Στις 12 Ιουλίου το συναξάρι αναφέρει την μνήμη της Αγίας Βερονίκης της αιμορροούσης, η οποία θεραπεύτηκε από τον Χριστό. Στην Ορθόδοξη Παράδοση αναφέρεται ότι εκοιμήθη εν ειρήνη.
Ποια ήταν η Βερονίκη; Πολλοί αναγνωρίζουν το όνομά της από τη Σταύρωση του Χριστού, όταν — σύμφωνα με την Δυτική παράδοση — Του πρόσφερε ένα μαντήλι για να σκουπίσει το πρόσωπό Του. Η εικόνα Του αποτυπώθηκε θαυματουργικά πάνω στο ύφασμα. Αυτή η αφήγηση, που έχει εμπνεύσει πλήθος έργων τέχνης και ευσέβειας, είναι ιδιαίτερα αγαπητή στη Δυτική Εκκλησία. Όμως, η ιστορία της Βερονίκης δεν είναι τόσο απλή. Βασίζεται σε διαφορετικές παραδόσεις που προέρχονται από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια και εξελίχθηκαν με διαφορετικό τρόπο στην Ανατολή και τη Δύση.
Η Βερονίκη στο Acta Pilati
Η πρώτη νύξη για μια γυναίκα ονόματι Βερονίκη (υπάρχει και η εκδοχή του ονόματος Βερενίκη που δείχνει ελληνιστική προέλευση) προέρχεται από το απόκρυφο κείμενο Acta Pilati (Πράξεις του Πιλάτου), που αποτελεί μέρος του ευρύτερου Ευαγγελίου του Νικοδήμου. Εκεί, η Βερονίκη παρουσιάζεται ως μάρτυρας υπεράσπισης του Ιησού κατά τη διάρκεια της δίκης Του ενώπιον του Πιλάτου. Δηλώνει ότι είναι η γυναίκα που θεραπεύτηκε από χρόνια αιμορραγία αγγίζοντας το ιμάτιο του Ιησού (Μκ 5:25–34) και επιβεβαιώνει πως Εκείνος είναι ο Υιός του Θεού. Αν και δεν γίνεται καμία αναφορά σε μαντήλι ή εικόνα, αυτό είναι το πρώτο γνωστό κείμενο που αναφέρει το όνομα “Βερονίκη” για την γυναίκα που θεραπεύθηκε από τον Χριστό.
Πολύ πριν την εμφάνιση της παράδοσης του Μανδηλίου, ο Ευσέβιος Καισαρείας, στο έργο του Εκκλησιαστική Ιστορία (Ζ΄18), μας πληροφορεί για ένα εντυπωσιακό εύρημα στην Πανεάδα της Φοινίκης (Καισάρεια Φιλίππου, σήμερα Μπάνιας στα Υψίπεδα του Γκολάν). Εκεί, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, υπήρχε ένα χάλκινο άγαλμα που παρίστανε έναν άνδρα ντυμένο με χιτώνα (τον Ιησού) και μια γυναίκα γονατιστή μπροστά Του με τα χέρια απλωμένα σαν να ζητά θεραπεία — η αιμορροούσα. Το άγαλμα αυτό φερόταν να είχε στηθεί από την ίδια τη γυναίκα, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θεραπεία της.
Ο Ευσέβιος δεν την ονομάζει Βερονίκη, αλλά η σύνδεση με τη γνωστή ευαγγελική περικοπή είναι σαφής. Αυτή η αφήγηση, καταγεγραμμένη τον 4ο αιώνα, αποτελεί την αρχαιότερη μαρτυρία για εικονική αναπαράσταση του Ιησού — όχι σε ύφασμα, αλλά σε άγαλμα.
Ο Σωζομενός και η συνέχιση της παράδοσης
Έναν αιώνα αργότερα, ο εκκλησιαστικός ιστορικός Σωζομενός επαναλαμβάνει την ιστορία του αγάλματος στην Πανεάδα, εμπλουτίζοντάς την με περισσότερες λεπτομέρειες. Αναφέρει ότι το άγαλμα δεχόταν τιμές από τους κατοίκους και ότι με τον καιρό καταστράφηκε ή αφαιρέθηκε από ειδωλολάτρες ή αυτοκράτορες (Ιουλιανός Παραβάτης).
Η Δυτική Παράδοση και το Μανδήλιο
Στη Δύση εμφανίσθηκε η παράδοση για την Βερονίκη και το Μανδήλιο. Κατά τον 6ο αιώνα, ο άγιος Γρηγόριος της Τουρ αναφέρει για πρώτη φορά μια “Veronica” που κατείχε μια εικόνα του Ιησού, αποτυπωμένη σε ύφασμα — μια “vera εικών”, δηλαδή “αληθινή εικόνα”. Το λογοπαίγνιο αυτό (Veronica = vera εικών) ενίσχυσε την πίστη ότι η γυναίκα με το Μανδήλιο ήταν η ίδια που είχε θεραπευτεί από τον Χριστό. Ο Άγιος Γρηγόριος αναφέρει ότι η Βερονίκη έφερε μαζί της το Μανδήλιο στην Γαλατία.
Δύο Παραδόσεις: Ένα Πρόσωπο ή Δύο Πρόσωπα;
Η Ανατολική και η Δυτική Εκκλησία διατήρησαν διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας. Στην Ανατολή, η εικόνα του Χριστού συνδέθηκε με το άγαλμα στην Πανεάδα και την ευγνωμοσύνη της θεραπευμένης γυναίκας. Στη Δύση, η εικόνα μεταφέρθηκε σε ύφασμα και η γυναίκα ταυτίστηκε με τη Βερονίκη, την προστάτιδα της “αληθινής εικόνας”.
Οι γνώμες διχάζονται. Πρόκειται γιά μία γυναίκα, την αιμοροούσα; Ή για δύο ξεχωριστές γυναίκες αφού η Ανατολική Παράδοση αγνοεί την ιστορία της Βερονίκης με το Μανδήλιο;
Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου