Ἀποφυγή τοῦ ἀτομισμοῦ - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Κυριακή τοῦ Παραλύτου

Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Ἀποφυγή τοῦ ἀτομισμοῦ

«Κύριε, ἄνθρωπον οὐκ ἔχω» 
(Ἰωάν. κ´ 19)

*******

«Ἄταφος νεκρός» χαρακτηρίστηκε ἀπό τόν ἱερό ὑμνογράφο ὁ παράλυτος τοῦ σημερινοῦ εὐ­αγγελίου. Ἄνθρωπος ἀξιολύπητος καί ἀξιο­συμ­πάθητος. Τριανταοκτώ χρόνια ἀκίνητος, καθηλω­μένος στό κρεββάτι τοῦ πόνου. Ἔβλεπε τούς ἄλ­λους ἀρρώστους τόν ἕνα μετά τόν ἄλλο νά θε­ραπεύονται καί νά φεύγουν γιά τό σπίτι τους, κι ἐκεῖνος ἔμενε μόνος καί ἀβοήθητος. Κατάσταση θλιβερή. Κανείς δέν βρέθηκε νά τοῦ συμπαρα­σταθεῖ, παρ’ ὅλο πού τόν ἔβλεπαν τόσα χρόνια κατάκοιτο. Ἐπειδή καί σήμερα ὑπάρχουν ὁπωσ­δήποτε ἄνθρωποι ἐγκαταλελειμμένοι καί ἀβοή­θητοι, πού ἔχουν τήν ἀνάγκη μας, εἶναι χρή­σιμο νά δοῦμε τί πρέπει νά γίνει ἀπό μέρους μας, γιά νά μήν ἐπαναληφθεῖ ἀπό κανένα  γνωστό μας τό παράπονο τοῦ Πραλύτου.

*****

«Κύριε, ἄνθρωπον οὐκ ἔχω»

          Τό πρῶτο πού χρειάζεται εἶναι ὁ καθένας μας νά διακατέχεται ἀπό ἄγρυπνη προσοχή, ὥστε νά μή μᾶς κυριεύσει ἡ ἀσθέ­νεια πού λέγεται ἀτο­μισμός καί μοιάζει μέ παρά­λυση. Αὐτός πού ἀγα­πᾶ μόνο τόν ἑαυτό του καί φροντίζει μόνο γιά τό ἄτομό του στήν οὐσία δέν διαφέρει ἀπό ἕνα πα­ράλυτο. Ἐφ’ ὅσον μένει κλει­σμένος στό ἐγώ του καί στέκει ἀπαθής μπρο­στά στόν πόνο τοῦ ἄλλου καί δέν κινεῖται νά τόν βοηθήσει, εἶναι σάν τόν παράλυτο, πού μένει ἀκί­νητος καί καθηλωμένος στή θέση του.

          Στίς ἡμέρες μας εἶναι πολλοί οἱ ἄνθρωποι πού πάσχουν ἀπό αὐτή τή ψυχική παράλυση τοῦ ἀτομισμοῦ. Πολλοί εἶναι οἱ «φίλαυτοι» καί οἱ «ἄ­στοργοι», ὅπως τούς χαρακτηρίζει ὁ θεῖος Ἀπό­στολος Παῦλος (Β΄Τιμ. γ΄2-3). Εἶναι πολλοί «οἱ φιλοῦντες μόνον ἑαυτούς, ἀλλ’ οὐ καί τούς ἀδελ­φούς…». Πολλοί οἱ «ἑαυτῶν μόνον φρον­τίζοντες, ἀλλ’ οὐ καί τῶν ἄλ­λων» (Ζ). Πλείστων ὅσων συνανθρώπων μας «ἐψύγη ἡ ἀγάπη» (Ματθ. κδ΄12) καί γι’ αὐτό ἀγαποῦν μόνον τούς ἑαυτούς των, ἀλλ’ ὄχι καί τούς ἀδελφούς. Φροντίζουν μό­νο τόν ἑαυτό τους, ἀλλ’ ὄχι καί τούς ἄλλους. Βε­βαίως ὅλοι ἀγαποῦν τόν ἑαυτό τους καί κανείς δέν τούς κατηγορεῖ γι’αὐτό, καθ’ ὅσον ὁ ἴδιος ὁ Νομοδότης Κύριος ὅταν διά τοῦ Μωσαϊκοῦ Νό­μου παραγγέλλει νά ἀγαπᾶμε τόν πλησίον μας, θέτει ὡς μέτρο τῆς ἀγάπης τόν ἑαυτόν μας. «Ἀ­γαπήσεις, λέγει, τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν».

