Η Εβδόμη Κυριακή του Λουκά: μία διαφορετική ανάγνωση - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Εβδόμη Κυριακή του Λουκά: μία διαφορετική ανάγνωση

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Εβδόμη Κυριακή του Λουκά μάς παρουσιάζει δύο συγκλονιστικά θαύματα: τη θεραπεία της αιμορροούσας γυναίκας και την ανάσταση της κόρης του Ιαείρου. Δύο θαύματα που αποκαλύπτουν το άπειρο έλεος του Χριστού, αλλά γεννούν και δύσκολα ερωτήματα. Εάν ο Χριστός θεράπευσε μία γυναίκα και ανέστησε ένα παιδί, γιατί στις ημέρες μας συνεχίζουν να υπάρχουν ασθένειες, ανίατα νοσήματα, παιδιά που πεθαίνουν πρόωρα; Μήπως ο Θεός κάνει διακρίσεις; Αυτά τα ερωτήματα δεν είναι θεωρητικά· πηγάζουν από τον ανθρώπινο πόνο και συχνά γίνονται κραυγή προς τον Ουρανό.

Η Ορθόδοξη Παράδοση δεν απορρίπτει αυτά τα ερωτήματα, ούτε τα θεωρεί ένδειξη αμφιβολίας. Αντιθέτως, τα αναγνωρίζει ως έκφραση της πορείας της πίστης, όπου ο άνθρωπος αγωνίζεται να συναντήσει τον Θεό όχι μέσα στην ευκολία, αλλά μέσα στην οδύνη. Παράλληλα, και η επιστήμη της ψυχολογίας έχει ερευνήσει πώς η πίστη και η πνευματική ζωή επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι νοηματοδοτούν τον πόνο και αντιμετωπίζουν τη δοκιμασία.

Από την εποχή του Ιώβ, ο άνθρωπος αναζητά νόημα στον πόνο. Ο Θεός, όμως, σύμφωνα με την ορθόδοξη θεολογία, δεν είναι ο δημιουργός του κακού – «ουκ εποίησεν ο Θεός θάνατον», λέει η Σοφία Σολομώντος (1,13). Ο πόνος και η φθορά εισήλθαν στον κόσμο εξαιτίας της απομάκρυνσης του ανθρώπου από τον Θεό, της πτώσης και της φθαρτότητας που αυτή έφερε. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής τονίζει πως «ο πόνος δεν είναι δημιούργημα του Θεού, αλλά φάρμακο της αμαρτίας». Δεν πρόκειται δηλαδή για τιμωρία, αλλά για χώρο μέσα στον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να αναζητήσει την ελευθερία του και να στραφεί προς τη χάρη του Θεού.

Ο Χριστός δεν υπόσχεται απαλλαγή από τον πόνο. Υπόσχεται όμως τη μεταμόρφωσή του. Με τον Σταυρό Του, ο πόνος παύει να είναι αδιέξοδος και γίνεται κλήση σε κοινωνία μαζί Του. Όπως αναφέρει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος: «Η οδός του Θεού είναι καθημερινός σταυρός». Η πίστη, επομένως, δεν είναι ασπίδα που κρατά μακριά τον πόνο, αλλά τρόπος να τον φωτίσουμε και να τον νοηματοδοτήσουμε με την παρουσία του Θεού.

Τα θαύματα, σύμφωνα με την Ορθόδοξη κατανόηση, δεν αποτελούν μαγικές επεμβάσεις του Θεού, αλλά σημεία της Βασιλείας Του. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διδάσκει πως το θαύμα είναι φανέρωση της άκτιστης ενέργειας του Θεού, όχι της Ουσίας Του. Δηλαδή, είναι τρόπος να φανερωθεί η αγάπη και η δύναμη του Θεού μέσα στον κόσμο, όχι απόδειξη επιλεκτικότητας. Ο Θεός δεν ενεργεί κατά τρόπο τυχαίο ή ιδιοτελή· κάθε θαύμα εντάσσεται στην προοπτική σωτηρίας, δεν συμβαίνει ως ικανοποίηση ανθρωπίνων αιτημάτων.

Η απουσία θαύματος, επομένως, δεν σημαίνει αδιαφορία. Ο Θεός ενεργεί, ακόμη κι όταν σιωπά. Ο Χριστός δεν θεράπευσε όλους τους ασθενείς της εποχής του, αλλά σε όσους θεράπευσε αποκάλυψε την προοπτική της αιώνιας ζωής. Έτσι, το θαύμα δεν έχει σκοπό να καταργήσει τον θάνατο, αλλά να μαρτυρήσει ότι αυτός δεν έχει πια τον τελευταίο λόγο.

Η Ορθόδοξη εμπειρία βλέπει τον πόνο ως σταυρό που μπορεί να γίνει πηγή ζωής. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σε μια από τις ομιλίες του, λέει πως «όλα ωφελούν αυτόν που αγαπά τον Θεό· ακόμη και τα δύσκολα». Ο πόνος, όταν βιώνεται με πίστη, αποκτά νόημα, γίνεται ταπείνωση, προσευχή και κοινωνία αγάπης. Μέσα στην Εκκλησία, ο πάσχων δεν είναι μόνος. Το σώμα του Χριστού —η κοινότητα των πιστών— καλείται να φέρει ο ένας τα βάρη του άλλου (Γαλ. 6,2), να συμπάσχει και να στηρίζει.

Η θεολογία της Ανάστασης, που διαπερνά όλη τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, προσφέρει την προοπτική που λείπει από μια καθαρά ορθολογική ή ατομικιστική θεώρηση. Ο Θεός δεν αφαιρεί τον πόνο, αλλά τον μεταμορφώνει, όπως στη ζωή των αγίων που μέσα από τη δοκιμασία βρήκαν τη χαρά της παρουσίας Του.

Η ψυχολογία, αν και προσεγγίζει το θέμα σε διαφορετικό επίπεδο, αναγνωρίζει την αξία της πίστης στην ψυχική ανθεκτικότητα. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που τρέφουν βαθειά θρησκευτική πίστη παρουσιάζουν μεγαλύτερη ικανότητα αντιμετώπισης του στρες και των απωλειών. Η προσευχή, η λειτουργική ζωή και η πνευματική κοινότητα λειτουργούν ως πηγές υποστήριξης, ενότητας και ελπίδας.

Η ψυχολογική προοπτική, λοιπόν, δεν αναιρεί τη θεολογική∙ αντίθετα, τη συμπληρώνει πρακτικά. Ο πόνος δεν εξαλείφεται, αλλά όταν το άτομο βιώνει μια σχέση νοήματος και σκοπού —την πεποίθηση ότι δεν είναι μόνο του— μπορεί να αντέξει, να θεραπευθεί εσωτερικά και να μεταμορφώσει το βίωμά του.

Το ερώτημα «Γιατί ο Θεός επιτρέπει τον πόνο» ίσως δεν έχει απόλυτη απάντηση, γιατί προϋποθέτει να κατανοήσουμε το άπειρο μέσα στα ανθρώπινα μέτρα. Ωστόσο, η Ορθόδοξη Παράδοση μάς καλεί να κοιτάξουμε τον σταυρωμένο και αναστημένο Χριστό, όπου ο Θεός δεν απαντά με λόγια αλλά με συμμετοχή: μπαίνει ο Ίδιος μέσα στον ανθρώπινο πόνο. Εκεί, στην απορία και στη δοκιμασία, γεννιέται η ελπίδα. Ο Θεός δεν υπόσχεται απαλλαγή από τον πόνο· υπόσχεται όμως ότι ποτέ δεν θα είμαστε μόνοι σ’ αυτόν.