Πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐλθών ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς; - Ἀρχιεπισκόπου Ἀμερικῆς, Δημητρίου Τρακατέλλη

Πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐλθών ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς; Λουκ. 18,8

Ἀρχιεπισκόπου  Ἀμερικῆς Δημητρίου Τρακατέλλη

1. Τὸ παραπάνω ἐρώτημα ἀποτελεῖ τὴν κατακλείδα τῆς γνωστῆς παραβολῆς τῆς χήρας καὶ τοῦ ἄδικου κριτοῦ (Λουκ. 18, 1-8). Ἀκολουθεῖ ἀμέσως μετὰ τὴ διαβεβαίωση τοῦ Ἰησοῦ ὅτι ὁ Θεὸς θὰ ἀπαντήσει στὴν ἐναγώνια ἱκεσία τῶν πιστῶν Του. Ἂν ὁ ἄδικος κριτὴς δικαίωσε τὴ χήρα ποὺ ἐπέμεινε στὸ σωστὸ αἴτημά της, λέγει ὁ Ἰησοῦς, «ὁ Θεὸς οὐ μὴ ποιήση τὴν ἐκδίκησιν τῶν ἐκλεκτῶν αὐτοῦ τῶν βοώντων αὐτῶ ἡμέρας καὶ νυκτὸς καὶ μακροθυμῶν ἐπ’ αὐτοῖς; Λέγω ὑμῖν ὅτι ποιήσει τὴν ἐκδίκησιν αὐτῶν ἐν τάχει» (Λουκ. 18, 7-8). Εἶναι ἀπολύτως βέβαιο καὶ σαφὲς ὅτι ὁ Θεὸς θὰ ἀνταποκριθεῖ μὲ τρόπο σωτήριο, λυτρωτικὸ καὶ ἀποφασιστικὸ στὴ βαθειά, ἀνυποχώρητη καὶ ἐπίμονη πίστη τῶν ἀνθρώπων σ’ Αὐτόν.

Τὸ μεγάλο ὅμως θέμα εἶναι ἂν οἱ ἄνθρωποι, στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου καὶ στὴ διαδοχὴ τῶν αἰώνων, μπορέσουν νὰ διατηρήσουν ζωντανὴ καὶ ἐνεργὸ μία τέτοια πίστη. Τὸ πρόβλημα ἀκριβῶς αὐτὸ ἐκφράζεται μὲ τὸ ἐκπληκτικὰ ἔντονο καὶ ἀποκαλυπτικὸ ἐρώτημα τοῦ Χριστοῦ στὸ τέλος τῆς παραβολῆς τῆς χήρας καὶ τοῦ ἀδίκου κριτοῦ: «Πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου ἐλθών ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς;» (Λουκ. 18, 8).

2. Ὅπως γίνεται ἀμέσως φανερό, ἡ ἐρώτηση αὐτὴ τοῦ Χριστοῦ δὲν ἐμφανίζεται σὲ μία περίπτωση θεωρητικῆς συζητήσεως περὶ πίστεως σὲ γενικὸ ἐπίπεδο ἀφηρημένων ἐννοιῶν. Ἀναπηδᾶ ἀπροσδόκητα στὸ τέλος μιᾶς παραβολῆς ποὺ θίγει ἄμεσες καὶ φοβερὲς ἀνθρώπινες καταστάσεις. Ἐδῶ ἔχουμε τὸν ἄνθρωπο ποὺ βασανίζεται ἀφάνταστα κάτω ἀπὸ τὴν πίεση ἰσχυρῶν ὑπαρξιακῶν προβλημάτων, ποὺ ἀναζητεῖ μὲ βαθειὰ ὀδύνη καὶ ἀγωνία, τὴ διέξοδο, τὴν ἀπελευθέρωση, τὴ δικαίωση.

