Πρώτα λέμε την αλήθεια και μετά τη γνώμη μας ή πώς οφείλει ένας χριστιανός να εκφέρει δημόσιο λόγο στη σύγχρονη μεταμοντέρνα κοινωνία; - π. Χριστοφόρου Χρόνη

Πρώτα λέμε την αλήθεια και μετά τη γνώμη μας ή πώς οφείλει ένας χριστιανός να εκφέρει δημόσιο λόγο στη σύγχρονη  μεταμοντέρνα κοινωνία;

 

Πρωτοπρεσβυτέρου Χριστοφόρου Χρόνη

Εφημερίου Ι. Ν. Αγίου Χριστοφόρου Αγρινίου 

(Δρ. Θεολογίας-Μ.Α Φιλοσοφίας)

Επίκουρου Καθηγητή Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ / 

Τμήμα Θεολογίας

 
 
        1. Ο χριστιανικός λόγος στη μεταμοντέρνα κοινωνία
 
        Στη σύγχρονη μεταμοντέρνα κοινωνία, όπου επικρατεί ο σχετικισμός, η πολυφωνία, η αποδόμηση των μεγάλων αφηγήσεων και ο επιστημονισμός—η άποψη πως ό,τι δεν επιβεβαιώνεται επιστημονικά αποτελεί απλή γνώμη ή ανούσια πίστη—ο χριστιανός καλείται να διαμορφώσει και να εκφέρει τον δημόσιο λόγο του με σοφία, διάκριση και πνευματική ωριμότητα. Σε έναν κόσμο (μεταχριστιανικό όπως χαρακτηρίζεται)^[1] όπου η αλήθεια συχνά θεωρείται υποκειμενική και η πίστη αντιμετωπίζεται ως μία ακόμη πολιτισμική αφήγηση, η παρουσία του χριστιανικού λόγου δεν μπορεί να είναι ούτε απολογητική με αμυντικό χαρακτήρα ούτε επιθετική και διεκδικητική. Αντιθέτως, οφείλει να διακρίνεται από αγάπη, αλήθεια και σεβασμό προς τη διαφορετικότητα των απόψεων, χωρίς όμως να διολισθαίνει σε συγκρητισμούς και συμβιβασμούς, ή να αποσιωπά τη χριστιανική πίστη και αλήθεια.
         Η πρόκληση για τον χριστιανό δεν είναι απλώς να διατηρήσει την πίστη του σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, αλλά να την προβάλλει ως φως, ελπίδα και αλήθεια μέσα στον δημόσιο διάλογο. Η ευαγγελική αλήθεια θα λέγεται πάντα. Πρώτα θα λέγεται η αλήθεια και μετά η γνώμη μας.^[2] Όταν π.χ. ερωτόμαστε: «Ποιά είναι η άποψή σας για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών ή πόσα φύλα πιστεύετε ότι υπάρχουν ή είναι το έμβρυο άνθρωπος;», η απάντηση που οφείλει να δώσει ένας χριστιανός είναι: «Δεν έχει σημασία η δική μου άποψη, αλλά η αλήθεια του Ευαγγελίου». Αφού παρουσιάσουμε την ευαγγελική αλήθεια τότε μπορούμε και εκφέρουμε και τη γνώμη μας. Ο λόγος του χριστιανού οφείλει να είναι νηφάλιος, τεκμηριωμένος και προσανατολισμένος στη γόνιμη ανταλλαγή ιδεών, μακριά από τη στείρα πόλωση και την εμπρηστική ρητορική της σύγκρουσης. Η πίστη του χριστιανού δεν είναι εργαλείο επιβολής ούτε μέσο ηθικολογικής υπεροχής, αλλά μια ζωντανή μαρτυρία της αγάπης, της δικαιοσύνης και της ελπίδας που προσφέρει ο Χριστός στον κόσμο.
 
