Τά φθειρόμενα τερπνά αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί ἡ ἀπέραντη ἀγάπη τοῦ οὐράνιου Πατέρα - Παναγιώτης Ν. Γκουρβέλος

Τά φθειρόμενα τερπνά αὐτοῦ τοῦ κόσμου

 καί ἡ ἀπέραντη ἀγάπη τοῦ οὐράνιου Πατέρα

Παναγιώτης Ν. Γκουρβέλος 

«Τα αίτια λοιπόν της αμαρτίας είναι αυτά: ο οίνος, οι γυναίκες, ο πλούτος και η ευεξία του σώματος. Όχι ότι αυτά είναι αμαρτίες από τη φύση τους, αλλά η ανθρώπινη φύση επηρεάζεται απ’ αυτά και κλίνει εύκολα προς τα πάθη της αμαρτίας. Γι’ αυτό οφείλει κάθε άνθρωπος να προφυλάγεται απ’ αυτά με ιδιαίτερη φροντίδα».

Αύτά γράφει σχετικά μέ τήν ἁμαρτία καί τή μετάνοια, ὁ μυστικός καί μέγας Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, στά περίφημα «Ἀσκητικά» του. Καί βέβαια ὁ Ὅσιος Ἰσαάκ δέν ἀποφαίνεται ἰδίᾳ γνώμει, ἀλλά στοιχίζεται πλήρως στήν ἀποκαλυμμένη διδασκαλία καί Ἁγιοπνευματική ἐμπειρία τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία διδασκαλία βρίσκεται διά παντός ἀποθησαυρισμένη στήν θεόπνευστη Ἁγία Γραφή καί στά συγγράμματα τῶν Ἁγίων μας Πατέρων. Ἔτσι διαβάζουμε στήν Καινή Διαθήκη:

Α Ιω. 2,15          μὴ ἀγαπᾶτε τὸν κόσμον μηδὲ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ. ἐάν τις ἀγαπᾷ τὸν κόσμον, οὐκ ἔστιν ἡ ἀγάπη τοῦ πατρὸς ἐν αὐτῷ·
Α Ιω. 2,15                 Μη αγαπάτε τον αμαρτωλόν κόσμον ούτε τας ματαίας απολαύσεις και τας αμαρτωλάς τέρψεις, που υπάρχουν στον κόσμον και αι οποίαι χωρίζουν τον άνθρωπον από τον Θεόν. Εάν κανείς αγαπά τον κόσμον της αμαρτίας, η αγάπη του Θεού Πατρός, δεν υπάρχει μέσα του.
Α Ιω. 2,16          ὅτι πᾶν τὸ ἐν τῷ κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκὸς καὶ ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου, οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ πατρός, ἀλλ᾿ ἐκ τοῦ κόσμου ἐστί.
Α Ιω. 2,16                 Διότι κάθε τι που υπάρχει μέσα στον μακράν του Θεού κόσμον, όπως παραδείγματος χάριν είναι η διεφθαρμένη σαρκική επιθυμία, η αμαρτωλή επιθυμία που εισέρχεται εις την καρδίαν από τα απρόσεκτα μάτια και η αλαζονεία του βίου, αυτά δεν είναι από τον Θεόν και Πατέρα, αλλά προέρχονται από τον αμαρτωλόν κόσμον.
Α Ιω. 2,17          καὶ ὁ κόσμος παράγεται καὶ ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ· ὁ δὲ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα.
Α Ιω. 2,17                 Και ο μάταιος και αμαρτωλός αυτός κόσμος παρέρχεται, όπως και η επιθυμία που γεννούν αι προκλητικαί τέρψεις του. Εκείνος όμως που τηρεί το θέλημα του Θεού έχει την αιώνιον ζωήν και μένει αιωνίως κοντά στον Θεόν.

 
Καί κατά τήν προπερασμένη Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, κατά τήν ὁποία γιορτάσαμε τήν ἀποστολή τοῦ Παναγίου Πνεύματος στούς μαθητές τοῦ Κυρίου καί τήν ἵδρυση τῆς Ἐκκλησίας, ἀκούσαμε τόν ἱερέα νά προσεύχεται καί νά παρακαλεῖ τόν Δεσπότη Χριστό γιά ἐμᾶς τούς χριστιανούς: «καὶ μὴ παρίδῃς με, Κύριε, τοῖς φθειρομένοις τοῦ κόσμου ἐναπατᾶσθαι τερπνοῖς, ἀλλὰ τῶν μελλόντων ὀρέγεσθαι τῆς ἀπολαύσεως ἐνίσχυσον θησαυρῶν». 

Διαπιστώνουμε λοιπόν ὅτι ὀρθός τρόπος ζωῆς, κατά τήν Ἁγία Ὀρθόδοξη πίστη μας, εἶναι ὁ ἀσκητικός ἤ φιλοκαλικός ἤ ἡσυχαστικός τρόπος ζωῆς, πού συνίσταται στή νηστεία, τήν προσευχή καί τήν ἐν γένει κάθαρση ἀπό τά θανάσιμα πάθη τῆς ψυχῆς. Ὀ ἰσχυρός Ἐσχατολογικός προσανατολισμός («Ζητεῖτε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 6, 33), μᾶς παραγγέλλει ρητά ὁ Κύριος) πού ὀφείλει νά ἔχει ἡ πνευματική ζωή ἡμῶν τῶν χριστιανῶν, εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη ἤ, διατυπωμένο διαφορετικά, ἡ γενεσιουργός αἰτία τοῦ αὐστηροῦ ἀσκητικοῦ ἤθους τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἐπειδή δηλαδή, σύμφωνα μέ τήν ἀνωτέρω εὐχή τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Πεντηκοστῆς (τῆς λεγομένης Γονυκλισίας) πού ἀσφαλῶς ἐκφράζει τό Ὀρθόδοξο ἦθος τῶν χριστιανῶν, ὑφίσταται ὀξεῖα ἀντίθεση μεταξύ τῶν φθειρομένων τοῦ κόσμου τερπνῶν, ἀφ’ ἑνός καί τῶν μελλόντων θησαυρῶν τῆς ἀπολαύσεως, ἀφ’ ἑτέρου, γιά τοῦτο ἐμεῖς οἱ χριστιανοί καλούμαστε συνειδητά νά ζοῦμε ἀσκητικά «νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ, προσευχῆ». Θυμᾶμαι χαρακτηριστικά τόν ἀείμνηστο καθηγητή μας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνών, Κωνσταντίνο Παπαπέτρου, νά μᾶς διδάσκει στό ἀμφιθέατρο πώς θεμελιώδης θέση καί πίστη τοῦ Χριστιανισμοῦ εἶναι ἡ πίστη καί διδασκαλία του γιά τίς δύο ζωές: τήν ἐδῶ ζωή, τήν ἐπίγεια καί πρόσκαιρη καί τήν ἄλλη ζωή, τήν αἰώνια καί ἀθάνατη. Συστατικό ἑπομένως στοιχεῖο τῆς Ὀρθοδόξου ἤθους ἀποτελεῖ ὁ ἀσκητισμός ( «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8,34) καί ὁ προσανατολισμός τῆς καρδιᾶς μας πρός τήν μέλλουσα καί ἄφθαρτη Βασιλεία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ («Οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Ἑβρ. 13, 14).

  Συμπερασματικά θά ἔλεγα ὅτι ὁ ἀσκητικός καί συνάμα ἐσχατολογικός χαρακτήρας τῆς Ὀρθόδοξης πνευματικότητας, μαζί μέ τήν ἀγάπη καί τήν ταπείνωση, εἶναι τά δύο ἀκλόνητα θεμέλια τοῦ χριστιανικοῦ ἤθους. «Ταπείνωση καί ἀγάπη: σ’ αὐτές τίς δύο συχνότητες ἐργάζεται ὁ Θεός», μᾶς διδάσκει ὁ διακριτικός σύγχρονος Ἅγιος Παϊσιος ὁ Ἁγιορείτης. Ὁ δέ ἐπίσης σύγχρονός μας Σέρβος Ὅσιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, ἑρμηνεύντας τήν προαναφερθεῖσα Εὐαγγελική περικοπή ἀπό τήν πρώτη καθολική ἐπιστολή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, εἶναι πραγματικά ἀφοπλιστικός:

