Αλισαβού και Βαγορής - Υπ.

«Εμπρός, ελάτε, έχουμε σήμερα πολλά να κάμωμε» φώναξε τάχα θυμωμένος ο καθηγητής της Γυμναστικής του Γυμνασίου Πάφου στα σχολιαρόπαιδα που απολάμβαναν τον καλοκαιριάτικο ήλιο. «Εμείς κύριε δεν θα μπούμε στην τάξη» φώναξε ένας. «Εμείς δεν τηνε θέλομε τη βασίλισσα!» «Ούτε να παρελάσουμε θέλομε!» ακούστηκαν κι άλλες φωνές σχεδόν ταυτόχρονα.

 Ήταν 1^η του Ιούνη του 1953. Όλη η Μεγαλόνησος είναι στο πόδι. Την επόμενη μέρα έχει προγραμματιστεί η στέψη της νέας βασίλισσας κι οι Βρετανοί έχουν ετοιμάσει μεγάλες φιέστες στο νησί. Στο νησί που παράνομα κρατούν για δικό τους και που με κάθε τρόπο διεκδικούν οι μόνοι -εδώ και αιώνες- αληθινοί κτήτορες.

Όλες οι κυπριακές πόλεις έχουν σημαιοστολιστεί με βρετανικές σημαίες. Οι φωτογραφίες της νέας βασίλισσας, που αναπάντεχα στα 25 της ανέλαβε τα καθήκοντα ύστερα από τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα της, έχουν αναρτηθεί σε όλα τα κεντρικά σημεία των πόλεων. Ο κυβερνήτης της Κύπρου σερ Άντριου Ράιτ έχει διατάξει να γίνουν ταυτόχρονα παρελάσεις σε όλες τις μεγάλεις πόλεις. Χιλιάδες φλυτζάνια τσαγιού με τη φωτογραφία της νεαρής Ελισάβετ και τη φράση «Ο Θεός να σώζει τη Βασίλισσα» έχουν ετοιμαστεί ως ενθύμια της ιστορικής για τους αποικιοκράτες μέρας.

Στο Ιακώβειο Γυμναστήριο κυματίζει η βρετανική σημαία. Αυτό το τελευταίο είναι που εξόργισε τους μαθητές και από το πρωί βρίσκονται σε αναβρασμό. Κανένας δεν θέλει να μπει στην τάξη. «Ο Γαλατόπουλος είναι μαζί μας» φωνάζει κάποιος και όλοι μαζεύονται γύρω του για να μάθουν τα νέα. Πράγματι, ο δήμαρχος Πάφου Χριστόδουλος Γαλατόπουλος, γνωστός μαχητής τάχθηκε από νωρίς στο πλευρό των μαθητών και τους συσπείρωσε όλους έξω από το Διοικητήριο της πόλης. Εκεί φώναζαν συνθήματα κατά της βρετανικής αποικοκρατίας.

Κάποια στιγμή μια μεγάλη ομάδα μαθητών φεύγει από το πλήθος και κατευθύνεται προς την πλατεία 28^ης Οκτωβρίου. Προπορεύεται ένας 15χρονος μαθητής από την Τσάδα, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Με το βλέμμα αλλιώτικο, «το ξεσηκωμένο απ’ τις Ιστορίες, το ξεσηκωμένο απ’ τ’ αναγνωστικά»[1] περπατά γοργά, διασχίζει το πλήθος, που απορημένο τον κοιτά και κατεβάζει από τον ιστό τη βρετανική σημαία. Το πλήθος παραληρεί. Τα χειροκροτήματα δονούν την ατμόσφαιρα.

Το γεγονός μαθαίνεται γρήγορα και γίνεται η θρυαλίδα για να φουντώσει η φωτιά σ’ ολάκερη την Πάφο. Δεν έμεινε ούτε μια φωτογραφία της βασίλισσας ούτε μια επιγραφή στη θέση της. Όλα τα ξήλωσαν  οι νεαροί μαθητές. Οι Άγγλοι βράζουν από μέσα τους, ωστόσο οι διαταγές είναι ρητές: να μη σημαδευτεί η στέψη της βασίλισσας από κανένα επεισόδιο. Ο διοικητής προκειμένου να προλάβει τα χειρότερα ματαιώνει όλες τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Η Πάφος είναι η μόνη πόλη της Κύπρου που δεν γιόρτασε τη στέψη της βασίλισσας!