        2. Η χριστιανική αντίδραση σε προκλήσεις και προσβολές
 
        Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου προσβάλλονται τα ιερά και τα όσια της χριστιανικής πίστης—είτε μέσα από ρητορικές επιθέσεις είτε μέσω πράξεων βεβήλωσης ιερών εικόνων και συμβόλων (συχνό πλέον το φαινόμενο)—ο χριστιανός οφείλει να διατηρεί στάση νηφαλιότητας, χριστιανικής αξιοπρέπειας και προσευχητικής πρακτικής. Η οργισμένη ή η εκδικητική αντίδραση δεν συνάδει με το παράδειγμα του Χριστού, ο οποίος υπέμεινε προσβολές με πραότητα, αλλά ταυτόχρονα δίδαξε την αλήθεια με παρρησία. Δεν λείπουν και οι φωνές που απαιτούν σκληρή στάση και βίαιη αντίδραση, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι ο Χριστός φέρθηκε σκληρά απέναντι στους εμπόρους που κατέκλυζαν το ναό του Σολομώντα. Μία μεμονωμένη αντίδραση ποτέ δεν γίνεται γενικός κανόνας στην Εκκλησία.^[3] Ο χριστιανισμός επικράτησε ως διωκόμενος και όχι ως διώκτης. Άλλωστε και μόνη η παράθεση της ευαγγελικής αλήθειας είναι από μόνη της αρκετή αφού αυτή είναι κοφτερότερη και από το πιο κοφτερό σπαθί.^[4]
        Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι η σωστή στάση είναι η σιωπή της αδιαφορίας ή η υποχώρηση μπροστά στη βεβήλωση των ιερών και των οσίων. Αντιθέτως, ο χριστιανός καλείται να υπερασπιστεί την ιερότητα των θείων με τρόπο που δεν εκτρέπεται σε μισαλλοδοξία ή φανατισμό. Η υπεράσπιση αυτή να εδράζεται στη λογική, στη θεολογική τεκμηρίωση και στην ιστορική και πολιτισμική σημασία της πίστης. Ο σεβασμός στα ιερά δεν είναι απλώς ένα ατομικό θρησκευτικό δικαίωμα, αλλά και θεμελιώδης έκφραση του πολιτισμού, της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπινης κοινωνίας.
        Η αντίδραση του χριστιανού σε τέτοιες προκλήσεις οφείλει να συνδυάζει την αλήθεια με την αγάπη, την υπεράσπιση της πίστης με τον σεβασμό προς τον πλησίον, και την πνευματική αντίσταση με μια ειρηνική, αλλά αποφασιστική ομολογία της χριστιανικής του ταυτότητας. Δεν αρκεί μόνο να απορρίπτει την προσβολή· πρέπει ταυτόχρονα να καταδεικνύει, με τρόπο κατανοητό και θεμελιωμένο, γιατί η ιερότητα δεν είναι απλώς μια θρησκευτική έννοια, αλλά συνιστά αναπόσπαστο στοιχείο του ανθρωπίνου ήθους και συνδετικό στοιχείο της κοινωνίας.
 
       3. Ο ρόλος του χριστιανού ως γέφυρα διαλόγου και μαρτυρίας
 
       Μέσα σε έναν κόσμο όπου οι ιδεολογικές και πολιτισμικές εντάσεις αυξάνονται, ο χριστιανός δεν πρέπει να είναι απλώς θεατής ή αμυνόμενος, αλλά να μετατρέπεται σε γέφυρα διαλόγου και σε ζωντανή μαρτυρία του Χριστού. Ο ρόλος του δεν είναι να επιβάλει τη χριστιανική πίστη, αλλά να αναδεικνύει τη δύναμή της μέσα από τον τρόπο ζωής, τη στάση και τον λόγο του. Αυτό σημαίνει ότι καλείται να συνδυάζει τη σύνεση με τη διάκριση: να ξέρει πότε να μιλήσει και πότε να σιωπήσει, πώς να εκφράσει την αλήθεια με αγάπη και πώς να υπερασπιστεί την ευαγγελική αλήθεια χωρίς να καταφύγει σε ακραίες αντιδράσεις.
        Η κοινωνία σήμερα δεν χρειάζεται έναν χριστιανισμό που είτε αποσύρεται από τον δημόσιο διάλογο είτε συμμετέχει σε αυτόν με πνεύμα σύγκρουσης. Χρειάζεται μια πίστη που θα είναι ζωντανή, δημιουργική, πνευματικά ώριμη και ικανή να προσφέρει ελπίδα και νόημα. Ο χριστιανός, λοιπόν, δεν καλείται απλώς να υπερασπιστεί την πίστη του απέναντι στις προκλήσεις της μεταμοντέρνας κοινωνίας, αλλά να την αναδείξει ως πρόταση ζωής, ως πηγή αυθεντικής αγάπης και ως φως που μεταμορφώνει τον κόσμο.
 
          4. Πρακτικές συμβουλές
 
         Ένας χριστιανός οφείλει να εκφέρει δημόσιο λόγο με αγάπη, σύνεση και ειρήνη, ακόμα και όταν η πίστη του προσβάλλεται. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Αρχιποιμένα και επισκόπου των ψυχών μας,^[5] αλλά και των αγίων αποστόλων, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε κάποιες πρακτικές ποιμαντικές συμβουλές για την εκφορά του δημόσιου λόγου στη σύγχρονη εποχή.
 