«Ἡ ἁμαρτία, πού συνθέτει ὅλες τίς ἁμαρτί­ες τοῦ κόσμου, εἶναι «ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου». Εἶναι ἡ πρώτη ἁμαρτία σ’ ὅλους τούς κόσμους: ἡ ἁμαρ­τία τοῦ Σατανᾶ. Καί ἡ πηγή ὅλων τῶν ἁμαρτιῶν. Αὑτή ἦταν, αὐτή καί γιά πάντα παραμένει. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε: ἡ ἀλαζονεία εἶναι ἡ παν-αμαρτία. Κάθε ἁμαρτία μέ τό ζωντανό νεῦρο της βγαίνει μέσα ἀπό αὐτήν καί κρατιέται μ’ αὐτήν. Ἔτσι, κάθε ἁμαρτία εἶναι στήν πραγματικότη­τα ἁμαρτία μέ ἀλαζονεία, ἀφοῦ ὁ Σατανάς εἶναι στήν πραγματικότητα Σατανάς μέ ἀλαζονεία.Ἐάν δέν ὑπῆρχε ἡ ἀλαζονεία, δέν θά ὑπῆρχε ἁμαρτία οὔ­τε στόν ἀγγελικό, οὔτε στόν ἀνθρώπινο κόσμο. Ὅ­λα αὐτά «οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ πατρός». Ἔστιν ἐκ τοῦ Πατρός ὁ μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ. Κι Αὐτός εἶναι ἡ ἐνσαρκωμένη καί ἡ προσωποιημένη ταπεινοφρο­σύνη σέ ὅλες τίς θεϊκές τελειότητές του. Καί στό Εὐαγγέλιό Του, ἡ ἀρχική ἀρετή, ἡ παν-αρετή εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη (βλ. Ματθ. ε’, 3). Ναί, ταπεινο­φροσύνη, ὡς μόνο φάρμακο γιά τήν ἀλαζονεία, καί ὅλες τίς ἄλλες ἁμαρτίες».

Βέβαια ὁ χριστιανικός δρόμος καί τρόπος ζωῆς εἶναι ἀνηφορικός καί δύσκολος, ὅμως δέν πρέπει νά ἀποκάμνουμε καί νά ἀπελπιζόμαστε. Γιατί; Διότι φιλάνθρωπός ἐστιν ὁ Δεσπότης. Ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «Θεός ἀγαθός καί φιλάνθρωπος καί γι’ αὐτό τόν ἱκετεύουμε καί τόν παρακαλοῦμε νά ὑπερνικήσει μέ τήν εὐσπλαγχνία Του τό πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν μας τό ἄμετρον. Γεμᾶτος φόβο στέκομαι μπροστά σου, Κύριε, ἔχοντας ρίξει τὴν ἀπόγνωση τῆς ψυχῆς μου μέσα στὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους σου» (Ἑσπερινός  τῆς Πεντηκοστῆς). Ἐλπίζουμε λοιπόν βάσιμα πώς, ἐπειδή ὁ Θεός μας εἶναι Κύριος ἐλέους καί οἰκτιρμῶν, θά συγχωρήσει τό μέγα πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν μας, ἐφόσον βεβαίως ἐμεῖς ἀγωνιζόμαστε φιλότιμα καί μετανοοῦμε ἀπό καρδιᾶς γιά τίς πολλές μας ἁμαρτίες.

Θά ἤθελα νά κλείσω, περιγράφοντας μιά συγκλονιστική σκηνή ἀπό τήν βαθειά συγκινητική τηλεοπτική ταινία: «Ἅγιος Παΐσιος: ἀπό τά Φάρασα στόν Οὐρανό», ἡ ὁποία σκηνοθετεῖ τήν ἁγία βιοτή τοῦ σύγχρονου αὐτοῦ μεγάλου Ὁσίου: βρισκόμαστε στήν Κόνιτσα, λίγα χρόνια μετά τόν πόλεμο. Ὁλόκληρη ἡ πατρίδα μας βιώνει φτώχεια καί ἐξαθλίωση. Εἰδικά δέ στήν ἀκριτική καί ὄμορφη αὐτή πόλη, τήν κατάσταση ἔσχατης ἔνδειας ἔρχεται δυστυχῶς νά μεγενθύνει καί ὁ φοβερός ἐθνικός διχασμός. Ἔχει προηγηθεῖ ἡ γνωστή φονικότατη καί γιά τίς δύο πλευρές μάχη τῆς Κόνιτσας, πού ἔλαβε χώρα (ἀπό τίς 24 Δεκεμβρίου 1947 ἕως τίς 6 Ἰανουαρίου 1948),  ἐπειδή οἱ κομμουνιστές ἀντάρτες ἐπιχείρησαν νά καταλάβουν τήν Ἠπειρωτική αὐτή πόλη, τήν ὁποία ὑπερασπίστηκαν ἡρωϊκά ὁ Ἐθνικός μας Στρατός καί ἡ Ἑλληνική Χωροφυλακή.

Ὁ Ἅγιος Παΐσιος εἶναι πλέον μοναχός στήν ἱερά Μονή Στομίου Κονίτσης. Ζεῖ δηλαδή αὐστηρά, ἀσκητικά, μέ μετάνοια καί ἀδιάλειπτη προσευχή. Στήν περιγραφόμενη σκηνή, προσεύχεται ἀργά τό βράδυ μπροστά στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας πού κρατεῖ στήν ἀγκαλιά της τόν μικρό Χριστό, ὅταν αἴφνης κάποιος κτυπᾶ ἐπίμονα τήν πόρτα τοῦ μοναστηριοῦ. Εἶναι ὁ Σωτήρης, συγχωριανός τοῦ Ὁσίου Παϊσίου, κομμουνιστής καί ἄθεος. Ὅμως οἱ προθέσεις του εἶναι καλές: ἔρχεται πρόθυμος γιά νά ὑπερασπιστεῖ τόν ἅγιο, τόν ὁποῖο κάποιοι κακόψυχοι καί μοχθηροί συγχωριανοί του ἀπό τήν παράταξη τῶν ἐθνικοφρόνων ἔχουν κατηγορήσει πώς, μέσω ἐράνου, προμήθευε μέ τρόφιμα καί ροῦχα ἀρκετούς φτωχούς κατοίκους τῆς περιοχῆς, ὄχι μόνο ἐθνικόφρονες ἀλλά καί κομμουνιστές! Ὁ Ἅγιος, ὄντας πιστός μαθητής τοῦ Χριστοῦ, δέν ἔκανε ἀσφαλῶς καμμιά διάκριση, στή διανομή τῆς προσφερόμενης βοήθειας, ἀνάμεσα σέ ἐθνικόφρονες καί κομμουνιστές (Ματθ. 5, 45)! Μάλιστα οἱ ἄνθρωποι αὐτοί εἶχαν στρέψει ἐναντίον τοῦ ὁσίου καί τόν πρωτοσύγκελο τῆς Μητροπόλεως Κονίτσης, ὁ ὁποῖος ἔτρεφε βαθειά ζήλεια γιά τόν νεαρό τότε μοναχό Παΐσιο. Ἀντίθετα ὁ τοπικός ἐπίσκοπος εἶναι ἄνθρωπος πολύ ἀγαθός καί ἀγαπᾶ ἰδιαίτερα τόν ἅγιο Παΐσιο. Καί ἐδῶ ἐκδηλώνεται ἕνα ἀκόμη γνώρισμα τοῦ ἀληθινοῦ καί γνήσιου Χριστιανικοῦ ἤθους: ἡ συγχωρητικότητα καί ἀνεξικακία. Ὁ Ἅγιος ὑποκρίνεται ὅτι δέν γνωρίζει γιά τίς ἐναντίον του κατηγορίες, διότι ἔχει ἤδη ἐντελὼς συγχωρήσει τούς συκοφάντες του. Ὁ Σωτήρης τρέφει βαθειά ἀγάπη γιά τόν μοναχό Παΐσιο. Ὁ Ἅγιος Παΐσιος, πληροφορημένος ἀπό τόν Θεό, φανερώνει στόν ἐμβρόντητο Σωτήρη τίς πολλές καλοσύνες πού ὁ καλός Σωτήρης ἔχει κρυφά κάνει στή ζωή του. Τότε, ὁ κομμουνιστής καί ἄθεος, ἀλλά ἀγαθός στήν ψυχή Σωτήρης ξεσπᾶ σέ λυγμούς λυτρωτικούς καί γίνεται πιά συνειδητός χριστιανός!

 

Παναγιώτης Ν. Γκουρβέλος

θεολόγος καθηγητής

 
 
Πάτρα 18 Ἰουνίου 2025