Παραμονή τῶν Φώτων - π. Βασιλείου Μπακογιάννη

Παραμονή τῶν  Φώτων

    Ὑπό Ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ἀπό τά μέσα τοῦ 4ου αἰ. τό ἑσπέρας παραμονῆς  τῶν Φώτων  γινόταν ἑσπερινή Θ.Λειτουργία.  Καί οἱ χριστιανοί ἐν ὄψει τῆς ἑσπερινῆς Θ.Λειτουργίας ἔμεναν νηστικοί μέχρι τό ἀπόγευμα. Αὐτός ἦταν ὁ λόγος, πού ἠ παραμονή τῶν Φώτων καθιερώθηκε ὡς αὐστηρή νηστεία, δηλαδή ἀσιτία καί ἀνυδρία. (Κανόνας Α΄Θεοφίλου).

 Σύν τῷ χρόνῳ (5ος αἰ.) στήν ἑσπερινή Θ. Λειτουργία τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων,  ἐπιτελεῖτο  καί ὁ  ἁγιασμός τῶν ὑδάτων, ἐνὄψει τῆς Βαπτίσεως τῶν Κατηχουμένων ἀνήμερα τῆς γιορτῆς. Ὅταν ἐξέλιπεν ὁ θεσμός τῶν Κατηχουμένων (6ος αἰ.), ὁ ἁγιασμός τῶν ὑδάτων «ἀναπληρώθηκε» μέ τήν Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. 

Οἱ  πιστοί παρέμεναν ἄσιτοι καί ἄνυδροι μέχρι τό ἑσπέρας  γιά νά πάρουν καί νά πιοῦν Μεγάλο Ἁγιασμό. Ὁ  William Hepworth Dixon  εἶδε (1869) ἰδίοις ὄμμασιν στή Ρωσία τούς  χριστιανούς, παραμονή τῶν Θεοφανείων, νά μένουν ἄνυδροι καί ἄσιτοι, καί κατά τίς τέσσερις τό ἀπόγευμα, νά παίρνουν τό Μεγάλο Ἁγιασμό.^[1] Κάτι ἀνάλογο ἴσχυε καί στήν πατρίδα μας, ὅπως ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τούς διάφορους περιηγητές (18ο-19ο αἰ.).^[2] 

(...) Ἡ μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ εἶχε ἤδη  συνδυασθεῖ μέ τή νηστεία τῆς παραμονῆς. Καί ὅταν   ἡ ἑσπερινή Θ. Λειτουργία μέ τήν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, μεταφέρθηκαν τό πρωί τῆς παραμονῆς, νήστευαν τήν παραμονή  γιά νά πιοῦν ἀνήμερα Μεγάλο Ἁγιασμό(...).

                Ὅμως, σήμερα ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς ἔχει ἀποκοπεῖ ἀπό  τή μετάληψη τοῦ Μ. Ἁγιασμοῦ. Δίδονται διάφορες ἑρμηνεῖες, ἀλλά ἄσχετες μέ τήν πραγματικότητα· π.χ.,  τή  θεωροῦν ὡς μία  τοπική, λαϊκή  ἀντίληψη, καί ἄλλα, καί ἄς πρόκειται γιά πανορθόδοξη συνήθεια. Καί  τοπική παράδηση  νά ἦταν, τή στιγμή πού συμβάλλει στήν εὐλάβεια, στό σεβασμό στό Μεγάλο Ἁγιασμό, ποιός ὁ λόγος νά τήν ἀμφισβητοῦμε καί νά τήν καταφρονοῦμε;

Ὑπάρχει λόγος...

      Ἀπό τή στιγμή, πού κατάργησαν τἡ νηστεία πρό τῆς Θ. Κοινωνίας, δέν εἶναι λογικό,  ἀπό τή μιά μεριά, νά νηστεύουν πρό τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, καί ἀπό τήν ἄλλη, νά μή νηστεύουν  πρό τῆς Θ. Κοινωνίας. Ὁπότε ἀναγκαστικῶς τό ἕνα ἔφερε τό ἄλλο· ἡ ἀθέτηση τῆς νηστείας πρό τῆς Θ. Κοινωνίας, ἔφερε καί τήν ἀθέτηση τῆς νηστείας πρό τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

   Τώρα, ἄν αὐτό θεωρεῖται εὐλάβεια ἤ πρόοδος, ἄς τό κρίνει ὁ καθένας (...).

(Ἀπό τό βιβλίο:  «ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ».  «Θαβώρ» 2023. Ἐκδοση 4η. Ἐμπλουτισμένη).

---

[1] https://www.gutenberg.org/files/51117/51117-h/51117-h.htm# Pa ge_33

[2] Colin Mackenzie...,. "Religious ceremonies and customs of the Greeks" p. 246 & Τhomas Smith, "Αn Account of the Greek Church, as to its doctrine and rites of wosrhip" Publisher Miles Flesher for Richard Davis, London, 1680, P. 49