ΛΑΤΡΕΙΑ ΑΠΛΗ ΛΙΤΗ ΣΕ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΤΑΝΟΗΤΗ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΛΑΤΡΕΙΑ  ΑΠΛΗ  ΛΙΤΗ  ΣΕ  ΓΛΩΣΣΑ  ΚΑΤΑΝΟΗΤΗ

 ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

        … Όπως στις απαρχές, στην Αποστολική εποχή! «Πρώτα απ’ όλα η Ορθόδοξη λατρεία φυσιολογικά θα πρέπει να πραγματοποιείται στην καθομιλουμένη γλώσσα των λαών», διαβάζω, και προσθέτω, ιδιαίτερα η Θ. Λειτουργία! Και είναι εύστοχο, πλην αναπάντητο, αλλά ως πότε, το ερώτημα: «Για να επικοινωνήσω με τον Πατέρα μου, χρειάζομαι να μάθω ειδική γλώσσα;»- π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος.

        Ξαναγράφω, λοιπόν. «Λατρεία απλή, λιτή σε γλώσσα κατανοητή, όπως στις απαρχές, στην Αποστολική εποχή»! Και επιλέγω στίχους από το 14^ο Κεφάλαιο της Α΄ προς Κορινθίους Επιστολής που διαφωτίζουν και καθοδηγούν στο θέμα αυτό. Όπως ενδεικτικά οι ακόλουθοι όπου ο Απ. Παύλος προσπαθεί να βάλει σε κάποια τάξη τους φωτισμένους με το χάρισμα των γλωσσών. Που σηκώνονταν στη σύναξη της Εκκλησίας κι έλεγαν λόγια τα οποία καταλάβαιναν μόνο αυτοί κι ο Θεός! Και πάω κατ’ ευθείαν στο αμείλικτο ερώτημα που φτάνει να θέτει ο Απόστολος : «Υποθέστε πως συναθροίζεται όλη η Εκκλησία κι αρχίζουν όλοι να μιλούν γλώσσες. Αν μπουν μέσα στο χώρο της συνάθροισης άνθρωποι άσχετοι ή άπιστοι, δε θα σας περάσουν για τρελούς;»-στ.23. «Βέβαια», ή «ασφαλώς», είναι η απάντηση, που βγάζει φωνή.

Απομένει έτσι και κρατώ και καταγράφω τη σπουδαία για όλους και ουσιαστική συναγωγή του και επισήμανση : «Αυτός που λαλεί γλώσσες οικοδομεί μόνο τον εαυτό του, ενώ αυτός που μεταφέρει τα θεόσταλτα μηνύματα ενισχύει την πίστη όλης της Εκκλησίας»-στ.4. Και την προσωπική ευχαριστία του στο Θεό : «Ευχαριστώ το Θεό, γιατί περισσότερο από όλους σας έχω το χάρισμα των γλωσσών». Πολύ περισσότερο την απευθυνόμενη σε όλους τους χριστιανούς όλων των εποχών τελική Αποστολική του κατάληξη, επιλογή, εντολή  :«Αλλά ! Στην Εκκλησία προτιμώ να λέω πέντε λόγια κατανοητά για να καθοδηγήσω και τους άλλους στην πίστη, παρά μύρια λόγια που δε θα τα καταλάβει κανείς»-στ.18-19.