Η εκφορά του δημόσιου λόγου γίνεται:

1. Με αγάπη και πραότητα. Ο χριστιανός είναι σαν το αλάτι που νοστιμίζει το φαγητό. Δεν ανταποδίδει ποτέ το κακό με κακό, αλλά ομιλεί με πραότητα και σεβασμό.^[6]

1. Με αλήθεια και σύνεση. Ο χριστιανός δεν ανταποκρίνεται με οργή ή ειρωνεία, αλλά με επιχειρήματα που βασίζονται στη λογική και την αλήθεια.^[7]

1. Με υπομονή και ανεκτικότητα. Η απολογία (υπεράσπιση της πίστης) οφείλει να γίνεται με ευγένεια και σεβασμό προς τον άλλο.^[8]

1. Με προσευχή και πίστη στον Θεό. Ο χριστιανός ακολουθεί το παράδειγμα του Χριστού που προσευχήθηκε για τους σταυρωτές Του.^[9] Το ίδιο έπραξε και ο πρωτομάρτυρας Στέφανος.^[10]

1. Με σταθερότητα και θάρρος. Ο χριστιανός ποτέ δεν ντρέπεται για την πίστη του ούτε υποχωρεί σε προσβολές, αλλά την υπερασπίζεται με παρρησία.^[11]

1. Με ειλικρίνεια. Ο χριστιανός δεν παραποιεί ποτέ τις απόψεις των άλλων, ούτε υπερτονίζει τη δική του θέση.^[12]

1. Με ταπείνωση και πραότητα. Ο χριστιανός γνωρίζει ότι ζει σε έναν μεταπτωτικό κόσμο, ο ίδιος είναι ατελής και επιρρεπής σε λάθη και αμαρτίες άρα ο λόγος του οφείλει να εκφέρεται με ταπείνωση και πραότητα.^[13]

         Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι στην μεταμοντέρνα κοινωνία, όπου οι απόψεις διαφέρουν και η αλήθεια συχνά θεωρείται υποκειμενική, ο χριστιανός οφείλει να εκφράζει την πίστη του με αγάπη, σεβασμό και σοφία, χωρίς να γίνεται ούτε επιθετικός ούτε αμυντικός. Αντί να προσπαθεί να επιβάλει τις απόψεις του, καλείται να είναι ένα ζωντανό παράδειγμα της ελπίδας και της αλήθειας του Ευαγγελίου. Όταν η πίστη του αμφισβητείται ή προσβάλλεται, η αντίδρασή του οφείλει να είναι ψύχραιμη και συνετή. Ο ρόλος του δεν είναι να πολεμά όσους διαφωνούν, αλλά να ανοίγει γέφυρες διαλόγου και να δείχνει, μέσα από τα λόγια και τις πράξεις του, τη δύναμη της χριστιανικής αγάπης. Η στάση του απέναντι στον κόσμο πρέπει να χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια, υπομονή, θάρρος και ταπείνωση, ώστε να αποτελεί πραγματική μαρτυρία του Χριστού στη σύγχρονη εποχή.

---

[1] Stefan Paas, “Post-Christian, Post-Christendom, and Post-modern Europe: Towards the Interaction of Missiology and Social Sciences,” in Mission Studies 28, no.1 (2011): 3-25.
[2] Gregory Koukl, Tactics, Zondervan ePub Edition, 2019, σ. 99.
[3] Άγιος Κάλλιστος και Άγιος Ιγνάτιος (οι Ξανθόπουλοι), «Μέθοδος και κανόνας ακριβής για όσους διαλέγουν την ησυχαστική ζωή», Φιλοκαλία τ. 21^ος, ΕΠΕ, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 243.
[4] Εβρ. 4, 12 «Ζῶν γὰρ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνεργὴς καὶ τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον καὶ διικνούμενος ἄχρι μερισμοῦ ψυχῆς τε καὶ πνεύματος, ἁρμῶν τε καὶ μυελῶν, καὶ κριτικὸς ἐνθυμήσεων καὶ ἐννοιῶν καρδίας».
[5] Α΄ Πετρ. 2,25.
[6] Κολοσ. 4,6 «ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι, ἅλατι ἠρτυμένος, εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι».
[7] Ματθ. 10,16 «γίνεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί».
[8] Α΄ Πετρ. 3,15 «ἕτοιμοι δὲ ἀεὶ πρὸς ἀπολογίαν παντὶ τῷ αἰτοῦντι ὑμᾶς λόγον περὶ τῆς ἐν ὑμῖν ἐλπίδος μετὰ πραΰτητος καὶ φόβου».
[9] Λκ. 23,34 «ὁ δὲ Ἰησοῦς ἔλεγε· Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι».
[10] Πραξ. 7,60 «…Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην»
[11] Ρωμ. 1,16 «οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ».
[12] Εφεσ. 4,25 «Διὸ ἀποθέμενοι τὸ ψεῦδος λαλεῖτε ἀλήθειαν ἕκαστος μετὰ τοῦ πλησίον αὐτοῦ· ὅτι ἐσμὲν ἀλλήλων μέλη».
[13] Κολοσ. 3,12  «Ἐνδύσασθε οὖν, ὡς ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ, ἅγιοι καὶ ἠγαπημένοι, σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πρᾳότητα, μακροθυμίαν».