Τα κίνητρα της ολοκληρωτικής παράδοσης στον Χριστό: Η μαρτυρία του αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου - π. Χριστοφόρου Χρόνη

Τα κίνητρα της ολοκληρωτικής παράδοσης στον Χριστό: 

Η μαρτυρία του αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου

 

Πρωτοπρεσβυτέρου Χριστοφόρου Χρόνη

Κληρικού Ι. Μ. Αιτωλίας κ΄ Ακαρνανίας (Εφημερίου Ι. Ν. Αγίου Χριστοφόρου Αγρινίου)

Επίκουρου Καθηγητή στο ΕΚΠΑ/Θεολογική Σχολή-Τμήμα Θεολογίας

1

         Η πρόσκληση του Ιησού Χριστού προς τους ανθρώπους δεν είναι επιφανειακή ούτε περιστασιακή. Είναι ριζική, απόλυτη και ολοκληρωτική. Ο Χριστός θέτει υψηλές απαιτήσεις. Ταυτόχρονα, όμως, προσφέρει ισχυρά κίνητρα για να τις αποδεχθούμε. Πράγματι, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με την ολοκληρωτική παράδοση που ο Ίδιος ζητά, τότε θα χρειαστούμε βαθιά εσωτερικά κίνητρα.

        Το πρώτο κίνητρο είναι υπαρξιακής φύσεως και αφορά εμάς τους ιδίους:«Ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· Ὃς δ' ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν. Τί γὰρ ὠφελεῖται ἄνθρωπος, ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ ζημιωθῇ; Ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;».^[1]

        Πολλοί άνθρωποι διατηρούν έναν βαθιά ριζωμένο φόβο: ότι, αν αφιερωθούν πλήρως στον Ιησού Χριστό, θα είναι εκείνοι που θα ζημιωθούν, θα χάσουν κάτι από την ατομική τους ελευθερία, την πληρότητα ή την ευτυχία τους. Ξεχνούν όμως ότι ο Χριστός ήρθε στον κόσμο «ἵνα ζωὴν ἔχωσιν καὶ περισσὸν ἔχωσιν»,^[2] ότι ο σκοπός Του είναι να μας κάνει πνευματικά πλούσιους, όχι φτωχούς, και ότι η αφοσίωση σ’ Εκείνον δεν είναι δουλεία, αλλά τέλεια ελευθερία.

        Το παράδοξο της χριστιανικής εμπειρίας είναι ότι όταν χάνουμε τον εαυτό μας στην διακονία του Χριστού, τότε πραγματικά τον βρίσκουμε. Η αυταπάρνηση γίνεται αυτοανακάλυψη. Το να ζει κανείς αποκλειστικά για τον εαυτό του συνιστά μια μορφή υπαρξιακής παραφροσύνης· είναι ένα είδος πνευματικής αυτοχειρίας. Αντίθετα, το να ζει για τον Θεό και για τους άλλους είναι πράξη σοφίας και πηγή αληθινής ζωής. Δεν αρχίζουμε να βρίσκουμε τον αυθεντικό μας εαυτό παρά μόνον όταν γινόμαστε πρόθυμοι να τον προσφέρουμε στην διακονία του Χριστού και του πλησίον.

        Το δεύτερο κίνητρο για τη χριστιανική δέσμευση αφορά τους άλλους. Δεν καλούμαστε να ακολουθήσουμε τον Χριστό μόνο για όσα εμείς θα λάβουμε, αλλά και για όσα μπορούμε να προσφέρουμε:«Ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· Ὃς δ' ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν».^[3] Το «για χάρη του Ευαγγελίου» σημαίνει: για να φανερώσουμε και να κοινωνήσουμε στους άλλους το σωτήριο μήνυμα της αγάπης του Θεού. Δεν πρέπει ποτέ να ντρεπόμαστε για τον Χριστό ή για τα λόγια Του. Αντιθέτως, οφείλουμε να είμαστε τόσο περήφανοι γι’ Αυτόν, ώστε να θέλουμε να διαδώσουμε τα «καλά νέα» σε κάθε άνθρωπο. Αυτό είναι, άλλωστε, και το βαθύτερο νόημα της ζωής μας: να γνωρίσουμε τον αληθινό Θεό και να κάνουμε γνωστό το όνομά Του.

