21 Μαΐου: Μνήμη των Αγίων Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης

21 Μαΐου: Μνήμη των Αγίων και ενδόξων θεοστέπτων μεγάλων βασιλέων και Ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης

Ο Μέγας ούτος και μακάριος και αοίδιμος εν βασιλεύσι Κωνσταντίνος, εχρημάτισεν υιός Κώνσταντος του Χλωρού, και Ελένης της τιμίας. Ο γαρ πατήρ αυτού Κώνστας, ήτον έγγονος Κλαυδίου του βασιλέως της Ρώμης, προ της του Διοκλητιανού και Καρήνου βασιλείας. Ούτος λοιπόν ο πατήρ του Μεγάλου Κωνσταντίνου, έγινε συγκοινωνός της βασιλείας, του Διοκλητιανού και Μαξιμιανού του Ερκουλίου, ομού με τον Μαξιμιανόν τον Γαλλέριον. Και εις καιρόν οπού οι ανωτέρω τρεις βασιλείς εκίνησαν διωγμόν μέγαν κατά των Χριστιανών, μόνος ούτος εμεταχειρίζετο προς τους Χριστιανούς πραότητα και συμπάθειαν, και εμεταχειρίζετο συμβούλους και κοινωνούς των πραγμάτων του τους υπέρ της πίστεως του Χριστού αγωνιζομένους. Ούτος ο Κώνστας εδίδαξε την ευσέβειαν και πίστιν τον αγαπητόν του υιόν Κωνσταντίνον, τον μετά ταύτα πρώτον γενόμενον βασιλέα εις τους Χριστιανούς. Όθεν και αφήκεν αυτόν διάδοχον της βασιλείας του εις τας νήσους της Βρετανίας, ήτοι της Εγγλιτέρας. Ο δε Κωνσταντίνος μαθών εκείνα οπού έγιναν εις την Ρώμην από τον Μαξέντιον υιόν του Μαξιμιανού Ερκουλίου, τα οποία ήτον ακάθαρτα, και μισητά έργα, ταύτα λέγω μαθών, ώρμησε κατ’ επάνω του, επικαλεσάμενος βοηθόν τον Χριστόν.

Όθεν ο Θεός βλέπωντας την καθαρότητα της ψυχής του, πρώτον μεν ενεφάνισε τον εαυτόν του εις αυτόν κατά τον ύπνον. Έπειτα δε, κατά μέσον της ημέρας εχάραξεν ο Κύριος το σημείον του Σταυρού δια μέσου των αστέρων, εις το οποίον ήτον γεγραμμένα τα γράμματα ταύτα· «Εν τούτω νίκα». Δια μέσου γαρ του σημείου τούτου εκαταδέχθη ο Κύριος να εμφανίση και αισθητώς τον εαυτόν του εις τον Μέγαν Κωνσταντίνον και εις τους κατ’ αυτόν αξίους.

Όθεν ο Μέγας Κωνσταντίνος ξεθαρρεύσας εις τον τύπον αυτόν, αρμάτωσε τον εαυτόν του, ποιήσας χρυσούν τον φανέντα Σταυρόν. Είτα πηγαίνωντας εις την Ρώμην, όχι μόνον ενίκησεν τον αλιτήριον Μαξέντιον, όστις επνίγη εις τον εν τη Ρώμη ποταμόν Τίβεριν, κοντά εις την γέφυραν την καλουμένην Βολβίαν. Αλλά και τους πολίτας της Ρώμης ελευθέρωσεν από την τυραννίαν εκείνου. Αναχωρήσας δε ύστερον από την Ρώμην, και περιπατώντας από τόπον εις τόπον, ηθέλησε δια να κτίση πόλιν εις εδικόν του όνομα κατά την Τρωάδα, όπου έγινε παλαιά ο πόλεμος των Τρωαδιτών μαζί με τους Έλληνας. Εμποδίσθη όμως από θείαν αποκάλυψιν να μη την κτίση εκεί, αλλά μάλλον να την κτίση εις το Βυζάντιον. Όθεν ακολουθήσας εις το θέλημα του Θεού, έκτισε την θεοφρούρητον πόλιν εις το εδικόν του όνομα, ήτοι την Κωνσταντινούπολιν, και ταύτην αφιέρωσεν εις τον Θεόν, ωσάν μίαν απαρχήν της εδικής του ευσεβείας. Επειδή δε εζήτει να μάθη την ακρίβειαν της Ορθοδόξου πίστεως, εσυνάθροισεν εις την Νίκαιαν τους Αρχιερείς, οπού ευρίσκοντο εις όλα τα μέρη της οικουμένης, ήτοι συνεκρότησε την Αγίαν και Οικουμενικήν Πρώτην Σύνοδον των τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων, δια μέσου της οποίας, η μεν Ορθόδοξος πίστις ανεκηρύχθη, και ο Υιός του Θεού εγνωρίσθη ομοούσιος, ήτοι πως έχει την αυτήν ουσίαν και φύσιν με τον Πατέρα. Ο δε Άρειος και οι αυτού οπαδοί ανεθεματίσθησαν ομού με την βλάσφημον και κακόδοξον αυτών αίρεσιν. Όχι μόνον δε ταύτα εποίησεν ο Ισαπόστολος ούτος Κωνσταντίνος, αλλά και την μητέρα του Ελένην έστειλεν εις τα Ιεροσόλυμα, δια να ζητήση να εύρη το τίμιον ξύλον του Σταυρού, επάνω εις το οποίον εκαρφώθη κατά σάρκα ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Η δε Αγία Ελένη ευρούσα τούτο, άλλο μεν, αφήκεν εις τα Ιεροσόλυμα, άλλο δε έφερεν εις την Κωνσταντινούπολιν. Και εκεί διαπεράσασα το επίλοιπον της ζωής της, εν ειρήνη ετελειώθη.

Ο δε Μέγας Κωνσταντίνος, αφ’ ου εγκαινίασε την Κωνσταντινούπολιν με εγκαίνια και πανήγυριν, ολίγον έζησε μετά ταύτα. Όθεν όταν έφθασεν εις τους τεσσαράκοντα δύω χρόνους της βασιλείας του, και άρχισε να κάμη πόλεμον εναντίον Σαβωρίου βασιλέως των Περσών, επήγεν εις ένα προάστειον, ήτοι τζεφτιλίκιον της Νικομηδείας, και εκεί εξεδήμησε προς τον Κύριον. Το δε άγιον αυτού λείψανον εφέρθη εις την Κωνσταντινούπολιν, και αφ’ ου εδεξιώθη με προπομπάς βασιλικάς, και υπαντήσεις μεγαλοπρεπείς, ενταφιάσθη εις τον ιερόν Ναόν των Αγίων Αποστόλων. Εβασίλευσε δε εις την παλαιάν Ρώμην κατά τους τριακοσίους δεκαοκτώ χρόνους από Χριστού, τριακοστός δεύτερος βασιλεύς Ρώμης γενόμενος μετά τον Αύγουστον. Τελείται δε η αυτού Σύναξις εις την αγιωτάτην Μεγάλην Εκκλησίαν, και εις τον Ναόν των Αγίων Αποστόλων, όπου και το τίμιον αυτού ευρίσκεται λείψανον. Ομοίως και εις τον Ναόν τον ευρισκόμενον κοντά εις τόπον καλούμενον Κινστέρνα του Βόνου, όπου παραγίνεται ο Πατριάρχης, μαζί με τον βασιλέα και την Σύγκλητον των αρχόντων, και εκεί επιτελεί την θείαν μυσταγωγίαν.

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης