Βασίλειος
και Γρηγόριος στην Αθήνα του 4ου αιώνα, «το ιοστεφές άστυ», τη «μενεξεδένια
πόλη». προφανώς απ’ το αρχέγονο φυσικό κάλλος του όλου τοπίου, συμφοιτητές για
ανώτερες σπουδές, ως θα λέγαμε σήμερα ! Και, χριστιανοί με όλη τη σημασία
του ονόματος, πριν να ’χουν βαπτιστεί ακόμα ! Και, να το προσέξουμε
αυτό, σε μια Αθήνα όχι πιο λίγο «κατείδωλη» απ’ όσο τη βρήκε τον 1ο
αιώνα ο Απ. Παύλος. Πράγματα που ελπίζω θα γίνουν λίαν ευδιάκριτα στα αποσπάσματα
του Επιμνημόσυνου λόγου Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου στο Μέγα Βασίλειο που
ακολουθούν σε ελεύθερη νεοελληνική μεταγλώττιση*.
****** ***
******
«Κι όταν με την πάροδο του χρόνου καταλάβαμε πόσο αληθινή και βαθιά ήταν η αγάπη που μας συνέδεε μεταξύ μας, καθώς κοινή μας προοπτική ήταν η άσκηση στη χριστιανική αρετή, τότε είναι που γινήκαμε τα πάντα ο ένας για τον άλλο, ομόστεγοι, ομοτράπεζοι, ένας οι δυο, και με ένα στόχο, αυτή η αδελφική αγάπη μας να δυναμώνει συνεχώς, να γίνεται πιο θερμή και πιο σταθερή …
Με αυτό
τον τρόπο ρυθμίσαμε τις μεταξύ μας σχέσεις. Και καθώς λέει ο Πίνδαρος, «στηρίξαμε
το σπιτικό της φιλίας μας σε όμορφους τοίχους και χρυσές κολώνες» … Είχαμε
τα ίδια ωραία όνειρα, και ζήλο για σπουδές ισοδύναμο, πράγμα που θα μπορούσε να
αποτελέσει αιτία και αφορμή για φθόνο. Ο φθόνος όμως ανάμεσά μας δε βλάστησε, η
ευγενής άμιλλα μονάχα ! Ο αγώνας και των δύο μας είχε επικεντρωθεί, όχι στο
ποιος θα πάρει το βραβείο, αλλά στο ποιος θα βρει τον καλύτερο τρόπο να
παραχωρήσει στον άλλο το πρωτείο ! Καθένας μας επιτυχία δική του θεωρούσε την
επιτυχία του άλλου ! Όντως ζούσαμε σαν μια ψυχή σε δυο σώματα ! Και,
παρότι ως χριστιανοί αρνούμαστε τη γνωστή πανθεϊστική αντίληψη του Αναξαγόρα
ότι, «όλα είναι μέσα σε όλα», στην περίπτωση των δυο μας έβγαινε αληθινή,
καθένας μας αισθανόταν πραγματικά ότι ζει μέσα και πλάι στον άλλο !
Μια
ήταν η φροντίδα και των δυο, η πρόοδος στην άσκηση της αρετής, η ζωή με την
προοπτική του μέλλοντος αιώνος, το να ζούμε εδώ, σαν να είμαστε κιόλας εκεί !