Αυτή είναι η πρώτη φορά που αντάμωσαν οι στράτες των δύο πρωταγωνιστών: της Αλισαβούς (έτσι την έλεγαν στο μαρτυρικό νησί οι παλιοί) και του Βαγορή από την άλλη. Που, αλίμονο!, έμελλε να «ανταμωθούν» κι άλλη φορά, σύντομα μάλιστα, σε 4 μόλις χρόνια. Μόνο που η δεύτερη φορά δεν θα είχε αίσιο τέλος όπως η πρώτη, αφού ο Βαγορής συνελήφθη τις επόμενες μέρες του Ιούνη του 1953, αλλά αφέθηκε ελεύθερος.

Όταν όμως, τον έπιασαν το Δεκέμβρη του 1956 σε ενέδρα κουβαλώντας ένα γρασαρισμένο οπλοπολυβόλο μπρεν, τότε τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ. Τα γεγονότα εναλλάσσονται με γρήγορους ρυθμούς κι ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις.

Δεκαπέντε μέρες μετά τη σύλληψή του, στις 5 Ιανουαρίου 1957, ο Βαγορής μεταφέρεται χωρίς ένταλμα στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας. Μετά από μια δίκη-παρωδία, η απόφαση βγαίνει στις 25 Φεβρουαρίου 1957: θάνατος δι’ απαγχονισμού. Είναι μόλις 19 ετών, ο μικρότερος μελλοθάνατος από τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ.

Ακολουθεί παγκόσμια κατακραυγή, διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά της Ελλάδας Παύλου, ο οποίος ήταν πρώτος εξάδελφος του συζύγου της Ελισάβετ. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Φούλτον προσπαθούν να ματαιώσουν την εκτέλεση.

O τότε Εργατικός βουλευτής και σκιώδης Υπουργός Αποικιών Άνιουριν Μπίβαν, ο οποίος είναι άρρωστος, ζητά από την γραμματέα του να μεταφέρει το μήνυμα στον Υπουργό Αποικιών ότι τον «παρακαλεί να σταματήσει την εκτέλεση του Παλληκαρίδη – δεν μπορούσε να φέρει καλό αντιθέτως θα έκανε μεγάλο κακό».

Στις 28 Φεβρουαρίου ο Μιλτιάδης Παλληκαρίδης, πατέρας του Ευαγόρα στέλνει χειρόγραφη επιστολή και με πόνο ψυχής παρακαλά να μην θανατωθεί το παιδί του.

Οι δικηγόροι του Βαγορή ετοιμάζουν τηλεγράφημα προς τη βασίλισσα. «Εκ μέρους του Ευαγόρα Παλληκαρίδη και του πατέρα του, o οποίος για χρόνια υπηρέτησε πιστά ως αστυνομικός και της μητέρας του, κάνουμε τελευταία έκκληση στην Μεγαλειότητά σας να μην απαγχονιστεί […]  Ήταν ένοχος μόνο για κατοχή όπλου δίχως σφαίρες και παραδόθηκε δίχως αντίσταση, παρακαλούμε την Μεγαλειότητά σας να εισηγηθείτε έλεος». Το τηλεγράφημα παραλήφθηκε από το παλάτι στις 13 Μαρτίου.

Την ίδια μέρα οι μαθητές από το Γυμνάσιο Κερύνειας στέλνουν τηλεγράφημα στο Παλάτι. «Κύπριοι μαθητές σάς κάνουν έκκληση με την ελπίδα ότι θα διατάξετε την αναστολή της εκτέλεσης του νεαρού Παλληκαρίδη. Θα απαγχονιστεί αύριο το πρωί. Ενεργήστε αμέσως για χάρη της ειρήνης στην Κύπρο».

Τίποτα από αυτά δεν κάμπτει την νεαρή βασίλισσα που είχε κάθε δικαίωμα να απονείμει χάρη και να ακυρώσει ή να μειώσει την ποινή [2]. Επιπλέον το κλίμα στην Αγγλία είναι ευνοϊκό: γίνονται διαβουλεύσεις στο βρετανικό κοινοβούλιο για την κατάργηση της θανατικής ποινής. 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές με επιστολή τους ζητούν ματαίωση της ποινής του Παλληκαρίδη, γνωρίζοντας ότι στην Αγγλία είχαν ανασταλεί όλες οι θανατικές ποινές από τις 10 Αυγούστου 1955.

