Το ΤΡΙΩΔΙΟ στο ΦΑΝΑΡΙ

Το Τριώδιο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο

Η ώρα είναι 4η απογευματινή. Η καμπάνα του Πατριαρχικού Ναού σημαίνει. Κατέρχεται ο Πατριάρχης. Με επανωκαλύμαυχο και ένα εγκόλπιο. Σταματά στον νάρθηκα. - Ανάβει κερί καθαρό στο μανάλι. Προσκυνεί τις εικόνες. Εισέρχεται στον ναό. Χωρίς μανδύα, χωρίς πατερίτσα. Ποιεί σχήμα προ της Ωραίας Πύλης και ανέρχεται στο Παραθρόνιο. Οι χοροί δεν ψάλλουν το “εις πολλά έτη δέσποτα”. Αυτό το ψάλλουν μόνον όταν εισέρχεται ο Πατριάρχης μετά μανδύου και πατερίτσας και χοροστατεί από του θρόνου. Κι’ αυτό γίνεται σε γιορτές επίσημες, δεσποτικές. Οι ψάλται απλώς στρεφόμενοι προς τον Πατριάρχη, “ποιούσι σχήμα” ήγουν υποκλίνονται. Ο ιερεύς ποιεί “ευλογητόν” και ο Πατριάρχης αναγινώσκει χθαμαλή τη φωνή τον Προοιμιακόν Ψαλμό. “Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον, Κύριε ο Θεός μου - εμεγαλύνθης σφόδρα”. Σαν τελειώσει ο Ψαλμός άρχονται τα “ειρηνικά” υπό του διακόνου. Στο “υπέρ τού Αρχιεπισκόπου ημών Βαρθολομαίου” ο διάκονος στρέφεται προς τον Πατριάρχη και υποκλίνεται. Τούτ’ αυτό πράττουν ο ιερεύς από της Ωραίας Πύλης και οι ψάλται αμφοτέρων των χορών. Αντί του “εις πολλά έτη δέσποτα” αντηχεί ένα απλούν “Κύριε ελέησον” από τον δεξιό χορό. Μετά την εκφώνησι του ιερέως “ότι πρέπει σοι πάσα δόξα” ακούεται στεντόρειος η φωνή “Κέλευσον, δέσποτα άγιε, ήχος πλάγιος τού πρώτου”.
Είναι η εξαίτησις ευλογίας παρ’ ενός αναγνώστου εκ των δύο οι οποίοι την στιγμήν αυτήν ίστανται καταντικρύ του Πατριάρχου. Μετά την Πατριαρχική ευλογίαν και κέλευσιν ο δεξιός χορός άρχεται του “Κύριε εκέκραξα”. Ψάλλονται πρώτον τα τέσσαρα στιχηρά του πλ. Α’ “Δια του τιμίου Σου Σταυρού, Χριστέ, διάβολον ήσχυνας”. Εις τον στίχον “εάν ανομίας Παρατηρήσεις, Κύριε, Κύριε, τις υποστήσεται” ο άρχων Πρωτοψάλτης ανοίγει το Τριώδιον. Είναι το ιερό αυτό βιβλίον της Εκκλησίας που χαρακτηρίζει όλη την Εκκλησιαστική Περίοδο από της σήμερον έως της Παννυχίδος του Μεγάλου Σαββάτου. Τριώδιον καλείται γιατί κατά τις καθημερινές τής Μ. Τεσσαρακοστής ο κανών έχει τρεις ωδές, ενώ οι κανόνες έχουν συνήθως οκτώ και σπανίως εννέα. Είναι βιβλίο κατανυκτικό που καλεί τούς πιστούς εις μετάνοιαν, συντριβήν, επιστροφήν. Είναι βιβλίον γραμμένο με τα δάκρυα των αγίων Πατέρων μας. Είναι η διαχρονική προσφορά τους προς τούς αμαρτωλούς πάσης εποχής, άρα και της δικής μας. Ο ήχος αλλάσσει, δίνεται πρώτος. Τα ίσα είναι χαμηλά, κατανυκτικά. “Μη προσευξώμεθα Φαρισαϊκώς, αδελφοί. Ο γαρ υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται” Αρχή πάντων των κακών η υποκρισία και η υπερηφάνεια. “Κρείσον γαρ αμαρτάνοντα επιστρέφειν ή κατορθούντα επαίρεσθαι”... “Ταπεινωθώμεν, συνεχίζει το τροπάριο, εναντίον του Θεού τελωνικώς δια νηστείας κράζοντες Ιλάσθητι ημίν ο Θεός τοις αμαρτωλοίς”. Έρχεται το δοξαστικόν εις ήχον πλάγιον του τετάρτου “Παντοκράτορ Κύριε, οίδα πόσα δύνανται τα δάκρυα”. Είναι τροπάριον απ’ τη φύσι του, απ’ τα λόγια του κατανυκτικό. Όταν όμως ψάλλεται από τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη Λεωνίδα τον Αστέρη, που ο Θεός να τον δίνη υγεία - τότε δη τότε! Η συνείδησις ξυπνά, διεγείρει και ελέγχει. “Εζεκίαν γαρ εκ των πυλών του θανάτου ανήγαγον. Τον αμαρτωλόν εκ των χρονίων πταισμάτων ερρύσατο. Τον δε τελώνην εδικαίωσαν”. Και έρχεται η Κατακλείς. Η δέησις, η ικεσία “και δέομαι, συν αυτοίς αριθμήσας ελέησόν με”. Γίνεται η είσοδος υφ’ ενός μόνον ιερέως μετά διακόνου. Ο Πατριάρχης αναγινώσκει το “Φως ιλαρόν” χύμα ως απαιτεί η αρχαία τάξις. Και μετά τα “πληρωτικά” τα πέντε αναστάσιμα απόστιχα του πλαγίου πρώτου είναι η σειρά τώρα του δοξαστικού των αποστίχων. Εις τον αυτόν ήχον: “Βεβαρυμένων των οφθαλμών μου από των αμαρτιών μου, ου δύναμαι ατενίσαι και ιδείν τον αιθέρα του ουρανού”. Μόνη ελπίς ο Κύριος. Γι’ όλους για τον Πατριάρχη μας, για τον κλήρο, τους μοναχούς, τον λαό του Θεού. “Αλλά μετανοούντα με δέξαι ο Θεός και ελέησόν με”. Ο εσπερινός σε λίγο τελειώνει. Ο Πατριάρχης κατέρχεται του Παραθρονίου. Ποιεί το σημείον του Σταυρού τρις υποκλινόμενος άμα προ της Ωραίας Πύλης και ηρέμα απυχωρεί. Αθορύβως. Όπως και αθορύβως εισήλθε. Είναι ημέρα ταπεινώσεως, περισυλλογής. Έτσι γινόταν πάντα. Και στην Μεγάλη Εκκλησία με τους τόσους και τόσους κληρικούς, όπου “κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε Παπάς και διάκος”, και στον ταπεινό ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Η Μήτηρ Εκκλησία ζή την ταπείνωσί της, ζη την απόρριψι κάθε υπερβολής. Την απόρριψι παντός περιττού. Ζή την Ορθοδοξία της. Ζή και ανοίγει το Τριώδιο. Και θα το ανοίγη για πάντα, έως συ έλθη ώ απόκειται. Και για πάντα, και εις πείσμα πολλών.

Αρχιμ. Δοσίθεος