Σ΄ αυτή την προοπτική είχαμε προσανατολίσει και την όλη μας ζωή και την κάθε
μας πράξη ! Μια εντολή νιώθαμε να μας καθοδηγεί, ότι οφείλει να παρακινεί
στην αρετή ο ένας τον άλλο ! …
Με τους
συμφοιτητές μας κάναμε συντροφιά, φίλους όμως είχαμε, όχι εκείνους που
το είχαν ρίξει στη γλυκιά ζωή και την ασωτία, αλλά τους συνετούς, όχι τους
εριστικούς και φιλόνικους, αλλά τους φιλήσυχους και ειρηνικούς, αυτούς που ήταν
πολύ ωφέλιμη η συντροφιά τους … Και σε ό,τι αφορούσε στα μαθήματα, δεν
μας ενθουσίαζαν τα εύκολα κι ευχάριστα, μας ευχαριστούσαν πιο πολύ τα
δύσκολα και ανώτερα …
Δυο
δρόμους γνωρίζαμε πολύ καλά στην Αθήνα ! Ο πρώτος και πιο σημαντικός
οδηγούσε στην Εκκλησία, στους εκεί ιερείς και πνευματικούς, ο δεύτερος, και
όχι της ίδιας αξίας, στο Πανεπιστήμιο, και τους δασκάλους της ελληνικής
γνώσης και παιδείας. Όλους τους άλλους δρόμους τους χαρίσαμε σε κείνους που
αγαπούν τις γιορτές, τα θέατρα, τα πανηγύρια, και τις διασκεδάσεις. Έχω τη
γνώμη ότι τίποτα δεν αξίζει στη ζωή, και ούτε είναι σπουδαίο, αν δεν προάγει στην
αρετή, αν δε βοηθάει όσους τον ακολουθούν να γίνονται καλύτεροι … Για μας το
πιο μεγάλο όνομα και προσόν ήταν ότι λεγόμασταν και ήμασταν χριστιανοί !
Να
πω όμως ακόμα … ότι, άλλους μπορεί να τους έβλαψαν οι σπουδές στην Αθήνα,
Να δεχτώ ότι δεν είναι και τόσο λαθεμένη η
σχετική αντίληψη κάποιων ευλαβών χριστιανών από την άποψη ότι είναι η πιο πλούσια σε πλούτο κακό,
και εννοώ σε είδωλα, πόλη όλης της Ελλάδας. Ούτε βρίσκω ότι είναι πολύ δύσκολο
να επηρεαστεί ή ακόμα και να παρασυρθεί κανείς από τους τόσους υμνητές, και
υπερασπιστές και μύστες τους. Εμείς όμως δεν επηρεαστήκαμε καθόλου, ούτε
βέβαια και παρασυρθήκαμε από τούτα ή από κείνους. Είχαμε αρκετό μυαλό, και
πίστη σταθερή, και κατοχυρωμένη.
Το
αντίθετο, μάλιστα, και μη φανεί παράδοξο αυτό, από όσα ακούγαμε και βλέπαμε
να συμβαίνουν γύρω μας, γινόμασταν πιο σταθερή στην πίστη, καταλαβαίναμε
ακόμα πιο πολύ πόσο απατηλά και ψεύτικα είναι τα είδωλα και καταφρονούσαμε αυτά
τα δαιμονικά, στον ίδιο αυτό τόπο όπου πολλοί τα θαύμαζαν και τα τιμούσαν ! Κι
αν υπάρχει ή έστω αν πιστεύεται ότι υπάρχει ποταμός που κυλάει τα γλυκά του
νερά μέσα απ’ τη θάλασσα, ή ζωντανός οργανισμός που να μπορεί να μένει άθικτος
πάνω σε φωτιά που τα κατακαίει όλα, αυτό ήμασταν εμείς ανάμεσα στους
συνομηλίκους μας !
Το πιο
ενδιαφέρον είναι ότι σχηματίστηκε γύρω από μας μια σπουδαία
συντροφιά σπουδαστών και νέων με αρχηγό και πνευματικό οδηγό
εκείνον-Βασίλειος-που την ευχαριστούσαν όσα ευχαριστούσαν κι εκείνον. Και όπου
βέβαια όλοι εμείς οι άλλοι μπροστά του μοιάζαμε με πεζούς που τρέχουν πλάι σε
Λυδικό άρμα, αν η εικόνα αυτή μπορεί να δείξει τη διαφορά πορείας της ζωής και
του ήθους εκείνου. Απ’ αυτά κι αυτά γίναμε γνωστοί στους καθηγητές και τους
συναδέλφους μας σε όλη την Ελλάδα, στους πιο επιφανείς Έλληνες μάλιστα. Η φήμη
μας βγήκε και παραέξω, όπως φαίνεται πια από τις διηγήσεις πολλών. Οι καθηγητές
μας ήσαν πασίγνωστοι, είχαν γνωριμίες παντού, τους γνώριζαν σχεδόν όσοι και
στην Αθήνα. Έτσι όλοι, μαζί μ’ αυτούς μάθαιναν και για μας, και όταν μιλούσαν
γι αυτούς, αναφέρονταν και σε μας, το διάσημο δίδυμο, καθώς έλεγαν…
Λίγο πιο
κάτω ή για λίγο μετά. «Ποιος λοιπόν ήταν τόσο ασπρομάλλης στη σύνεση, πριν
ακόμα ασπρίσουν τα μαλλιά του, καθώς θα έλεγε ο σοφός Σολομών, που
συσχετίζει το ένα με το άλλο; Ποιον σύγχρονό μας ή και πιο παλιό σέβονταν
πιο πολύ και οι γεροντότεροι και οι νέοι; Ποιος είχε λιγότερη ανάγκη αγωγής
λόγω του καλού χαρακτήρα του; Αλλά και ποιος συσχέτισε από κείνον πιο
θαυμάσια αγωγή και χαρακτήρα;»
Πάμε λίγο
και στο πλάτος και βάθος των σπουδών του. «Σε ποιον τομέα της γνώσης δεν επιδόθηκε;
Ή για να τω πω καλύτερα, σε ποιον τομέα της γνώσης δεν αφοσιώθηκε με ζήλο
υπερβολικό σαν να ήταν ο μοναδικός του; Τα σπούδασε όλα τόσο καλά, όσο
κανένας άλλος το ένα ! Και το καθένα τόσο τέλεια, σαν να μην υπήρχε άλλο κανένα
!