******   ***   ******

       Αντιμετωπίζοντας στο πέρασμα του χρόνου πολλά τε και ποικίλα «συμβάντα» στην Εκκλησία, και ανησυχητικά, και δραματικά και επικίνδυνα, ιδιαίτερα οι Μεγάλοι Πατέρες και Οικουμενικοί Διδάσκαλοι αυτής, ανέπτυξαν θαυμάσια και υψηλού επιπέδου θεολογία. Και ως ήταν φυσικό και επόμενο πλούτισαν πνευματικά την όλη Λατρευτική πράξη και ζωή της Εκκλησίας, ως βεβαιώνουν οι επαΐοντες και ειδικοί,  αλλά και οι εγκρατείς της άσκησης και της μυσταγωγικής κοινωνίας.  Επειδή όμως παράλληλα, με την πάροδο του χρόνου και ως τις μέρες μας άλλαξε πολύ, απλουστεύθηκε και υπεραπλουστεύτηκε η άριστη αρχαία Ελληνική γλώσσα και η Εκκλησίας Ελληνιστική, αυτό το μοναδικό όργανο κατανόησης και επικοινωνίας, έφτασε δυστυχώς για όσους πολλούς χριστιανούς να γίνει από δυσνόητη μέχρι και ακατανόητη η γλώσσα της λατρευτικής πράξης της και συνακόλουθης ζωής! Ας πούμε, όπως ή όσο και εκείνη των φωτισμένων με το χάρισμα των γλωσσών. Πράγμα που με τη σειρά του θέτει και επαναθέτει ως επείγον, αν μη κατεπείγον το αίτημα για μια λατρεία απλή, λιτή, και σε γλώσσα κατανοητή, μάλιστα για το λόγο που ανοιχτά και καθαρά ο Απόστολος εξηγεί: «Προτιμώ να λέω πέντε λόγια κατανοητά για να καθοδηγήσω και τους άλλους στην πίστη, παρά μύρια λόγια που δε θα τα καταλάβει κανείς»!

      Αλλά και, από πολύ δύσκολη μέχρι και παράτολμη και επικίνδυνη για έτερα ενδεχόμενα δεινά κάθε κίνηση ή προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος, αν κρίνει κανείς από το ακόλουθο ενδεικτικά. Αν θυμάμαι καλά, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, λίαν εγκρατής στα λειτουργικά, και όχι λιγότερο στα μουσικά, είχε αποτολμήσει πειραματική δοκιμή ανάγνωσης του Απόστολου και του Ευαγγελίου στην πανελλήνια μεταδιδόμενη ραδιοτηλεοπτικά Κυριακάτικη Θ. Λειτουργία στο Μητροπολιτικό Ναό της Αθήνας, και σε απόδοση νεοελληνική. Κι έπεσαν κυριολεκτικά να τον φάνε, όσοι εκλαμβάνουν την Παράδοση ως ιστό αράχνης γεμάτο με κάθε αοριστία κατ’ όνομα «πατερική», γνωστοί αυτό-ανακηρυγμένοι … «φρουροί της πίστης» ή «της επανάστασης»!

      Έχοντας γράψει παλιά ότι, η Παράδοση δεν είναι κασέτα -σήμερα, «τσιπάκι»- που αναπαράγεται ξερά, και το περιεχόμενό του επιβάλλεται ισοπεδωτικά, αλλά, δυναμικός και διακριτικός οδηγός του τρόπου με τον οποίο μπορεί σε μια εποχή να είναι και να μένει ζωντανός και στη λατρεία της Εκκλησίας, και παρών άμεσα και πάνω από όλους και όλα, «Ιησούς Χριστός χθες και σήμερον ο αυτός, και εις τους αιώνας» -Εβρ.13.8- ας μου συγχωρηθεί να πω ότι είχα τοποθετηθεί γραπτά-περιοδικό «Ανάπλαση»- υπέρ του Αρχιεπισκοπικού λειτουργικού πειραματισμού, ως τίποτα πιο πολύ από ένα μηδέν του μηδενός.

       Βέβαια ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, αυτή η μεγάλη καρδιά και ωραία ψυχή δε σκιάχτηκε ποσώς, ούτε χαμήλωσε τη φωνή, και το πιο σπουδαίο, δεν είπε, «ως εδώ,  στοπ».  Και πώς μπορούσε να πει, που το είχε μέσα του από παλιά -1971- αν κρίνουμε από το ότι πολύ πριν τη χειροτονία του σε Επίσκοπο σε λόγο του προς τους Ιεροψάλτες άφησε να φανεί ευδιάκριτα το όραμά του για μια λειτουργική αναγέννηση! Προχώρησε θαρρετά σε κάτι συγκεκριμένο, καίριο, και ουσιαστικό. Συγκρότησε Ειδική Επιτροπή να μελετήσει, να προσδιορίσει, και να πει, πώς και τι, και με ποιο καλύτερο τρόπο θα μπορούσε να προχωρήσει το πράγμα σε μια λατρεία απλή, λιτή, και σε γλώσσα κατανοητή από όσους πιο πολλούς χριστιανούς ορθόδοξους. Φυσικά χωρίς να παραβλάπτεται η Αλήθεια, το πνεύμα και η ουσία της ορθόδοξης λατρείας στο παραμικρό! Έτι δε, χωρίς να εγκυμονεί βαρύτερα δεινά. Απαρέγκλιτα με οδηγό την ήδη αναφερθείσα βάση, αρχή, και γραμμή. «Πρώτα απ’ όλα η Ορθόδοξη λατρεία φυσιολογικά θα πρέπει να πραγματοποιείται στην καθομιλουμένη γλώσσα των λαών». Ως βρίσκω και διαβάζω τους τελευταίους μήνες σε αναρτημένη στο mail μου -Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο-  πάνω από μια φορά, συνοπτική μεν, εξαίρετη δε 16σέλιδη έκθεση με τον τίτλο : «Η Λειτουργική αναγέννηση και η Εκκλησία της Ελλάδος». Έκθεση, που καλύπτει όλες τις παραμέτρους του προβλήματος και φέρει την υπογραφή ενός από τα διακεκριμένα μέλη της Επιτροπής, του Ομότιμου Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Πέτρου Βασιλειάδη.

      Είχε ωριμάσει το θέμα αρκετά, και είχαν ήδη γραφτεί και δημοσιευτεί  εξαίρετες μελέτες, από Ελληνικής πλευράς ενδεικτικά των: Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανού, των Καθηγητών Ευάγγελου Θεοδώρου, Ιωάννη Φουντούλη, του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα ευρύτερης δυναμικής, και νεώτερων. Και σε άλλες γλώσσες πάλι ενδεικτικά: Των π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, π. Ιωάννη Μεγιεντορφ, ιδιαίτερα π. Αλέξανδρου Σμέμαν …

      Αλλά δυστυχώς! Πολύ δυστυχώς! Το όλο εγχείρημα σταμάτησε γρήγορα, κόπηκε απότομα! Κύριος μόνος οίδε γιατί και πώς! Αυτός Μόνος γνωρίζει το πώς και το γιατί και της ξαφνικής βαριάς ασθένειας του Αρχιεπίσκοπου Χριστόδουλου, και πιο πολύ, τα της απροσδόκητα βιαστικής και σύντομης, πλην μακάριας αυτού κοίμησης!

     Το θέμα όμως είναι ότι από τότε -2008- τίποτα, μηδέν, φύλλο δεν κινήθηκε για το πρόβλημα αυτό.  Κι αν μένει ανοιχτό το ερώτημα. «Για να επικοινωνήσω με τον Πατέρα μου, χρειάζομαι να μάθω ειδική γλώσσα»; Η ευχή είναι να βρεθούν οι γενναίοι και άγρυπνοι ειδικοί, και να βρουν πόρο-οδό, να ανατραπεί η επιγραφή της ανάρτησης: «Αργεί πολύ ακόμα»! Να ξεκινήσει προσεκτικά μεν, αλλά όσο είναι καιρός νέα δοκιμή εξόδου σε μια «Λατρεία απλή, λιτή, κατανοητή, όπως στις απαρχές, στην Αποστολική εποχή»! Λαμβανομένου σοβαρά υπόψη ότι: «Πρώτα απ’ όλα η Ορθόδοξη λατρεία φυσιολογικά θα πρέπει να πραγματοποιείται στην καθομιλουμένη γλώσσα των λαών!

Αθανάσιος  Κοτταδάκης