Ένα βράδυ πριν από την εκτέλεση κάποιος από το παλάτι του Μπάκιγχαμ τηλεφωνεί στο γραφείο αποικιών της Κύπρου, χωρίς όμως να δώσει την πολυπόθητη εντολή για χάρη.

Ο Ευαγόρας εξομολογείται και κοινωνά για τελευταία φορά στις 13 Μαρτίου 1957 από τον ιερέα των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας. Όταν ο π. Αντώνιος του ζητά να του δώσει το σταυρό του ως ενθύμιο, ο Βαγορής δεν θέλει να τον αποχωριστεί. Και λίγες ώρες αργότερα ανεβαίνει το σκαμνί που θα τον οδηγήσει στον Πλάστη του, για να τον παρακαλέσει να είναι ο τελευταίος που θα απαγχονιστεί. Έκανε μόνο εννέα δευτερόλεπτα για να περάσει στην αθανασία, ομολόγησε αργότερα ο δήμιός του, ο διαβόητος Χάρρυ Άλλεν.  

Ο Βαγορής πέρασε στην Ιστορία. Ως ήρωας! Κι η Αλισαβού πέρασε στην Ιστορία. Ως η μακροβιότερη μονάρχης στην Αγγλία και η μακροβιότερη γυναίκα-αρχηγός κράτους στην παγκόσμια ιστορία. Μα έμελε να σμίξουν οι στράτες του για  τρίτη (και στερνή) φορά. Όχι πια ως πάροικοι και παρεπίδημοι, μα σιμά στο θρόνο του Πλάστη τους.  Γιατί όσο κι αν ήταν διαφορετικοί οι δρόμοι τους, όσο κι αν χάσμα μέγα ήταν ανάμεσά τους, δεν έπαυε να είναι πλασμένοι κι οι δυο από τα ίδια Χέρια. Αυτά που έμελε τώρα να στείλουν την Αλισαβού για πάντα, εκεί που τα δικά της έργα είχαν καθορίσει.

Τρέμει ολάκερη καθώς στέκεται μπροστά στο θρόνο του Πανάγαθου, εκείνη που στέκονταν αγέρωχη στο δικό της θρόνο εφτά δεκαετίες! Σ’ αυτά τα χρόνια είχε ακούσει χιλιάδες φορές το «God Save the Queen» (Ο Θεός να σώζει τη βασίλισσα) [3], τόσο που σχεδόν το είχε πιστέψει πως θα γινόταν στ’ αλήθεια! Θα την έσωζε ο Μεγαλοδύναμος ό,τι κι αν έκανε. Ακόμα και αν τα κρίματά της ήταν ολοφάνερα στο λαό [4]. Κι ας ήταν κάθε πέτρα από το στέμμα της βουτηγμένη στο αίμα.

Γύρω, ολούθε στρατιές από δαιμόνια την περιτριγυρίζουν χαιρέκακα κι εξιστορούν γνωστές και άγνωστες πτυχές από τη ζωή της. Άλλος θυμάται τα βασανιστήρια που πέρασαν μικρά παιδιά με βασιλική εντολή, προκειμένου να μαρτυρήσουν πρόσωπα και πράγματα. Άλλος λέει για εικονικές εκτελέσεις, άλλος για το έμβρυο που πέθανε όταν οι Βρετανοί στρατιώτες χτύπησαν αλύπητα την έγκυο μητέρα του, άλλος για τεχνητό πνιγμό, για ηλεκτροσόκ…

«Το Γιώργο Νικολάου τον έχεις ακουστά;» της λέει καγχάζοντας ένας μικρούλης δαίμονας. «Πέθανε στα χέρια των βασανιστών του^. τον είχαν δεμένο μ’ ένα σκοινί μέσα στη θάλασσα, αφού προηγουμένως τον είχαν αφήσει κωφό με έκρηξη δυναμίτιδας και του είχαν συνθλίψει τα γεννητικά όργανα. Άφησε έγκυο γυναίκα κι ένα μικρό παιδί»

«Πρόδρομος Ξενοφώντος, σου λέει κάτι;» πετάχτηκε ευθύς ένας άλλος. «Όταν τον παρέλαβαν νεκρό οι δικοί του είχε σπασμένο κρανίο και βγαλμένα όλα τα νύχια».

«Και για τα εννιά παλικάρια της αγχόνης, τι έχεις να πεις;» Η Αλισαβού τώρα ήταν έτοιμη να σωριαστεί. Γιατί κάποια από αυτά που εξιστορούσαν οι δαίμονες όντως δεν τα ήξερε. Μα η αλήθεια είναι, πως για αρκετά από αυτά είχε δώσει τη σιωπηλή συγκατάθεσή της, όπως και για τον Αντρέα, το Μιχαλάκη, τον Ιάκωβο, τον Ανδρέα, το Χαρίλαο, τον άλλο Ανδρέα, το Μιχαλάκη, το Στέλιο, το Βαγορή που είχε βουήξει ολάκερη η υφήλιος από τις διαμαρτυρίες … Όλοι τους νέα παιδιά, 25 χρονών ο μεγαλύτερος και 19 ο μικρότερος και τελευταίος.

Ο τελευταίος! Να τος, αργά-αργά φέρνει τα βήματα μπροστά στο θρόνο του Πλάστη τους. Είναι η πρώτη φορά που τον βλέπει. Δεκαεννιά χρονών παλικαράκι ήταν όταν τον έστειλε η δική της απειρία (ή μήπως δειλία; ή και διπλωματία;) στο θάνατο! Εκείνη όμως, έζησε σχεδόν πέντε ζωές δικές του! Προβάροντας μεταξωτά ταγιέρ και καπέλα ή διοργανώνοντας φιλανθρωπικά γκαλά…

Στέκεται βουβή και περιμένει τη δική του ετυμηγορία, που σίγουρα δεν θα ’ναι διαφορετική.  Όλοι σωπαίνουν μονομιάς,  γιατί να, ο Βαγορής εμφανίζεται και κάνει δυο βήματα, δίπλα στην Αλισαβού που τρέμει. Υψώνει τα μάτια στο θρόνο του Πλάστη και μια παράκληση βγαίνει θερμή απ’ τα χείλη του:  «Κύριε μὴ στήσεις αὐτῇ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην!»

Όλοι μείναν σιωπηλοί κι ακίνητοι. Μόνο ένα δάκρυ κύλησε από τα μάτια του Μεγαλοδύναμου...

Υπ.

[1] η φράση ανήκει στον Κύπριο ποιητή Κώστα Μόντη.

[2] Η απονομή χάριτος δεν είναι κάτι που δεν έκανε ποτέ η βασίλισσα. Από τις τελευταίες χάριτες που απένειμε είναι το 2001, όταν μείωσε την ποινή δύο φυλακισμένων που έσωσαν έναν σωφρονιστικό υπάλληλο από επίθεση αγριόχοιρου, ενώ το 2013 έδωσε χάρη στον Άλαν Τούρινγκ.   

[3] «God Save the Queen» είναι οι πρώτοι στίχοι από τον εθνικό ύμνο του Ηνωμένου Βασιλείου.

[4] Στις 7 Ιουνίου 1977 κατά τη διάρκεια του εορτασμού του ασημένιου ιωβηλαίου της βασίλισσας τα μέλη του punk συγκροτήματος «Sex Pistols» νοίκιασαν το σκάφος «Βασίλισσα Ελισάβετ» και διαπλέοντας τον Τάμεση, τραγούδησαν την παράφραση του εθνικού ύμνου της Αγγλίας «God Save the Queen» λίγα μέτρα δίπλα από το παλάτι του Ουεστμίνστερ, όπου διεξάγονταν οι μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις για τα 25 χρόνια της βασίλισσας στον θρόνο. Στο τραγούδι αναφέρεται μεταξύ άλλων «Oh Lord God have mercy, all crimes are paid» (Ω, Κύριε Θεέ, δείξε έλεος, (αφού) όλα τα εγκλήματα πληρώνονται»

(Η εκτέλεση του τραγουδιού στην επεισοδιακή συναυλία των Sex Pistols  https://www.youtube.com/watch?v=yqrAPOZxgzU)
Η συναυλία στον Τάμεση κατέληξε σε συλλήψεις, το BBC απαγόρευσε τη μετάδοση του τραγουδιού, εκτοξεύοντας με αυτή την πράξη τις πωλήσεις του συγκροτήματος. Μέχρι σήμερα έχουν πουληθεί 1.300.000 αντίτυπα του σινγκλ παγκοσμίως.
Δεν ήταν ωστόσο, η πρώτη φορά που κάποιο μουσικό σχήμα παρωδούσε τον Εθνικό Ύμνο μιας χώρας, όπως για παράδειγμα η περίπτωση του Αμερικανικού Εθνικού Ύμνου στην ερμηνεία του Τζίμι Χέντριξ, που με αυτόν τον τρόπο διαμαρτυρήθηκε για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.