         Ζούμε σ’ έναν μεταπτωτικό κόσμο, όπου η αδικία, η βία, η σύγχυση και η μοναξιά κυριαρχούν. Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν μια βαθιά απογοήτευση από τη θλιβερή πραγματικότητα αυτού του χαοτικού κόσμου. Η ίδια η ανθρώπινη επιβίωση φαίνεται επισφαλής. Ο απλός πολίτης συχνά αισθάνεται σαν ένα απρόσωπο γρανάζι μέσα στη μηχανή μιας απάνθρωπης κοινωνίας ή σαν αβοήθητο θύμα ενός πολύπλοκου και ανεξέλεγκτου πολιτικού ιστού.

         Ο χριστιανός, όμως, δεν καλείται να παραδοθεί σε αυτή την αίσθηση αδυναμίας. Ο Κύριος Ιησούς περιέγραψε τους μαθητές Του ως «τὸ ἅλας τῆς γῆς» και «τὸ φῶς τοῦ κόσμου».^[4] Αυτό σημαίνει ότι οι χριστιανοί είναι προσκεκλημένοι να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο μέσα στην κοινωνία: να εμποδίζουν τη σήψη, να διατηρούν τα ηθικά πρότυπα, να φωτίζουν με την παρουσία τους, να επηρεάζουν θετικά τη συνείδηση της κοινωνίας και να συμβάλλουν στη θεσμική δικαιοσύνη. Οι χριστιανοί δεν μπορούν να κρατούν αυτό το φως για τον εαυτό τους. Οφείλουν να το μοιραστούν. Να ζήσουν μια χριστιανική ζωή, να χτίσουν ένα χριστιανικό σπίτι και να ακτινοβολούν το φως του Ευαγγελίου σε κάθε χώρο όπου κινούνται. Αυτή είναι η καλύτερη και πιο ελπιδοφόρα συμβολή στην οικοδόμηση ενός κόσμου πιο δίκαιου, πιο αληθινού, πιο ανθρώπινου.

         Το τρίτο και μεγαλύτερο κίνητρο απ’ όλα, όμως, είναι ο Ίδιος ο Χριστός: «Ὃς δ' ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν».^[5] Όταν μας ζητείται να πράξουμε κάτι δύσκολο, η προθυμία μας να ανταποκριθούμε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πρόσωπο που απευθύνει το αίτημα. Αν αυτός που ζητά είναι κάποιος στον οποίο αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη, η ανταπόκρισή μας γίνεται ευκολότερη, πρόθυμη, φυσική. Αυτό είναι που καθιστά την έκκληση του Χριστού τόσο εύγλωττη και τόσο πειστική: μας καλεί να Τον ακολουθήσουμε, να απαρνηθούμε τον εαυτό μας και να σηκώσουμε τον σταυρό μας, όχι εξαιτίας κάποιας ιδεολογίας ή ηθικής επιταγής, αλλά για χάρη του Ιδίου.

         Ο Χριστός δεν ζητά από εμάς τίποτε περισσότερο απ’ ό,τι έδωσε ο Ίδιος. Ζητά σταυρό για σταυρό, ζωή για ζωή. Δεν μας προσκαλεί σε έναν δρόμο που Εκείνος απέφυγε. Αντίθετα, πρώτος Εκείνος τον περπάτησε και μάλιστα με τρόπο που κανείς δεν θα μπορούσε να αντέξει. Έδωσε τον Εαυτό Του για εμάς. Ταπείνωσε τον εαυτό Του λαμβάνοντας ανθρώπινη σάρκα, γεννήθηκε σε μια φάτνη, δούλεψε με τα χέρια Του στο ταπεινό ξυλουργείο του Ιωσήφ, συναναστράφηκε απλούς ψαράδες, βάδισε μαζί με τους αμαρτωλούς και πέθανε ως εγκληματίας πάνω στον σταυρό, βαστάζοντας τις αμαρτίες όλου του κόσμου.^[6]

         Πώς θα μπορούσαμε να απορρίψουμε έναν τέτοιον Θεό; Πώς να αρνηθούμε Αυτόν που μας αγάπησε πρώτος;^[7] Αν επιθυμούμε μια ζωή χαλαρής αυτοϊκανοποίησης και βολικής αυτάρκειας, τότε πράγματι ο Χριστιανισμός δεν είναι για εμάς. Αλλά αν λαχταρούμε μια ζωή κενωτικής αυτοσμίκρυνσης,^[8] βαθιάς εσωτερικής πληρότητας, αν θέλουμε μια ζωή περιπέτειας, στην οποία έχουμε το προνόμιο να διακονούμε τον Θεό και τους ανθρώπους, τότε ας αφιερώσουμε χωρίς δισταγμό και χωρίς καθυστέρηση τη ζωή μας στον Κύριο και Σωτήρα μας, Ιησού Χριστό. 

2

         Ο άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης υπήρξε μια ζωντανή εικόνα ανθρώπου που παραδόθηκε ολοκληρωτικά στον Χριστό. Η ζωή του μαρτυρεί ότι η απόφαση της αυταπάρνησης και της μαθητείας δεν είναι αποτέλεσμα συναισθηματικής παρόρμησης ή τυφλής θρησκευτικότητας, αλλά βαθιάς εσωτερικής βεβαιότητας, πνευματικού πόθου και αποκαλυπτικής εμπειρίας του ζώντος Θεού. Τα τρία κίνητρα που παρουσιάζει ο Χριστός στο Ευαγγέλιο, για χάρη μας, για χάρη των άλλων και για χάρη του Ιδίου, φωτίζουν τον δρόμο που ακολούθησε ο Άγιος και ερμηνεύουν την πνευματική του πορεία.

        Ο άγιος Παΐσιος ξεκίνησε τη ζωή του μέσα σε έναν κόσμο τραυματισμένο από την προσφυγιά και τη φτώχεια. Αν και είχε κάθε λόγο να διεκδικήσει μια «κανονική» ζωή με ασφάλεια και άνεση, βαθιά μέσα του είχε τη βεβαιότητα ότι η ζωή του ανήκει στον Χριστό και μόνο Αυτός μπορεί να του χαρίσει το πλήρωμα της ύπαρξης. Από τη νεότητά του, ζούσε με νηστεία, προσευχή και αυστηρή άσκηση, όχι από θρησκοληψία, αλλά από θεία δίψα: ήθελε να βρει την ψυχή του και να τη σώσει χάνοντάς την για τον Χριστό. Η επιλογή του να μονάσει, να απαρνηθεί τα εγκόσμια και να ζήσει ασκητικά, δεν ήταν φυγή, αλλά η πλέον ελεύθερη και ώριμη απόφαση για την αληθινή ζωή. Όπως διδάσκει ο ίδιος: «Μόνο στον Χριστό όταν δίνεται η καρδιά δεν χαραμίζεται, και μόνο στον Χριστό βρίσκεις πλούσια ανταπόκριση θεϊκής αγάπης σ' αυτήν την ζωή, και στην άλλη, την αιώνια, την θεία αγαλλίαση».^[9]

         Η ολοκληρωτική παράδοση του αγίου Παϊσίου δεν περιορίστηκε στον εαυτό του. Αντιθέτως, ο πόνος των ανθρώπων έγινε προσωπικός του σταυρός. Η ησυχία του κελιού του έγινε θυσιαστήριο για τον κόσμο ολόκληρο. Ο άγιος δεν έκρυψε τον θησαυρό που βρήκε στον Χριστό. Τον μοιράστηκε γενναιόδωρα, με αξιοθαύμαστη αυτοθυσία, με αγάπη και διάκριση. Έγινε πατέρας αναρίθμητων ανθρώπων, τους οποίους δέχθηκε με ευγνωμοσύνη και πόνο καρδιάς, ακούγοντας τις θλίψεις, τις επιθυμίες, τις ασθένειες και τους πειρασμούς τους, μεταφέροντας τους πόνους τους στον Θεό με δάκρυα προσευχής.

         Η ζωή του αποδεικνύει ότι ο χριστιανός δεν καλείται μόνο να σωθεί προσωπικά, αλλά να γίνει εργάτης του Ευαγγελίου, να διαδώσει τη Βασιλεία του Θεού, όχι με φωνές και τυμπανοκρουσίες, αλλά με την ταπείνωση και τη φλόγα της αγάπης. Έγινε «το φως του κόσμου», όχι με λόγια εντυπωσιακά, αλλά με το φως της χάριτος που εξέπεμπε από την απλότητα, τη θυσία, τη σιωπηλή του παρουσία.

