ΕΚΦΡΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΥΦΟΥΣ ΨΑΛΣΙΜΑΤΟΣ - Γ.τ.Δ.

ΕΚΦΡΑΣΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΥ ΥΦΟΥΣ ΨΑΛΣΙΜΑΤΟΣ

***

          Μέσα στό ἁπαλό σκοτάδι τοῦ καθολικοῦ, ἐλάχιστες τρεμάμενες φλόγες, ἀπό τά καντήλια πού ἦσαν ἀναμμένα, διατάρασσαν -ῥυθμικά- τήν «ἠσυχία» τοῦ Ναοῦ. Ὁ διαβαστής εἶχε φτάσει στά μισά τῆς Στιχολογίας τῶν Αἴνων Καυχήσονται ὅσιοι ἐν δόξῃ… ἐνώ ἀναμέναμε νά ἀνέλθει στό στασίδι τοῦ ἀναλογίου ὁ ἐντεταλμένος ἀπό τόν τυπικάρη ψάλτης νά ἀρχίσει τό πρῶτο ἰδιόμελο. Ἔτσι εἶναι ἡ τάξι στό Ὄρος. Τά κομμάτια διανέμονται. Ὅλοι ψάλλουν· γέροι, νέοι, παράφωνοι, καλλικέλαδοι.

          Ἐμφανίζεται λοιπόν μία μάυρη φιγούρα. Ἀπό τήν καμπούρα, λόγῳ τῆς ἀσκήσεως, φάνηκε νά εἶναι κάποιο γεροντάκι. Ἀμέσως ἔβαλα τόν λογισμό: Μά καλά, Μεγάλη Βδομάδα, ἀντί νά βάλλουν τούς πρωτοψάλτες, φωνάζουν τά παπούδια νά ψάλουν; Τό καλογεράκι ἀνέβηκε στό στασίδι τοῦ πρωτοψάλτη, τοῦ κρατήσαμε τό βιβλίο, καί πῆρε τό κερί ἀπό πίσω του, γιά νά φωτίσει τά μουσικά. Ἦταν ὁ π. Γαβριήλ. Ἐδομηντα-πέντε καί πλέον χρονῶν, ῥυτιδωμένος, μέ παχύ λευκό μουστάκι καί γενειάδα φουντωτή καί σχετικά μακρυά.

          Γνέφει τό κεφάλι του νά τοῦ δώσουν τό βιβλίο μέ τούς στίχους, καί ἀρχίζει: Αἰνεῖτε αὐτόν ἐπί ταῖς δυναστείαις αὐτοῦ… Ἡ φωνή του στρωτή, γεμάτη. Τήν εἶχε ἐξασκίσει τόσα χρόνια στήν ἔνταση, μιᾶς καί στό Ἅγιον Ὄρος δέν ὑπάρχουν μικρόφωνα στά Καθολικά. Τελειώνοντας τόν στίχο, διώχνει τήν στιχολογία, καί ἀρχίζει ἀπό τήν Μουσική Κυψέλη τοῦ Στεφάνου Λαμπαδαρίου: Ἐρχόμενος ὁ Κύριος πρός τό ἑκούσιον πάθος τοῖς Ἀποστόλοις ἔλεγεν ἐν τῇ ὀδῷ. Χαρακτηριστικά τοῦ ψαλσίματός του ἦταν ἡ πιστότητα στό κείμενο, χωρίς ἀναλύσεις, ἀλλά οὔτε καί ξερή ἐκτέλεση σημαδοφώνων, ἡ ἀμετάκλητη χρονική ἀγωγή κατά τήν πορεία τοῦ μέλους, τό γοργό τοῦ χρόνου του, ἡ ἔλλειψη κορωνῶν, καί τέλος, οἱ ὀξείες στήν πεταστή καί τήν βαρεία, γνώρισμα τοῦ παλαιοῦ καρεώτικου ὕφους.

          Τό μέλος τελείωσε πολύ γρήγορα. Ὁ μοναχός ἔκανε μέ τό κεφάλι του σχῆμα συγχώρεσης, καί ἀποσύρθηκε πάλι πρός τό σκοτάδι. ἡ ἑπόμενη ἐρώτηση μου ἦταν πού ἔμαθε μουσικά τό Γεροντάκι. Ἀπό τούς παλαιούς μού ἀπάντησαν ἄμέσως. Ὅπως τά παραλάβανε, ἔτσι τά διδάξανε καί στούς ἑπομένους, καί ἔτσι τά μαθαίνουμε καί ἐμεῖς σήμερα.

          Ἀπό αὐτό τό ὀλιγόλεπτο περιστατικό, ἔβγαλα πολλά πορίσματα γιά τό τί εἶναι τελικά τό Ἁγιορείτικο ὕφος, τό μακροβιώτερο ὕφος τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί δέν εἶναι μόνο τό ἐκτελεστικό κομμάτι, ὅπως τό περιέγραψα παραπάνω. Εἶναι ἕνα συνονθύλευμα ἐσωτερικῶν καί ἐξωτερικῶν παραγόντων αὐτό πού διαμορφώνει τό Ἁγιορείτικο Ὕφος. Ἀπό τό φυσικό φῶς πού περιχέεται στό Ναό, ἀπό τήν ἀπουσία μικροφώνων, μέχρι τό κομποσχοίνι, τήν ὑπακοή. Ὁ μοναχός, στό ἀναλόγιο δέν βιοπορίζεται, ἀλλά διακονεῖ. Δέν βρίσκει εὐκαιρεία νά ἐπιδείξει φαρισαϊκῶς τό χάρισμα τῆς φωνῆς του, ἀλλά κατά τό Ψαλῶ τῷ Θεῷ μου ἕως ὑπάρχω ἀναπέμπει δοξολογιτική ἱκεσία στόν Κύριο, μέσω τῶν φωνητικῶν του χορδῶν. Μέ πνεῦμα ὑπακοῆς, μέ σεβασμό στήν παράδοση, χωρίς νά εἰσάγει κάτι δικό του. Ὅπως τά παρέλαβε ἀπό τούς παλαιούς Πατέρες, ἔτσι, ὡς συνεχιστής τῆς Παράδοσης, τά μεταλαμπαδεύει στήν νέα γενιά. Ἁπλά. Ταπεινά. Προσευχητικά.

          Ὁ μινιμαλισμός -μιλῶντας μέ ὁρολογία τοῦ αἰῶνα μας- εἶναι τελικά ἕνα ἀπό τά κύρια γνωρίσματα τῆς Ἐκκλησίας. Καί αὐτό ἔχει καί τό Ἀγιορείτικο Ψάλσιμο. Ἰσοκράτημα στήν βάση τοῦ Ἤχου, σεβασμό στίς μουσικές γραμμές, μαθήματα ἀπό παλαιούς δασκάλους. Φωνές μαζεμένες. Οἱ ἐκφωνήσεις τῶν Ἱερέων σέ κλιτόν καί ἁπλοῦν ὕφος. Ὅ,τι παρέδοσαν οἱ παλαιοί τό συντηροῦμε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ, καί τό παραδίδουμε ἀνόθευτο στούς ἑπομένους. Γιά νά μή χάσει τήν αὐθεντικότητά του. Τίποτα τό σύνθετο, ὅλα ἁπλά. Αὐτό ἴσως εἶναι καί ἡ Πεπτουσία τοῦ συγκεκριμένου ὕφους. Ἡ καθ’ ὅλα εὐλογημένη ἁπλότητα.

Γ.τ.Δ.