Κυριακή κατά της γυναικοκτονίας - Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Κυριακή κατά της γυναικοκτονίας

 Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου, 

Αν. Καθηγητή της Ανώτατης Εκκλησιαστικής 

Ακαδηµίας Αθήνας, 

Διευθυντή του περιοδικού «Σύναξη»

Την δεύτερη Κυριακή μετά την Κυριακή του Πάσχα, μέσα στην αναστάσιμη ακόμα ατμόσφαιρα, περάστε από την εκκλησία. Η προτροπή μου αυτή απευθύνεται σε όλους όσους νοιάζονται: ένθεους και άθεους. Περάστε όσοι νοιάζεστε για τις οδύνες των γυναικών, ώστε να μοιραστούμε μια χαρά: τα τραγούδια μιας απελευθέρωσης που έσκασε μύτη μπροστά σε έναν αδειασμένο τάφο, μιας απελευθέρωσης που μπολιάζει την ιστορία μα και που ταυτόχρονα εκκρεμεί.

Η δεύτερη Κυριακή μετά την Κυριακή του Πάσχα είναι η γιορτή των Μυροφόρων, δηλαδή των γυναικών εκείνων οι οποίες, σύμφωνα με την αφήγηση των ευαγγελίων, πήγαν με αρώματα στον τάφο του Χριστού για να τιμήσουν τον αγαπημένο νεκρό.

Έτσι ειπωμένο, μοιάζει με μια αναμενόμενη, στερεότυπη αφήγηση για παραδοσιακά γυναικείες δουλειές. Έλα όμως που δεν είναι έτσι! Άλλο πράγμα λένε τα ευαγγέλια, καθώς και οι εκκλησιαστικοί ύμνοι. Κάτι ανατρεπτικό, κάτι που δένει την ανάσταση με μια επ-ανάσταση! Αλλά τα ανατρεπτικά δεν αντέχονται. Και γι’ αυτό ξεδοντιάζονται και καταλήγουν να μοιάζουν με άνευρες ιστοριούλες της σειράς…

Ας ψηλαφίσουμε λοιπόν την δυναμική της γιορτής:

Τα ευαγγέλια μιλούν για γυναίκες που ξεκίνησαν ξημερώματα να πάνε στον τάφο. Απλό; Όχι. Ήταν ο τάφος ενός εκτελεσμένου παράνομου. Και μάλιστα τάφος που τον φρουρούσαν τα ΜΑΤ, αρνητικά προδιατεθειμένα προς τους μαθητές του παράνομου. Οι άνδρες μαθητές το γνώριζαν και λούφαζαν.

Τα ευαγγέλια λένε πως στις γυναίκες παρουσιάστηκε άγγελος και ο ίδιος ο αναστημένος Χριστός, και τους ζήτησαν να μεταφέρουν το μήνυμα της ανάστασης στους άντρες μαθητές, δηλαδή να δώσουν μαρτυρία γι’ αυτό που είδαν. Προφανώς, κι αυτό μας φαίνεται σαν μια απλή, γλυκιά αφήγηση. Αν όμως λάβουμε υπόψη τι ειδικό βάρος είχε το κείμενο του ευαγγελίου την εποχή που γράφτηκε, θα καταλάβουμε ότι είναι μια εκρηκτική παρέμβαση. Τα ευαγγέλια καθιστούν μάρτυρες του κορυφαίου γεγονότος ανθρώπους που βρίσκονταν στο κοινωνικό περιθώριο! Η μαρτυρία γυναικών δεν λαμβανόταν υπόψη στον δημόσιο βίο. Η γυναίκα ήταν ένας άφωνος άνθρωπος, με ρόλο από την κουζίνα ως τον φράχτη της αυλής. Οι ευαγγελιστές λοιπόν δίνουν φωνή στις άφωνες, και μάλιστα σε οξεία αντιδιαστολή προς την ανδρική ελίτ.

Την δυναμική αυτή την τονίζει ιδιαίτερα η αναστάσιμη υμνολογία, η οποία και λειτουργεί σαν ένα είδος εξήγησης στην ευαγγελική αφήγησης. Η υμνολογία εμφανίζει τις Μυροφόρες να δίνουν μαρτυρία της Ανάστασης όχι μόνο στους περίτρομους μαθητές, αλλά και στην Ιερουσαλήμ (διεκδίκηση δηλαδή φωνής στον δημόσιο χώρο) και στον κόσμο ολόκληρο! Αλλά αν οι ύμνοι δεν φτάνουν στα αυτιά στην καθημερινή μας γλώσσα, κι αν μάλιστα παπαγαλίζονται χωρίς πρόσβαση στα νοούμενα, τότε δεν αγγίζουν κάτι παραπέρα από το πτερύγιο του αυτιού!

Το οικουμενικό μήνυμα του Χριστιανισμού πήγασε από τον άδειο τάφο, από την Ανάσταση ως πρωτόφαντη πανανθρώπινη δυνατότητα για ριζική αλλαγή του τρόπου ύπαρξης˙ ως προοπτική κατάργησης κάθε λογής θανάτου. Θέμα πίστης, φυσικά, αλλά το ζητούμενο εδώ είναι να συλλάβει κανείς τι ισχυρίζεται αυτή η πίστη, είτε την αποδέχεται είτε όχι. Αυτό λοιπόν το οικουμενικό απελευθερωτικό μήνυμα ανέδειξε ταυτόχρονα το μήνυμα της απελευθέρωσης της γυναίκας από το κοινωνικό περιθώριο, στο οποίο (μετ’ επαίνων βεβαίως βεβαίως) ήταν βαλμένη. Τι είναι στην πραγματικότητα αυτή η ιδιότυπη η περιθωριοποίηση της γυναίκας; Γυναικοκτονία! Δολοφονία της κοινωνικής υπόστασής της.

Σύμφωνα με την παράδοση, μία από τις Μυροφόρες, η Μαρία η Μαγδαληνή, μια συγκλονιστική προσωπικότητα του χριστιανικού φεμινισμού, ταξίδεψε και κήρυξε (δημόσιος λόγος, δημόσιος ρόλος δηλαδή) σε όλη τη Μεσόγειο. Πέρασε, λέει, κι απ’ τη Ζάκυνθο κι απ’ τη νότια Γαλλία κι απ’ αλλού. Θρησκευτικός τουρισμός; Ε, όχι! Γυναίκες σε ταξίδια στην τότε παγκοσμιοποίηση και μοναχές τους, είναι άλλο πράγμα. Είναι ανατροπή. Σκέφτεται κανείς μήπως, τι δυναμική εκφράζει ο τίτλος της ως «ισαποστόλου»; Καταλαβαίνουμε άραγε ποια εκρηκτικότητα έχει καταχωνιαστεί σ’ αυτόν τον χαρακτηρισμό που, ούτε λίγο ούτε πολύ, βάζει την γυναίκα αυτή στο ίδιο επίπεδο με τους αποστόλους;

Όλα αυτά είναι αιτήματα ακοίμητα, όχι αρχαιολογία. Είναι στάση κατά κάθε λογής γυναικοκτονίας, όποια μορφή κι αν παίρνει αυτή στο διάβα του χρόνου. Βεβαίως, οι πονηροί εκ των χειριστών του εκκλησιαστικού λόγου εξυμνούν τις Μυροφόρες. Αλλά με ποιο πνεύμα; Με ένα πνεύμα που απολιθώνει την αφήγηση, σβήνει την δυναμική και αποσιωπά τα αιτήματα. Σαν να λένε δηλαδή: «Μέσω των Μυροφόρων, κυρίες μου, έχετε ήδη αναβαθμιστεί. Δεν απομένει κάτι άλλο». Και φυσικά δεν απολογούνται για το παραμικρό, όπως, ας πούμε, για το ότι η διοικούσα εκκλησία αρνείται πεισματικά να επαναφέρει τον υπέροχο θεσμό των γυναικών διακονισσών. Με άλλα λόγια, οι εξυμνήσεις δίχως την απελευθερωτική δυναμική αποτελούν φαλκίδευση του ευαγγελικού μηνύματος, με τον πονηρότερο τρόπο: Όχι με ευθεία άρνησή του, αλλά με ξεδόντιασμά του.

Χίλια δυο πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή των Μυροφόρων, με κόπους πολλούς. Η γυναίκα βεβαίως και κινείται σήμερα στον δημόσιο χώρο, αλλά με νέας κοπής προσκόμματα, τα οποία υπονομεύουν όχι μόνο την θέση της, αλλά και την ίδια τη συνείδησή της. Η συνείδησή της διαβρώνεται, αν η ίδια δει το ζήτημα μόνο βιολογικά και προσπεράσει το κοινωνικό και το ταξικό. Απελευθέρωση δεν είναι η ατομική τακτοποίηση σε κάποια θέση ελίτ (η δίψα για μια τέτοια τακτοποίηση αποδέχεται την περιθωριοποίηση των υπολοίπων), αλλά το σπάσιμο της περιθωριοποίησης πανανθρώπινα. Η Ανάσταση δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθεί ποτέ! Και όσοι θέλουν να δηλώνουν μαθητές του Χριστού, ας θυμούνται: Στην αφήγηση των Μυροφόρων, αυτό το οποίο αφυπνίζει είναι η φωνή των ίδιων των θυμάτων. Αν δεν την αφουγκραστούν οι μαθητές, θα μείνουν νυχτωμένοι.

Πηγή: Δήμος & Πολιτεία