας της Αναστάσεως, κατά την οποία τελείται σε όλες τις Μονές ολονύκτια αγρυπνία και για την οποία θα αναφερθούμε σε άλλο μας άρθρο.