Συνδύαζε
ευφυΐα κι επιμέλεια, τις δυο βάσεις κάθε επιστήμης και τέχνης. Λόγω της
φιλοπονίας του, απασχολούσε ελάχιστα τη μεγάλη ευστροφία του, αλλά και χάρη στη
μεγάλη ευστροφία του, ελάχιστα κουραζόταν ! Τα είχε συνδυασμένα και τα δυο σε
μια τόσο τέλεια ενότητα, που να μην ξεχωρίζει κανείς για ποιο από τα δυο, πιο
αξιοθαύμαστος ήταν» !
Ενδεικτικά
και ακροθιγώς. «Ποιος ήταν τόσο δυνατός στη Ρητορική, που να σε κάνει να λες,
πως απ’ το στόμα του «αναμμένης φλόγας μανία τρομερή ξεφυσούσε … Ποιος στη
Γραμματική, που διαμορφώνει την ελληνική γλώσσα, καθορίζει τους κανόνες της
γραφής και τα μέτρα της ποίησης … Ποιος στη Φιλοσοφία, την όντως υψηλή … και
κείνη που καταπιάνεται με τις λογικές αποδείξεις, τις αντιθέσεις και τις
αμφισβητήσεις, και που διαλεκτική την ονομάζουν; Τόσο δυνατός μάλιστα, που
πιο εύκολα θα διέφευγε κανείς από το Λαβύρινθο, παρά από τα δίχτυα των δικών
του φιλοσοφικών επιχειρημάτων ! Από Αστρονομία, Γεωμετρία και Αριθμητική
έμαθε όσα χρειαζόταν για να μην τον μπερδεύουν οι Μαθηματικοί … Σπούδασε και
Ιατρική, θεωρητικά και πρακτικά, πιο πολύ γιατί ήταν φιλάσθενος, και είχε
ανάγκη από νοσοκομειακή φροντίδα. Αλλά, ενώ απ’ αυτό ξεκίνησε, έφτασε να
κατέχει καλά και αυτήν την επιστήμη. Όχι επιπόλαια και επιφανειακά, αλλά
βαθιά και ουσιαστικά !
… Έτσι έχουν όλα τα αφορώντα στις σπουδές
του. Του πνεύματός του το σκαρί φορτώθηκε με πολλή γνώση, όση δεν μπορεί να
σηκώσει η φύση του ανθρώπου, γιατί κατά πως η παροιμία δηλοί, ¨πέρα από τα
Γάδειρα-Γιβραλτάρ- κανείς δεν
ταξιδεύε騻.
Αθανάσιος
Κοτταδάκης
·
Δες. Γρηγορίου
Ναζιανζηνού, «Μεγαλυνάρια στο Μέγα Αθανάσιο και Μέγα Βασίλειο».
Εισαγωγικά, ελεύθερη Νεοελληνική μεταγλώττιση
Αθανάσιος Κοτταδάκης, Εκδόσεις Αρμός, 2004 σελ. 100 κε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου