Η πίστη δεν ενισχύεται όταν απομονώνεται - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Στην εποχή της ψηφιακής πληροφορίας, η διάδοση «προφητειών» έχει πάρει νέα μορφή και δυναμική. Πλατφόρμες όπως τα κοινωνικά δίκτυα, τα forums και τα ιδιωτικά κανάλια επικοινωνίας (π.χ. Telegram, Viber) λειτουργούν πλέον ως χώροι επαλήθευσης πίστης — όχι με βάση την αλήθεια, αλλά με βάση την επανάληψη. Στο επίκεντρο αυτού του φαινομένου βρίσκεται ο μηχανισμός των echo chambers.

Ο όρος «echo chamber» (θάλαμος αντήχησης) περιγράφει ένα κοινωνικό ή ψηφιακό περιβάλλον στο οποίο ένα άτομο εκτίθεται αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά σε απόψεις που συμφωνούν με τις δικές του. Κάθε διαφορετική άποψη αποκλείεται ή απορρίπτεται ως εχθρική. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο χρήστης ακούει διαρκώς την ίδια φωνή — σαν να αντηχεί η σκέψη του πίσω σε αυτόν, ενισχυμένη.

Στο πλαίσιο των θρησκευτικών προφητειών, αυτό το φαινόμενο γίνεται εξαιρετικά ισχυρό. Άτομα που συμμετέχουν σε ομάδες με έντονο αποκαλυπτικό χαρακτήρα, βρίσκονται μέσα σε δίκτυα πληροφόρησης όπου κυκλοφορούν μόνο ερμηνείες κρίσεων, πολέμων ή φυσικών φαινομένων ως «εκπλήρωση προφητειών». Οι συμμετέχοντες σπάνια εκτίθενται σε αντίλογο, καθώς οποιαδήποτε αμφισβήτηση θεωρείται «προδοσία της πίστης».

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η επιλεκτική πληροφόρηση. Είναι και η ψευδαίσθηση συναίνεσης: επειδή όλοι γύρω τους, στον ψηφιακό μικρόκοσμο, συμφωνούν, οι χρήστες πιστεύουν ότι η άποψή τους είναι καθολική, αποδεκτή και θεόπνευστη. Έτσι, ακόμα και ψευδεπίγραφα προφητικά κείμενα, που αποδίδονται σε αγίους χωρίς καμία ιστορική τεκμηρίωση, κυκλοφορούν και αναπαράγονται χωρίς αντίσταση.

Η λειτουργία των echo chambers ενισχύεται και από ψυχολογικούς μηχανισμούς όπως το confirmation bias (προκατάληψη επιβεβαίωσης), δηλαδή η τάση να αναζητούμε μόνο πληροφορίες που ενισχύουν ό,τι ήδη πιστεύουμε. Σε περιόδους κρίσης —όπως πανδημίες, πολέμους ή κοινωνική αναταραχή— αυτό το φαινόμενο επιτείνεται: οι άνθρωποι στρέφονται σε πηγές που τους προσφέρουν βεβαιότητα, νόημα και συναισθηματική ασφάλεια.

Αυτό που καθιστά το φαινόμενο των echo chambers ακόμη πιο επικίνδυνο είναι ότι το άτομο που εμπλέκεται σε τέτοιες διαδικτυακές κοινότητες πιστεύει συχνά πως υπερασπίζεται την αυθεντική πίστη της Εκκλησίας. Στην πραγματικότητα, όμως, πέφτει στην παγίδα να αναμειγνύει την πίστη με ιδεολογικές ερμηνείες, με αποτέλεσμα να διαστρέφει τη θεολογία της Εκκλησίας και να υποκαθιστά την εμπιστοσύνη στη θεία Πρόνοια με φόβο, καχυποψία και αποκαλυπτική εμμονή. Αντί να προσεγγίζει τις προφητείες με διάκριση και ταπείνωση, εγκλωβίζεται σε ένα κλειστό σύστημα αυτοεπιβεβαίωσης, όπου κάθε γεγονός ερμηνεύεται καταναγκαστικά ως «σημείο των καιρών». Έτσι, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, αντικαθιστά την ελπίδα του Χριστού με την αγωνία της επιβεβαίωσης, και την Εκκλησιαστική Παράδοση με αποσπασματικές και συχνά ατεκμηρίωτες αφηγήσεις.

Η υπέρβαση αυτής της παγίδας δεν είναι απλή. Απαιτεί κριτική σκέψη, θεολογική παιδεία και διάλογο με διαφορετικές φωνές. Η πίστη δεν ενισχύεται όταν απομονώνεται, αλλά όταν διαλέγεται και δοκιμάζεται μέσα από αληθινή αναζήτηση με ταπείνωση και κριτική διάθεση.

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος