Είναι η αρχαία γλώσσα ανώτερη ; - π. Βασίλειος Θερμός

[...] Τα λειτουργικά κείμενα δεν είναι λογικοκρατούμενα· ξεχειλίζουν από την ψυχή των δημιουργών τους. Αλλά ακριβώς μια ζημιά που υπέστη η Εκκλησία μας από το παρωχημένο γλωσσικό ιδίωμα είναι ότι αποξενωθήκαμε από τις ψυχολογικές προϋποθέσεις εκείνων που τα δημιούργησαν.
Διαβάζουμε για τη γυναίκα που κλαίγοντας τις αμαρτίες της έρριξε μύρο στον Χριστό και φιλούσε τα πόδια του και τα σκούπιζε με τα μαλλιά της, μια σκηνή που σπαρταρά από συναίσθημα, και στη συνέχεια στο κήρυγμα άψυχα και άνοστα μιλάμε «για την αγάπην που έδειξε ο Κύριος γενικώς προς την γυναίκα» ή για «την δύναμιν της μετανοίας»! Αν ήμαστε παρόντες μάλλον θα σοκαριζόμαστε ή θα νοιώθαμε τουλάχιστον αμήχανα. 
 
Όταν ψάλλουμε το εξαίσιο εγκώμιο «ω, γλυκύ μου έαρ...» ποιος από μας μεταφέρει τον εαυτό του νοερά στην κατάσταση εκείνη που η μάνα φωνάζει στο νεκρό γιο της την απαράμιλλη κραυγή «ω, γλυκειά μου άνοιξη»; Αν ήμαστε αυτόπτες μάρτυρες σε τέτοια σκηνή είναι πιθανό να μεταποιούμαστε πνευματικά κάτω από την καταλυτική δύναμη των γλωσσικών σημαινόντων και των συνοδευόντων αυτά συναισθημάτων• σήμερα είναι αδύνατο αυτό να λάβει χώρα, αντίθετα βλέπουμε να γράφεται πως στη Λατρεία μας δεν υπάρχει θέση για το συγκινησιακό στοιχείο! 
 
Μήπως ο συγγραφέας μας τελικά άθελά του υπερασπίζεται μιαν άψυχη «λογική» ψευδομετοχή που φυσικά καταντά δοκητική; Μόλις αποξενωθούμε από τις ψυχολογικές προϋποθέσεις όσων δημιούργησαν τα λατρευτικά κείμενα, ανοίγει αμέσως ο δρόμος για το επόμενο στάδιο: να αποξενωθούμε και από τις πνευματικές προϋποθέσεις τους.
 
Ο εκκλησιαστικός ιστορικός Σωζομενός καταγράφει σκηνή από την Κύπρο: ο επίσκοπος Λήδρας Τριφύλλιος κηρύττει πάνω στο θαύμα θεραπείας του παραλύτου και θεωρεί άπρεπο και λαϊκό να ονομάσει το κρεβάτι «κράβατον», οπότε προτιμά να το πει «σκίμποδα» ως λογιώτερο. Ο παρευρισκόμενος άγιος Σπυρίδων διακόπτει και τον επιτιμά: «συ είσαι ανώτερος του Κυρίου και ντρέπεσαι να μεταχειρισθής τα λόγια του;» 
 
Κλείνοντας την συστηματική ανασκευή των επιχειρημάτων του κ. Σχοινά, χωρίς πολλά λόγια θα θεωρήσω μπούμερανγκ τον ισχυρισμό του πως η μετάφραση «θα αγγίσει τον ευσεβισμό, ο οποίος στη βαθύτερη ουσία του είναι η πρόταξη της ατομικής πνευματικότητος έναντι της εκκλησιαστικής, η προτεραιότητα της ατομικής διάνοιας έναντι του καθολικού εκκλησιαστικού νου»!
 
Στην πραγματικότητα, ο ευσεβισμός της ατομικής «πνευματικότητας» (να μην ξεχνάμε τα εισαγωγικά) έχει ήδη έγκατασταθή στο εκκλησιαστικό σώμα, ως εύλογο αποτέλεσμα της ιδιώτευσης των πιστών κατά τη λατρεία. Χαμένος μέσα στην άγνοιά του ο πιστός, στην καλύτερη περίπτωση ασχολείται με την ατομική του προσευχή• λέει τα δικά του λόγια στον Θεό αλλά δεν προσεύχεται με την ίδια τη Λατρεία όπως προοριζόταν να γίνεται. (Πόσοι πιστοί π. χ. δέονται πράγματι την ανάλογη στιγμή «υπέρ πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων» ; ) στη χειρότερη περίπτωση ταξιδεύει στις σκέψεις του και στις προλήψεις του, εις δόξαν της «παραδόσεως»!
 
Τέλος, εις επιστέγασμα των επιχειρημάτων του, ο συγγραφέας μας ισχυρίζεται ότι ο ισχύων αρχαίος λειτουργικός λόγος θεραπεύει και ψυχολογικά προβλήματα! Ποιες αποδείξεις προσάγονται γι' αυτό ; Καμμία. Κάτι άκουσε να του λένε, κάτι έχει νοιώσει και ο ίδιος. 
Ποια είναι η πραγματικότητα ; 
α) οι περισσότεροι μένουν ανεπηρέαστοι από τη Λατρεία και όπως μπαίνουν έτσι βγαίνουν, 
β) άλλοι, καταλαβαίνοντας ελάχιστα από τα λεγόμενα, ωφελούνται ψυχολογικά από την ευλογία και τον κόπο της συμμετοχής, καθώς και από την ιλαρή ατμόσφαιρα του ναού και τις εικόνες, 
γ) άλλοι, πάλι μη κατανοώντας τα λεγόμενα, ωφελούνται από την παράλληλη ατομική τους προσευχή η οποία δυστυχώς έχει αντικαταστήσει ολοκληρωτικά την κοινή, αλλά η φιλανθρωπία του Θεού την δέχεται.
 

π. Βασίλειος Θερμός 

 

---------▪︎---------▪︎---------▪︎----------︎

 

•Σύνεσις και παράνοια (Για την μετάφραση της Λατρείας μας) - Εκδόσεις Γρηγόρη 2007
• Απόσπασμα από το κεφ. γ': "Είναι η αρχαία γλώσσα ανωτέρη από την νέα ελληνική;"