          Δυστυχῶς ἡ ἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας ξεστράτησε ἀπό τή σωστή πορεία καί ἔγινε «φι­λαυτία». Ἡ φιλαυτία ὅμως, ὁ ἀτομισμός, εἶναι ἀ­χαλίνωτη,  ἐγωϊστική καί ἁμαρτωλή ἀγάπη τοῦ ἑ­αυτοῦ μας. Εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ σαρκικοῦ καί ὄχι τοῦ πνευματικοῦ ἑαυτοῦ μας. Εἶναι ἀγάπη πού ὑπηρετεῖ τό προσωπικό ἐγώ καί τίς ἐπιθυμίες του. Δουλεύει σ’αὐτές καί δέν ἀποβλέπει ὁ ἀτομιστής ἄνθρωπος στό νά ἀρέσει στόν Θεό καί νά τηρεῖ τό καθῆκον ἀναλίσκον­τας τόν ἑαυτό του καί ὑπέρ τῶν ἄλλων. Οἱ φί­λαυτοι καί ἀτομιστές ἄνθρωποι προτιμοῦν τίς δι­κές τους ἀνέσεις καί ἱκανοποι­ή­σεις ἀπό τήν οἰκο­δομή τοῦ σώματος τῆς ἐκκλη­σίας. Ἐφ’ ὅσον ὅ­μως, ὅπως εἴπαμε, κέντρο τῆς ὕπαρξης καί τῆς ζωῆς τοῦ ἀτομιστῆ ἀνθρώπου εἶ­ναι ὄχι ὁ Θεός ἀλλά τό ἐγώ του, τότε κάθε ἔννοια καθήκοντος γι’αὐτόν  ἐξαφανίζεται.

          Ἔτσι ἐξηγεῖται γιατί οἱ ἀτομιστές ἄνθρωποι μένουν ἀδιάφοροι καί ἀσυγκίνητοι ἀπό τά δά­κρυα τῶν ὀρφανῶν, ἀπό τό πένθος τῶν χηρῶν, ἀπό τά πονεμένα βλέμματα τῶν ἐγκατελε­λειμ­μέ­νων γερόντων, ἀπό τόν πόνο τῶν ἀστέγων, τό καρδιοκτύπι τῶν ἀνθρώπων πού ἀφήνουν τίς πατρίδες τους ἀναζητώντας ἀσφάλεια καί καλύτε­ρες συνθῆκες ζωῆς σέ ἄλλους τόπους. Οἱ ἄν­θρωποι τῆς φιλαυτίας καί τοῦ ἀτομισμοῦ ἔχουν ὑψώσει πελώρια τείχη γύρω τους καί δέν δίνουν καμμιά προσοχή οὔτε καί στόν γείτονά τους, πού τόν βλέπουν νά ὑποφέρει. Θυμηθεῖτε τόν πλού­σιο ἐκεῖνο τῆς παραβολῆς, ὁ ὁποῖος «ηὐφραίνετο καθ’ἡμέραν λαμπρῶς» καί ἔδειχνε τέλεια ἀδια­φορία γιά τόν φτωχό Λάζαρο, πού κειτόταν κατά­πληγωνένος «πρός τόν πυλῶνα αὐ­τοῦ» (Λουκ. ιστ΄20). Οἱ ἀτομιστές ἄνθρωποι ἕνα πράγμα κυτ­τάζουν:πῶς νά μή στερηθοῦν, νά μή χαλά­σουν τήν ἡσυχία τους οἱ ἴδιοι κι ἄς γίνουν οἱ ἄλλοι ὅ,τι θέλουν.

          Ὁ ἀτομισμός μεταδίδεται σάν ἄλλη μετα­δοτική ἀρρώστεια πολύ εὔκολα ἀπό τόν ἕνα στόν ἄλλο. Οἱ συνθῆκες μάλιστα τῆς ζωῆς τῶν μεγά­λων πόλεων εὐνοοῦν ἰδιαιτέρως τήν ἐξάπλωσή του. Διπλοκλειδώνεται κανείς στήν κατοικία του καί ζεῖ ἄγνωστος ἀνάμεσα σέ ἀγνώστους. Γιά νά εἴμαστε βέβαια δίκαιοι πρέπει νά ποῦμε ὅτι στήν ἀνάπτυξη αὐτῆς τῆς νοοτροπίας συμβάλλουν ὁ φόβος ἐξ αἰτίας τῶν κακοποιῶν καί διαρρηκτῶν πού μᾶς κυκλώνουν, ἀλλά καί οἱ μετακινήσεις πληθυσμῶν μέ διαφορετικές νοοτροπίες καί ἀντι­λήψεις. Ὑπάρχει φόβος λοιπόν νά γίνουμε ἀτομι­στές, διότι δέν ἔχουμε μόνο τήν εὐπάθεια καί ἐσωτερική τάση τοῦ ἐγωϊσμοῦ, πού μᾶς κάμνει νά φροντίζουμε μόνο γιά τόν ἑαυτό μας, ἀλλά ὑπάρχουν καί ἄλλοι παράγοντες, πού μᾶς ὠθοῦν νά περιορισθοῦμε στό ἄτομό μας.

