Λειτουργοί ή μάγοι; - π. Βασίλειος Θερμός

Λειτουργοί ή μάγοι;

 

π. Βασίλειος Θερμός

Ένα από τα σοβαρώτερα δεινά πού η πάροδος του χρόνου επεσώρευσε στην Εκκλησία μας ήταν καί η μετατροπή της στις συνειδήσεις των ανθρώπων από Σώμα Χριστού σε θρησκειοποιημένο οργανισμό. Πρόκειται για μία αλλοίωση που συντελέσθηκε βαθμιαία και πολύ αργά, έτσι ώστε να γίνεται αντιληπτή πολύ δύσκολα. Σαν ένας οργανισμός να έρχεται σε επαφή μέ δηλητήριο σε πολύ μικρές δόσεις καί σταδιακά να το συνηθίζει και να μην το αναγνωρίζει ως κίνδυνο.
 
Θεώρησα την μικρή αυτή εισαγωγή απαραίτητη προκειμένου να περιγράψω τό φαινόμενο της εκπτώσεως του λειτουργικού μας λόγου σε μαγικό λόγο. Πράγματι, τὰ λόγια των κληρικών-λειτουργών στή συνείδηση των περισσοτέρων πιστών έχουν αποκτήσει μαγική λειτουργικότητα καί έχουν χάσει τη δύναμή τους νά εκφράζουν το Σώμα και να καλούν το Σώμα σε προσευχή.
 
Ἂς ξανασκεφθούμε για λίγο το περιεχόμενο των διακονικών και ιερατικών λόγων. Όταν λέμε «του Κυρίου δεηθώμεν» δέν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να καλούμε το λαό σε προσευχή, η οποία θα ακολουθήσει αμέσως μετά με το στόμα του λειτουργού, πάντοτε σε πληθυντικό αριθμό ακριβώς επειδή εκφράζει όλο το Σώμα. Δηλαδή ο λαός προσεύχεται μέ τά λόγια των εὐχών διά του λειτουργού του (γι' αυτό και πρέπει να τα ακούει).
 
Είναι αυτή ακριβώς η δύναμη της κοινής προσευχής η οποία (κατά τό ανθρώπινο σκέλος της) καθιστά την παρουσία μας στο ναό Λατρεία• κατά το θείο σκέλος είναι η Χάρη που συμπληρώνει τον θεανθρώπινο λειτουργικό «διάλογο». Χωρίς αυτή τη συνεργία η λατρεία μας καθίσταται μαγεία.
 
Τί είναι η μαγεία δηλαδή; Είναι μια «λατρευτική» πράξη κατά την οποία ο λειτουργός απευθύνει κάποια λόγια πρός τὴν θεότητα ως εντολοδόχος του ενδιαφερομένου, δια των οποίων λόγων «υποχρεώνει» την θεότητα να πράξη αυτό πού της ζητά. Στην πραγματικότητα διασώζονται στή μαγική θρησκευτικότητα προχριστιανικές αντιλήψεις αυτοματισμού: λέγοντας τά καθορισμένα λόγια ο λειτουργός υποχρεώνει την θεότητα σε συμμόρφωση μέ κάποια κοσμική τάξη στην οποία και αυτή υπόκειται. 
 
Παύουν νά υπάρχουν δύο πρόσωπα, του ανθρώπου και του Θεού, τα οποία διαλέγονται ελεύθερα και αγαπητικά· τα πρόσωπα εξαφανίζονται υπακούοντας στη νομοτέλεια της μαγικής υποχρέωσης. Δεν έλκεται το έλεος του Θεού ως προσώπου αλλὰ εκβιάζεται η απρόσωπη ενέργειά Του• χάνεται η χαρά της συναντήσεως και έρχεται η μιζέρια της συναλλαγής.
 
Ἴσως αυτὰ να ηχούν αρκετά απωθητικά (και είναι πράγματι), αλλά θα πρέπει νά έχουμε το θάρρος να ομολογήσουμε οτι δυστυχώς έχουν εισχωρήσει και στην αγιασμένη Λατρεία μας.
 
Διότι τί άλλο φανερώνει ο τρόπος με τον οποίο τελούνται τα μνημόσυνα στούς ναούς και τα τρισάγια στά κοιμητήριά μας; Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων των συνειδητά πιστών χριστιανών, η συντριπτική πλειονότητα του λαού μας «αναθέτει» στούς ιερείς να τελέσουν το μνημόσυνο ή το τρισάγιο «επειδή είναι καλό για την ψυχή». Βέβαια παρευρίσκονται και οι ίδιοι σωματικά, αλλά η φυσική τους παρουσία είναι άψυχη καί μηχανική δέν διανοούνται πως η προσευχή τους θά μπορούσε να έχει αποτέλεσμα στην κατάσταση του κεκοιμημένου. Απλώς αναθέτουν στον «ειδικό» να διεκπεραιώση το επιβεβλημένο καθήκον που τους επιβάλλει μια «παράδοση» από τήν οποία είναι αποξενωμένοι.
 
Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε και άλλα παραδείγματα αλλά δέν το επιτρέπει ο χώρος. Εκείνο πού έχει σημασία να καταδειχθή είναι ότι έχουμε σέ ανεπίτρεπτο βαθμό απομακρυνθή από τὴν αίσθηση της Λατρείας ως προσευχής, μέ καταστροφικά αποτελέσματα. Ἡ ἐξάλειψη του ευκτικού χαρακτήρα της Λατρείας ολοκλήρωσε, όπως είναι φυσικό, τήν αλλοίωση της εκκλησιολογικής συνειδήσεως όλων μας.
 
Πάσχει πλέον δραματικά η αντίληψή μας γιά το τι είναι η Εκκλησία. Συνακόλουθα εξουδετερώνεται το Μυστήριο του Χρίσματος το οποίο εγκαινιάζει τήν ιερατική λειτουργία των πιστών, υποβαθμίζεται η Θεία Ευχαριστία, παύουμε να πιστεύουμε στή δύναμη της προσευχής, μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ κληρικών και λαϊκών (πάντοτε η μαγεία συντελεί σε αναβάθμιση της εξουσίας του ιερατείου) με αποτέλεσμα μείωση των ιερατικών κλίσεων και ποιοτική υποβάθμισή τους.
 
Κληρικοί καί λαϊκοί έχουμε υποστεί διαστρέβλωση της λειτουργικής μας συνειδήσεως σέ βαθμό πού δέν αντιλαμβανόμαστε πώς είναι η κοινή προσευχή πού δίνει ιερατική λειτουργία στό Σώμα του Χριστού. Και όταν η προσευχή παραμερισθή, τότε η Λατρεία εκπίπτει σε μαγεία. Υπάρχει χειρότερος συγκρητισμός;
 
-----
π. Βασίλειος Θερμός
Ιερουργείν τον λόγον της αληθείας Σου- Εκδόσεις Επιστροφή