Έχει μέλλον το βιβλίο; - Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 Έχει μέλλον το βιβλίο;

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

 Πριν από πενήντα χρόνια υπήρξε έντονος προβληματισμός για το μέλλον του βιβλίου. Εκείνη τη χρονιά, το 1972, το περιοδικό «Ευθύνη» εξέδωσε αφιερωματικό τεύχος με τίτλο «Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου». Σε αυτό ο Άγγελος Τερζάκης γράφει ότι ο Έλληνας δεν διαβάζει με τη δικαιολογία ότι «δεν έχει καιρό για διάβασμα, ενώ έχει αμέτρητο καιρό για άλλες άσκοπες απασχολήσεις»... Επιγραμματικά έτσι περιγράφει την κατάσταση: «Το σχολείο κάνει αντιπαθητικό το διάβασμα και η αστική τάξη το παρατάει σ’ εκείνα τα μέλη της που, κατά βάθος, τα θεωρεί “βλαμμένα”...».

          Για το μέλλον του βιβλίου ο Τερζάκης  γράφει πως είναι ανήσυχος, βλέποντας να ορθώνονται τα υποκατάστατά του, που τα απαριθμεί: «Τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιοφωνικές σκηνές κι αναγνώσματα, ποιος ξέρει ποια άλλα δισκία Τέχνης που θα επινοήσει η τεχνολογία – δηλαδή το επιχειρηματικό κεφάλαιο – για ν’ αποκοιμίζει το πνεύμα και να διεγείρει τις αισθήσεις». Και σημειώνει: «Τα μηχανικά μέσα στομώνουν το νου, το βιβλίο τον ακονίζει».

          Ο Τερζάκης χωρίς να γνωρίζει για τα σημερινά εκπληκτικής εξέλιξης ηλεκτρονικά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης υπογραμμίζει: «Τα επερχόμενα καθεστώτα των τεχνοκρατικών δεσποτισμών πλάθουν  στους λαούς  το ιδανικό του ελάσσονος πνευματικού κόπου και έτσι εξοντώνουν το βιβλίο χωρίς να χρειάζεται πια να το καίνε στις πλατείες... Το εξαφανίζουν με την έντεχνη προβολή των μέσων που προσφέρονται  για πλύσεις εγκεφάλων. Ένα προπαγανδιστικό βιβλίο όταν παραληφθεί πετιέται με περιφρόνηση. Μια όμως προπαγανδιστική εκπομπή ή ταινία μαγνητίζει. Αυτό τα λέει όλα».

Ο Έλληνας λόγιος αρχίζει τον απαισιόδοξο στοχασμό του με την διαπίστωσή του ότι «το παρόν και το μέλλον του βιβλίου είναι το παρόν και το μέλλον του πολιτισμού μας στο σύνολό του» και επιλέγει γράφοντας πως με την ανάγνωση των κατάλληλων βιβλίων «ο άνθρωπος θα εμποδίσει τον εαυτό του να γίνει εθελόδουλος».  

Στο ίδιο αφιέρωμα ο Γάλλος συγγραφέας και Ακαδημαϊκός Μορίς Ντριόν κάνει σύγκριση μεταξύ της «πλανεύτρας τηλεόρασης» – τότε πλάνευε μόνο αυτή...- και του βιβλίου. Γράφει στο αφιέρωμα της «Ευθύνης»: «Κάθε ανάγνωση προϋποθέτει μια προγενέστερη εκλογή, μαρτυρεί μια συνεχή εφαρμογή της προσοχής και παρακινεί στην κριτική. Η κινητή εικόνα επιβάλλεται στο πνεύμα. Με το τέλος της διαβασμένης φράσης, ο άνθρωπος αφήνει ελεύθερη τη φαντασία του...Μπροστά στην εικόνα η διανοητική του εργασία περιορίζεται συχνά σε μια ταξινόμηση. Η εικόνα σκοτώνει τη φαντασία...Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση μας φέρνουν σε επιφανειακή και πρόσκαιρη επικοινωνία με όλους τους ανθρώπους που ζουν την ίδια εποχή με μας στη γη. Το βιβλίο μας φέρνει σε επικοινωνία βαθειά και σταθερή με τις καλύτερες σκέψεις, με τους καλύτερους ανθρώπους, που κατοίκησαν στη γη εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια».

Αυτά γράφονταν το 1972...Τί μπορεί να πει κανείς σήμερα για το μέλλον του βιβλίου, όταν ο άνθρωπος ασφυκτιά μέσα στην ηλεκτρονική προπαγάνδα και παραπληροφόρηση; Ας ελπίσουμε ότι μπρος στον γκρεμό  ο άνθρωπος θα αποφασίσει να μην καταστεί εθελόδουλος.-