99 ΧΡΌΝΙΑ ΜΕΤΆ : Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει Κιλκίς, Καβάλα και Σέρρες - Γεώργιος Διον . Κουρκούτας

ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

21 έως 28 Ιουνίου 1913 :

99 ΧΡΌΝΙΑ ΜΕΤΆ:

Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει

 Κιλκίς, Καβάλα και Σέρρες

Α’ μέρος : Η Μάχη Κιλκίς Λαχανά

Την διετία 1912-1913 η Ελλάς γνώρισε ξεχωριστές στιγμές με την συμμετοχή μας στους Βαλκανικούς Πολέμους . Μέσα σε λίγους μήνες η χώρα της Μελούνας διπλασιάστηκε σε έκταση και πληθυσμό ,καθώς συνεχίστηκε το μεγάλο όραμα των Ελλήνων του 1821.

Από τον Α’ Βαλκανικό στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο

Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1912 με την ταυτόχρονη επίθεση των τεσσάρων Χριστιανικών Βασιλείων (Ελλάς ,Σερβία ,Μαυροβούνιο και Βουλγαρία) εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας .Σε λίγες εβδομάδες οι Ένοπλες δυνάμεις των 4 κρατών απελευθερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της Χερσονήσου του Αίμου ,που στέναζε υπό τον ζυγό ενός Ασιάτη και αλλόφυλου δυνάστη ,σαφώς κατώτερου πολιτισμικά. Την Άνοιξη του 1913 λήγει ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος και οι Τούρκοι φαίνονται να εγκαταλείπουν τα Βαλκάνια .Δυστυχώς όχι για πολύ ,καθώς η απληστία των Βουλγάρων θα τους οδηγήσει σε νέες περιπέτειες : τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο. 

Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν η ένοπλη σύγκρουση(16-18/07/1913) που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου(30/09/1912-30/05/1913). Διεξήχθη ανάμεσα στην Βουλγαρία και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού(με τις οποίες είχε συμμαχήσει στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο) τη Σερβία και την Ελλάδα. Κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διαφορά με τον Α’ πόλεμο: η Βουλγαρία πολέμησε τους πρώην συμμάχους της για να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον προηγούμενο πόλεμο. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος τελείωσε με επικράτηση της Σερβίας και της Ελλάδος, οι οποίες πέτυχαν σημαντικές νίκες στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και των Κεντρικών Βαλκανίων. Με την βουλγαρική ήττα αποκρούστηκαν και οι βλέψεις για τη δημιουργία μιας Μεγάλης Βουλγαρίας.

Η έναρξη των Επιχειρήσεων

Η σύσταση της ελληνοσερβικής συμμαχίας στο τέλος του Πολέμου ερχόταν νά επιβεβαιώσει τήν ουσιαστική διάσπαση του βαλκανικού συμμαχικού μετώπου. Έλληνες καί Σέρβοι εμφανίζονταν αντιμέτωποι μέ τούς Βούλγαρους. Παρόλα αυτά, ο Βενιζέλος δεν ήθελε η Ελλάδα νά αναλάβει σε καμία περίπτωση επιθετική πρωτοβουλία εναντίον της Βουλγαρίας: "έπραξα ό,τι ήτο ανθρωπίνως δυνατόν διά νά φθάσω εις ειρηνικόν καί επιεική διακανονισμόν των ζητημάτων μετά της Βουλγαρίας..." Καί ήταν τελικά οι Βούλγαροι (17 Ιουνίου 1913) πού προσέλαβαν τις ελληνικές καί σερβικές προφυλακές στη Γευγελή καί στη Νιγρίτα. Ο Β' Βαλκανικός πόλεμος είχε αρχίσει.