*****

          Μαζί μέ τήν προσοχή καί τήν προσπάθεια πού ὀφείλουμε νά καταβάλλουμε, γιά νά μή με­ταφερθεῖ καί σ’ἐμᾶς ἡ ἀσθένεια τοῦ ἀτομισμοῦ καί τῆς φιλαυτίας, χρειάζεται καί κάποια πιό θετι­κή ἀντίδραση. Μάλιστα, μιά ἀποτελεσματική καί δυναμική ἀντίδραση, εἶναι ἡ φροντίδα νά κάνου­με κάθε μέρα κάποια πράξη ἀγάπης. Ἐάν ὁ ἀρχαῖ­ος σοφός θεωροῦσε χαμένη τήν ἡμέρα του, ὅταν δέν ἔκαμνε κατά τή διάρκειά της κάποια καλωσύ­νη, πολύ περισσότερο πρέπει νά στενο­χωρού­μα­στε ἐμεῖς, ὅταν κλείσει ἡ ἡμέρα χωρίς ἔργο ἀγά­πης. Ἐμεῖς σάν χριστιανοί ἔχουμε ἀκού­σει ἀπό τό στόμα τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς πίστεώς μας Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ὅτι τά ἔργα ἀγάπης ἔχουν πρωτ­αρχική σημασία γιά τήν εὐτυχία μας στήν αἰω­νιότητα (Ματθ. κε΄34-40). Ἔχουμε διδα­χθεῖ ἐπί­σης ἀπό τόν θεοφώτιστο Ἀπόστολο Παῦλο ὅτι δέν πρέπει νά φροντίζουμε γιά «τά ἑαυτῶν», ἀλ­λά καί γιά «τά τῶν ἐτέρων» (Φιλιπ. β΄4). Ἀλλά καί ἀπό τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχουμε διδαχθεῖ ἀλλά καί συνεχῶς διδα­σκόμαστε, ὅτι πολλοί εἶναι οἱ πιστοί πού μιμήθηκαν καί μιμοῦν­ται διά μέσου τῶν αἰώνων τό παράδειγμα τῆς αὐταπάρνησης καί τῆς αὐτοθυσίας τοῦ Κυρίου μας καί ἔδειχναν ἐκπληκτική ἀγάπη πρός τούς συνανθρώπους τους καί δέν ἀπόκαμναν οὔτε κουράζονταν «καλοποιοῦντες» (  Β΄Θεσ. γ΄13).

          Κάθε πράξη ἀγάπης εἶναι καί ἕνα κτύπημα τοῦ ἀτομισμοῦ. Κάθε πράξη ἀγάπης συντελεῖ στό νά «πλατύνωμεν» τά ὅρια τῆς ψυχῆς μας (Β΄­Κορ. στ΄13). Αὐτός πού τρέχει καί κοπιάζει γιά νά δείξει τήν ἀγάπη του· αὐτός πού ψάχνει νά βρεῖ καί νά βοηθήσει αὐτόν πού ἔχει ἀνάγκη ὑλική καί πνευματική, δέν εὐεργετεῖ μόνο τόν συνάνθρωπό του. Συγχρόνως καί κυρίως καί οὐσιαστικῶς εὐ­εργετεῖ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του. Τοῦ χαρίζει τή χαρά τῆς ἐλευθερίας ἀπό τά φοβερά πλοκάμια τῆς φιλαυτίας. Τοῦ αὐξάνει ταυτόχρονα καί τούς θησαυρούς στό θησαυροφυλάκιο τοῦ οὐρανοῦ, ὅπου συγκεντρώνονται καί οἱ τόκοι ἀπό τά ἔργα τῆς ἀγάπης μας, πού τά δέχεται ὡς ἄλλο δάνειο ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ὅπως λέγει τό βιβλίο τῶν Παροι­μιῶν ὅτι «δανίζει Θεῷ ὁ ἐλεῶν πτωχόν κατά δέ τό δόμα αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ» (Παροιμ. ιθ´17). Δανίζει, λέγει, τόν Θεόν, ὅποιος ἐλεεῖ τόν φτωχό ἀδελφό του· ἀνάλογα δέ μέ τό ποσό πού δίνει καί μέ τή διάθεση, πού προσφέρει τήν ἐλεημοσύνη, θά τόν ἀνταμείψει ὁ Θεός.

*****

«Κύριε, ἄνθρωπον οὐκ ἔχω»

          «Ἔγκλημα» ὀνομάζει, ἀγαπητοί, ὁ Μέγας Βασίλειος τή φιλαυτία καί τόν ἀτομισμό (ΕΠΕ 8, 366). Μή κλείνουμε λοιπόν τά μάτια καί τά αὐτιά μας στόν πόνο τῶν συνανθρώπων μας. Μή κλει­νόμαστε στόν ἑαυτό μας. Ἄς ζητοῦμε χάρη καί δύναμη ἀπό τόν ἀναστάντα Κύριον, ὥστε νά ἀποδεικνυόμαστε ἄλλοι καλοί Σαμαρεῖτες σέ τό­σους καί τόσο ἐγκαταλελειμμένους ἀδελφούς μας. Τότε μόνο θά ἀνοίξει μπροστά μας ἡ αίώνια Βασιλεία τῆς ἀγάπης καί θά ψάλλουμε μαζί μέ ὅλους τούς λυτρωμένους τόν παναρμόνιο ὕμνο «Ἀληλούϊα» στόν Κύριο τῆς ἀγάπης.

Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης

Ἐκφωνήθηκε στόν Ἱερό Καθεδρικό  Ἁγίου Ἰωάννου Λευκωσίας,  Κυριακή 07.05.2017