        Το ύψιστο κίνητρο, όμως, που φώτιζε κάθε του επιλογή ήταν η αγάπη προς τον Χριστό. Δεν ακολούθησε τον Χριστό για να βρει την ψυχή του ή για να βοηθήσει τον κόσμο. Το έκανε για τον Ίδιο τον Χριστό, ως απάντηση ευγνωμοσύνης και έρωτα στο Πρόσωπο που πρώτος τον αγάπησε. Ο άγιος Παΐσιος ήταν ερωτευμένος με τον Χριστό, ένας ερωτευμένος που είχε λησμονήσει τελείως τον εαυτό του. Η συγκλονιστική του φράση το επιβεβαιώνει: «Ένας που έχει φιλότιμο δεν σκέφτεται αν υπάρχει ή δεν υπάρχει Παράδεισος, αλλά αγωνίζεται, γιατί πιστεύει στον Θεό και Τον αγαπάει».^[10] Αυτός ο θεοκεντρικός έρωτας, αυτή η αγαπητική «τρέλα», εξηγεί τη νηστεία, την άσκηση, την εγρήγορση, τον πόνο, την υπακοή, την αυταπάρνηση. Ο σταυρός του Χριστού έγινε το μέτρο των πάντων. Και όσο πιο βαθιά τον βίωνε, τόσο πιο ελεύθερος γινόταν. Η ελευθερία του δεν ήταν αυτονομία, αλλά εκούσια προσφορά. Η ζωή του δεν ήταν άρνηση, αλλά κατάφαση. Όχι «όχι» στον κόσμο, αλλά ένα μεγάλο «ναι» στον Χριστό.

         Ο άγιος Παΐσιος μας δείχνει ότι η ολοκληρωτική παράδοση στον Χριστό δεν είναι αδυναμία ή παραίτηση, αλλά η πιο θαρραλέα και ελεύθερη απόφαση που μπορεί να λάβει ένας άνθρωπος. Δεν παραδόθηκε σε μια ιδέα ή σε έναν θεσμό. Παραδόθηκε σε ένα Πρόσωπο που αγάπησε μέχρι θανάτου και μάλιστα σταυρικού. Αν σήμερα πολλοί δυσκολεύονται να παραδώσουν τη ζωή τους στον Χριστό, είναι επειδή έχουν λησμονήσει ποιος είναι Εκείνος που ζητά αυτή την παράδοση. Ο άγιος Παΐσιος μας υπενθυμίζει με τη ζωή του ότι ο Χριστός ζητά πολλά επειδή μας έχει δώσει τα πάντα, τον Εαυτό Του. Για τον άγιο Παΐσιο ισχύει η φωτισμένη γνώμη του Πρύτανη των νηπτικών Πατέρων-του αγίου Ισαάκ του Σύρου. Ο άγιος Ισαάκ αναφέρει ότι υπάρχουν άγιοι που έφτασαν σε καταπληκτικό ύψος αγιότητας και τέτοιοι άγιοι βρίσκονται ένας σε κάθε γενεά.^[11] Ο άγιος Παΐσιος ήταν μοναδικός στη γενιά του.

         Γι’ αυτό κι εμείς, εμπνεόμενοι από την αγιασμένη του μορφή, ας προχωρήσουμε με θάρρος και ελευθερία, παραδίδοντας τη ζωή μας στα χέρια Εκείνου που πρώτος την πήρε στους ώμους Του και την ανέβασε στον Σταυρό.

---

[1] Μτ. 16,25–26
[2] Ιωαν. 10,10
[3] Μκ. 8,35
[4] Μτ. 5, 13-14
[5] Μτ. 16,25
[6] John Stott, Basic Christianity, IVP Books, USA 2008, epub edition, σ. 100.
[7] Α΄ Ιωαν. 4,19
[8] Σωφρονίου Σαχάρωφ Αρχιμανδρίτου, Το μυστήριο της χριστιανικής ζωής, εκδ. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ, Αγγλία 2010, σ. 201.
[9] Γέρων Παΐσιος ο Αγιορείτης, Λόγοι Α' - Με Πόνο και Αγάπη για τον Σύγχρονο Άνθρωπο, εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 1998, σ. 38, ελεύθερη πρόσβαση https://app.box.com/s/3xl6bp2b6gas00dog7nnjkxqu0mpc4sp.
[10] Γέρων Παΐσιος ο Αγιορείτης, Λόγοι Β' – Πνευματική Αφύπνιση, εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης 2008, σ. 273.
[11] Αββά Ισαάκ του Σύρου, Λόγοι Ασκητικοί-Λόγος ΛΒ΄, εκδ. Συνοδεία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Ιερά Καλύβι «Άγιος Σπυρίδων ο Α΄», Νέα Σκήτη Άγιον Όρος, 2018³, σ. 172.