Η Ελλάς όμως ήταν έτοιμη. Είχε εθνικό φρόνημα, δεν είχε τα σημερινά φοβικά σύνδρομα καί υπήρχε πολιτική τόλμη. Τον Ιούνιο του 1913, στη Μακεδονία υπήρχαν 117.861 άνδρες από 8 μεραρχίες πού υποστηρίζονταν από 9 ορειβατικές καί 33 πεδινές πυροβολαρχίες. Η 7η μεραρχία τοποθετήθηκε ανάμεσα στον κόλπο του Σταυρού καί στήν Βόλβη, έτσι ώστε τό δεξιό της νά υποστηρίζεται από τό στόλο, η 1η ανάμεσα από τις δύο λίμνες, η 6η από τήν λίμνη Λαγκαδά ως τήν αμαξιτή οδό Σερρών - Θεσσαλονίκης καί η 4η από εκεί μέχρι τον Γαλλικό ποταμό. Δυτικότερα συγκροτήθηκε τμήμα στρατιάς από τήν 3η καί τήν 4η μεραρχία, πού συγκεντρώνονταν μεταξύ Γαλλικού καί Λίμνης Αματόβου. Ακόμα πιο δυτικά βρισκόταν η 10η μεραρχία. Η 2η μεραρχία καί η ταξιαρχία ιππικού παρέμεναν στη Θεσσαλονίκη στήν διάθεση του Γενικού Στρατηγείου.

Η επίθεση των Βουλγάρων στη Νιγρίτα ανάγκασε τα ελληνικά τμήματα νά υποχωρήσουν σε προκαθορισμένες θέσεις αμύνης. Τό μεσημέρι ο αρχιστράτηγος βασιλιάς Κωνσταντίνος ΙΒ' επέδωσε τελεσίγραφο προς τό Βούλγαρο φρούραρχο της Θεσσαλονίκης νά αποχωρήσει τήν ίδια μέρα από τήν πόλη μέ ολόκληρη τη φρουρά αφοπλισμένη. Ο φρούραρχος αγνόησε τό τελεσίγραφο καί τότε μονάδες της 2ης μεραρχίας, ενισχυμένες από τήν Κρητική χωροφυλακή, επιτέθηκαν στους βουλγαρικούς στρατώνες. Οι οδομαχίες κράτησαν όλη τη νύκτα καί τήν επομένη τό πρωί τό βουλγαρικό απόσπασμα είχε αιχμαλωτισθεί. Οι ελληνικές απώλειές ήταν 18 νεκροί καί 17 τραυματίες.

Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος από τήν Θεσσαλονίκη πού βρισκόταν, στις 18 Ιουνίου στις 11 τό πρωί, εξέδωσε γενική διαταγή προς όλες τις Μεραρχίες καί τήν Ταξιαρχία ιππικού με τήν οποία τονιζόταν ότι ο ελληνικός στρατός θά εγκατέλειπε τήν αμυντική του στάση καί θά ενεργούσε αντεπίθεση. Ακολουθεί το βασιλικό διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό (20 Ιουνίου 1913):

"Προς τον Λαό μου

Συμμαχήσαντες μετά των άλλων χριστιανικών κρατών προς απελευθέρωσιν πασχόντων αδελφών, ηυτυχήσαμεν νά ίδωμεν τόν κοινόν αγώνα στεφανούμενον υπό της νίκης καί καταλύσαντα τήν τυραννίαν, τά ελληνικά δέ όπλα θριαμβεύοντα κατά ξηράν καί κατά θάλασσαν.

Η ηττηθείσα αυτοκρατορία παρεχώρησεν αδιαιρέτως εις τούς Συμμάχους τό απελευθερωθέν έδαφος. Αλλά ενώ η Ελλάς δικαία, καθώς πάντοτε, συμφώνους έχουσα καί τούς δύο άλλους των συμμάχων ηθέλησεν φιλικήν τήν διανομήν του απελευθερωθέντος εδάφους, άπληστος σύμμαχος, η Βουλγαρία αρνηθείσα πάσαν συνεννόησιν καί διαιτησίαν, επεζήτησε νά σφετερισθή κατά τό πλείστον μόνη αυτή τούς καρπούς της κοινής νίκης...

Ο ελληνικός λαός, εν στενή μετά της Σερβίας καί του Μαυροβουνίου αλληλεγγύη, πεποιθώς επί τήν ιερότητα του σκοπού αναλαμβάνει τά όπλα εις νέον αγώνα υπέρ βωμών καί εστιών. Ο στρατός μου της ξηράς καί της θαλάσσης, ο αναδείξας τήν Ελλάδα μεγαλειτέραν, καλείται νά συνεχίση τούς τετιμημένους αγώνας του καί σώση απελευθερωθέντας εκ της τουρκικής τυραννίας αδελφούς από της απειλουμένης νέας καί δεινοτάτης δουλείας...