Ἡ πίστη, γιὰ τὴν ὁποία γίνεται λόγος στὸ κείμενο Λουκ. 18, 1-8, εἶναι μία πίστη ποὺ ἀναφέρεται στὴ ζωντανὴ καὶ δυναμικὴ πεποίθηση γιὰ τὴν ἄμεση σχέση τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ ζωή του μὲ τὰ ψηλαφητὰ δεδομένα της, τὰ ὑπαρξιακά της ἀδιέξοδα, τὰ ἀνοικτὰ τραύματά της καὶ τὴν ἐγκόσμια αἰχμαλωσία της. Δὲν πρόκειται ἐδῶ γιὰ ἕνα φαινόμενο πνευματικῆς πολυτέλειας ἤ γιὰ ἕνα ἀνεύθυνο διανοητικὸ περιδιάβασμα σὲ ἀνώδυνες θεολογικὲς περιοχές, ἀλλὰ γιὰ μία γιγάντια πάλη, γιὰ μία οὐσιαστικὴ καὶ πλήρη ἐμπλοκὴ τοῦ ὅλου ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεό, γιὰ μιά μοναδικὴ δυνατότητα μεταμορφώσεως. Μιᾶς μεταμορφώσεως τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς μέσω μιᾶς πίστεως ποὺ προσεύχεται χωρὶς νὰ ἀποθαρρύνεται (Λουκ. 18, 1), ποὺ κρατᾶ ἀνοικτὴ καὶ ἐνεργό τή γραμμὴ ἐπικοινωνίας μὲ τὸ Θεὸ μέρα καὶ νύκτα (Λουκ. 18, 7). Μὲ μία τέτοια ἔννοια τοῦ ὅρου «πίστις», τὸ ἐρώτημα «πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου ἐλθών ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς;», ἀναφέρεται στὸ τραγικὸ ἐνδεχόμενο νὰ χαθεῖ μία τεράστια καὶ μοναδικὴ δυνατότητα γιὰ τὸν ἀνθρώπινο κόσμο, μία ζωτικὴ καὶ ἀναντικατάστατη πηγὴ μεταμορφωτικοὺ δυναμισμοῦ.

3. Ὁ ἀπόλυτος τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο τίθεται τὸ ἐρώτημα αὐτό, προκαλεῖ βαθύτατη ἐντύπωση. Ἔστω καὶ ἂν ἡ διατύπωση θεωρηθεῖ ὡς σχῆμα ὑπερβολῆς, ἡ ἀλήθεια ποὺ ἐκφράζει εἶναι ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκλεισθεῖ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ ἐξαφανισθεῖ ἡ πίστη ἀπὸ τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων ποὺ κατοικοῦν τὸν πλανήτη Γῆ. Ἐδῶ συναντοῦμε μίαν ἀπὸ τὶς πιὸ ὑπέροχες ἐκφράσεις γνησιότητος, ἀλήθειας καὶ ἐλευθερίας τοῦ Εὐαγγελίου. Ὁ Κύριος ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ πίστη αὐτὴ μὲ τὶς μοναδικὲς δυνατότητες, γιὰ τὴν ὁποία κάνει λόγο στὸ Λουκ. 18, 1-8, εἶναι πιθανὸ στὸ μέλλον νὰ ψυγεῖ, νὰ ἀτονήσει καὶ τελικὰ νὰ ἐκλείψει σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε ν’ ἀποτελεῖ κάτι τὸ σπάνιο. Αὐτό, ἔστω καὶ σὰν μακρινὴ πιθανότητα, φανερώνει μὲ θαυμαστὸ τρόπο τὸ σεβασμὸ τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας ἀπὸ τὸ Θεό.

Ταυτοχρόνως προειδοποιεῖ τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς πιστοὺς ποὺ ζοῦν στὸ σήμερα, στὸ ἑκάστοτε σήμερα, νὰ εἶναι ἕτοιμοι γιὰ τὶς πιὸ ἀκραῖες, τὶς πιὸ ἀπίθανες, τὶς πιὸ ἀπροσδόκητες ἐξελίξεις στὸ θέμα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἀπιστίας. Μία ραγδαία αὔξηση τῆς ἀπιστίας εἶναι κάτι ποὺ δὲν θὰ αἰφνιδιάσει ὅλους ἐκείνους ποὺ πιστεύουν στὸ Εὐαγγέλιο. Ἀπὸ τὴν ὥρα πού ἀκούσθηκε τὸ ἐρώτημα «πλὴν ὁ Υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου ἐλθών ἄρα εὑρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς;» ἡ ἀπιστία ἤ ἡ ἔλλειψη πίστεως σὲ ὁποιαδήποτε μορφή, ἔνταση ἤ ἔκταση καὶ ἂν ἐμφανίζονται δὲν πτοοῦν τοὺς πιστούς. Προκαλοῦν ἀσφαλῶς βαθειὰ ὀδύνη ἀλλὰ δὲν αἰφνιδιάζουν, δὲν ἀπογοητεύουν καὶ δὲν ἐνσπείρουν πανικό. Ἀντίθετα προσκαλοῦν σὲ μεγαλύτερη ἐγρήγορση, σὲ αὐξημένη ἑτοιμότητα, σὲ ἀληθινὴ ἀγρυπνία πνεύματος.

4. Ἡ προειδοποίηση καὶ ἡ ἀφαίρεση τοῦ στοιχείου τῆς δυσάρεστης ἐκπλήξεως ἤ τοῦ αἰφνιδιασμοῦ δὲν αἴρουν τὴν τραγικότητα ποὺ κρύβεται πίσω ἀπὸ τὸ ἐρώτημα τοῦ Ἰησοῦ στὸ Λουκ. 18, 8. Ἡ τραγικότητα αὐτὴ ἔγκειται καὶ στὸ ὅτι ἡ πιθανὴ ἔκλειψη τῆς πίστεως ἤ ἡ εἰσβολὴ τῆς ἀπιστίας προϋποθέτουν δύο πολὺ ἀρνητικὰ δεδομένα. Τὸ πρῶτο εἶναι ἡ ἀπώλεια τοῦ θάρρους, τῆς ἀντοχῆς, τῆς καρτερίας κάτω ἀπὸ τὴν ἀφόρητη πίεση τοῦ κακοῦ, τῶν δαιμονικῶν δυνάμεων, τῶν ἀνθρωπίνων δοκιμασιῶν, τῶν ἐξοντωτικῶν συνθηκῶν ζωῆς. Ἀποτέλεσμα μιᾶς τέτοιας ἀπωλείας εἶναι ὁ ἐκμηδενισμὸς τῆς ἐλπίδος στὴν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ, στὴν «ἐν τάχει» (Λουκ. 18, 8) ἐνέργειά Του.

Τὸ δεύτερο δεδομένο εἶναι ἡ ὑποταγὴ σὲ «πνεύματα πλάνης καὶ ψευδηγορίας ἀνθρώπων κεκαυτηριασμένων τὸν νοῦν» (Κύριλλος Ἀλεξανδρείας). Ἐδῶ πρόκειται γιὰ ἐξοστρακισμὸ τῆς ἀληθινῆς πίστεως μέσω διαδικασιῶν κυρίως διανοητικῶν.

Τὸ ἐρώτημα τοῦ Κυρίου, λόγω τῆς γενικώτερης συνάφειας τοῦ Λουκ. 18, 1-8, φαίνεται νὰ ἀναφέρεται πιὸ πολὺ στὸ πρῶτο συμβάν, ἐνῶ προϋποτίθεται πιθανώτατα καὶ τὸ δεύτερο. Αὐτὸ τονίζει τὴν ἀνάγκη ἀπὸ πλευρᾶς Ἐκκλησίας καὶ Θεολογίας στὴ μελέτη τῶν ζωτικῶν θεμάτων πίστεως καὶ ἀπιστίας νὰ ὑπολογισθεῖ πολὺ ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ ὡς ζωὴ θλίψεων, δοκιμασιῶν, πλάνης καὶ ἀδιεξόδων.

Πάντως δὲν πρέπει νὰ λησμονηθεῖ ὅτι τὸ φοβερὸ ἐρώτημα περὶ πίστεως στὸ Λουκ. 18, 8 εἰσάγεται μὲ τὴν ἔκφραση «ὁ υἱὸς τοῦ Ἀνθρώπου ἐλθών…», πού δηλώνει τὴν ἔνδοξη ἐσχατολογικὴ ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Μέσα στὸ φῶς αὐτῆς τῆς ἐλεύσεως, τὸ πρόβλημα τῆς ἀπιστίας, πού κρύβεται στὴ φράση «ἄρα εὐρήσει τὴν πίστιν ἐπὶ τῆς γῆς;», φαίνεται στὶς πραγματικές του διαστάσεις, στὸ ἀληθινό του σχῆμα.