Ζήτω η μεγαλυνθείσα Ελλάς! Ζήτω τό Ελληνικόν Έθνος!".

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΒ'

Τό υπουργικόν συμβούλιον

Ε. Βενιζέλος

Λ. Κορομηλάς

Κ. Ρακτιβάν

Εμμ. Ρέπουλης

Ι. Τσιριμώκος

Αλ. Διομήδης

Ανδρ. Μιχαλακόπουλος

Ν. Στράτος

Η νικηφόρος Μάχη Κιλκίς Λαχανά

Η σπουδαιότητα της μάχης Κιλκίς - Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) είναι πολύ μεγάλη. Επέτρεψε τήν ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό, των Ελλήνων της Μακεδονίας καί της Θράκης, έπειτα από έξι αιώνες βαρβαρικής κατοχής.

Τό πρωί της 19ης Ιουνίου άρχισε γενική προέλαση του ελληνικού στρατού, σύμφωνα μέ τις διαταγές, πού είχαν δοθεί την προηγουμένη. Κατά τη διάρκεια της πρώτης αυτής ημέρας της μάχης οι 4 κεντρικές μεραρχίες πολεμώντας πεισματικά κέρδισαν βήμα προς βήμα όλη τήν περιοχή νοτίως του Κιλκίς καί εκατέρωθεν της σιδηροδρομικής γραμμής καί του ποταμού Γαλλικού, φτάνοντας σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από τήν πόλη. Τό τέλος της πρώτης αυτής ημέρας μετά από σκληρές μάχες βρήκε τόν εχθρό συρρικνωμένο στα υψώματα γύρω από τό Κιλκίς.

Τό γεγονός ότι οι ελληνικές μεραρχίες του κέντρου του μετώπου ήρθαν τόσο σύντομα σε επαφή μέ τά εχθρικά στρατεύματα δηλώνει τήν πρόθεση των Βουλγάρων για αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον της Θεσσαλονίκης, πρόθεση που επιβεβαιώθηκε καί από πληροφορία Βούλγαρου αιχμαλώτου. Η μάχη συνεχίστηκε σφοδρή καί τήν επομένη, 20 Ιουνίου 1913. Συγκεκριμένα, η 2η μεραρχία προχώρησε καί έφτασε σε θέση εξορμήσεως προς τήν πόλη του Κιλκίς, στα υψώματα νότια της Ποταμιάς, χωρίς νά συναντήσει ιδιαίτερη αντίσταση. Η 4η μεραρχία, πού ήταν πιο προωθημένη από τις άλλες, ξεκίνησε στις 9:30 τό πρωί καί μέχρι τό μεσημέρι είχε καταλάβει τά υψώματα ανατολικά του Σαρηγκιόλ (Κρήστωνα), αλλά κατά τις 5:00 τό απόγευμα ακινητοποιήθηκε μπροστά από τό Κιλκίς σε απόσταση 1000 μέτρων από τά πρώτα εχθρικά χαρακώματα. Ανατολικότερα, η 5η μεραρχία προήλασε προς τό σιδηροδρομικό σταθμό του Σαρηγκιόλ, όπου όμως κατά τις 3:00 τό απόγευμα καθηλώθηκε από τά εχθρικά πυρά, παρά τήν κάλυψη του ελληνικού πυροβολικού. Τέλος, έφτασε, καταδιώκοντας μεμονωμένα βουλγαρικά τμήματα στα υψώματα Αρμουτζή, όπου καί διανυκτέρευσε.

Όπως αποδείχθηκε καί εκ των υστέρων, οι Βούλγαροι είχαν οχυρώσει τήν κύρια αμυντική τους γραμμή μπροστά από τό Κιλκίς μέ ένα πραγματικό δάσος ορυγμάτων, ενισχυμένων από πολυβολεία, πού στο κεντρικό τμήμα έφταναν σέ βάθος μέχρι καί 6 χιλιόμετρα. Έτσι, προκειμένου νά επιτευχθεί η κατάληψη της γραμμής αυτής μέ όσο τό δυνατόν λιγότερες απώλειες, αποφασίστηκε νά εκτελέσει η 2η μεραρχία πλευρικό νυχτερινό αιφνιδιασμό. Σύμφωνα μέ αυτό τό σχέδιο, τό 1ο καί 7ο σύνταγμα της 2ης μεραρχίας πέρασαν τό Γαλλικό ποταμό καί στις 3:30 πλησίαζαν τά εχθρικά χαρακώματα. Οι κινήσεις τους έγιναν αντιληπτές από τούς Βουλγάρους, πού νόμισαν ότι πρόκειται για γενική νυχτερινή επίθεση. Ακολούθησε ανταλλαγή πυρών του πυροβολικού για μία ώρα περίπου. Στο μεταξύ, στις 4:10 περίπου τά δύο συντάγματα κατέλαβαν τήν πρώτη εχθρική γραμμή, στις 5:00 τη δεύτερη καί έπειτα από σκληρή, σώμα μέ σώμα, μάχη κατέλαβαν, κατά τις 10:00 τό πρωί τήν τρίτη καί πιο ισχυρή θέση.

Μέ τήν ανατολή της τρίτης καί τελευταίας ημέρας της μάχης, επιτέθηκαν καί οι υπόλοιπες μεραρχίες (4η, 5η καί 3η) εναντίον των απέναντί τους εχθρών. Μέ αυτοθυσία καί μεγάλες απώλειες προχώρησαν καταλαμβάνοντας τά εχθρικά χαρακώματα καί φτάνοντας στις 11:00 στις παρυφές του Κιλκίς. Τήν ίδια ώρα περίπου οι Βούλγαροι υποχώρησαν σε όλο τό μήκος του μετώπου καί, έπειτα από διαταγή του Κωνσταντίνου, ο ελληνικός στρατός εκτέλεσε καταδίωξη. Παράλληλα, η 10η μεραρχία στο αριστερό άκρο της παράταξης διέθεσε όλες τις δυνάμεις της για τήν κατάληψη του Καλλινόβου, στόχος πού επιτεύχθηκε τις πρώτες απογευματινές ώρες. Οι συνολικές απώλειες των τεσσάρων μεραρχιών στήν τριήμερη μάχη ανήλθαν σε 5.662 νεκρούς καί τραυματίες.

Στο ανατολικό θέατρο των επιχειρήσεων στήν περιοχή Λαχανά, οι μάχες διεξήχθησαν σώμα μέ σώμα. Τό βράδυ της 19ης Ιουνίου η 6η μεραρχία έφθασε στο ύψωμα Γερμανικό καί η 1η μεραρχία στο χωριό Όσσα. Τό επόμενο πρωί άρχισε γενική επίθεση των ελληνικών τμημάτων. Οι απώλειες από τά φονικά πυρά των Βουλγάρων ήταν μεγάλες καί οι Έλληνες στρατιώτες καθηλώθηκαν στις θέσεις τους. Στις 21 Ιουνίου 1913 όμως όταν αναγγέλθηκε η Ελληνική νίκη στο Κιλκίς, οι Βούλγαροι υποχώρησαν άτακτα, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 16 πυροβόλα. Οι Έλληνες τούς καταδίωξαν μέ την λόγχη καί συνέλαβαν 500 αιχμαλώτους. Οι συνολικές απώλειες των δύο μεραρχιών στην μάχη του Λαχανά ανήλθαν σε 2.701 νεκρούς καί τραυματίες.

Στήν πόλη του Κιλκίς (Κουκούς στα βουλγαρικά) έμεναν μόνο Βούλγαροι καί ο ελληνικός στρατός κατηγορείται ότι αφού έδιωξε όλους τούς κατοίκους τήν έκαψε ολοσχερώς. Επίσης, οι Βούλγαροι κατηγορούν τούς Έλληνες στρατιώτες για βιαιότητες καί εγκλήματα σε βουλγαρικά χωριά. Στο μεταξύ η 7η μεραρχία, στο δεξιό άκρο του μετώπου, κατελάμβανε την Νιγρίτα (20-6-1913) πού είχε πυρποληθεί από τούς κομιτατζήδες. Όσοι από τούς αμάχους Έλληνες είχαν μείνει στήν πόλη είχαν κατακρεουργηθεί.

Επιμέλεια Αφιερώματος : Γεώργιος Διον . Κουρκούτας