Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου Λόγος Κήρυξ τῆς ἐλεημοσύνης - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

Λόγος

Κήρυξ τῆς ἐλεημοσύνης

« Τῆς ἐνθέου γέγονας, ἐλεημοσύνης εἰσηγητής·… Χρυσολόγε» 

(Κανών τοῦ ἁγίου ὠδή θ΄)

          Ὅποιος μελετᾶ τή ζωή καί τό ἔργο τοῦ τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Μακαριώτατε, ἅγιοι Ἀρχιε­ρεῖς, σεβαστοί πατέρες, ἐντιμότατοι ἄρχοντες, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, νομίζει πώς βρίσκεται μπροστά σ’ ἕνα ἀπέραντο ὠκεανό. Ἔχει τή αἴ­σθηση ὅτι ἀτενίζει τά ἄδυτα τοῦ σύμπαντος. Τό ἔργο του εἶναι τόσο πολυδιάστατο, ὥστε πολύ δύσκολα μπορεῖ νά ἐρευνηθεῖ.

          Ἰωάννης Χρυσόστομος σημαίνει σοφία, βίος κατά πάντα ἅγιος, ἀγάπη, φιλανθρωπία, κοινω­νική προσφορά, ἄριστη ποιμαντική, ἀξεπέραστη ρητορική ἱκανότητα, ἀσκητικό ἦθος, δράση, ἀγώ­νας, ἱεραποστολή, ὀρθόδοξη καί μοναδική ἑρμη­νεία τῶν Γραφῶν.

          Ὁ Χρυσόστομος κατά τόν ἱερό ὑμνογράφο εἶναι, σύν τοῖς ἄλλοις, «τῆς ἐνθέ­ου ἐλεημοσύνης εἰσηγητής». Εἶναι «ὁ πρωτουρ­γός», αὐτός πού ἄσκησε μέ ζῆλο τά ἔργα τῆς  ἔνθεης ἀρετῆς τῆς ἐλεημοσύνης. Τά ἐλάχιστα ψήγματα τῆς θεο­φώτιτης  περί ἐλεημοσύνης διδα­σκαλίας του πού θά ἐκτεθοῦν στή συνέχεια καταδεικνύουν τήν ἀξία τῆς συγκεκριμένης ἀρετῆς, τήν ἀναγ­καιότητά της καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο πρέπει νά ἀσκεῖται.

*****

« Τῆς ἐνθέου γέγονας, ἐλεημοσύνης εἰσηγητής·… Χρυσολόγε»

          Τόσο συχνά μιλοῦσε γιά τήν ἐλεημοσύνη ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὥστε κάποτε οἱ ἀκροατές του διαμαρτυρήθηκαν, διότι εἶχαν βαρεθεῖ νά ἀ­κοῦνε συνέχεια γι’αὐτήν  καί τοῦ εἶπαν· «Πάλι γιά τήν ἐλεημοσύνη θά μᾶς μιλή­σεις; Φτάνει πιά, εἶναι ἀρκετά αὐτά πού μᾶς ἔχεις πεῖ. Πότε ἐπί τέλους θά σταματήσεις νά μιλᾶς γιά τό θέμα αὐτό;». Καί ὁ ἅγιος τούς ἔδωκε μιά πολύ εὔστοχη ἀπάντηση: «Τότε θά σταματήσω νά ὁμιλῶ περί ἐλεημοσύνης, ὅταν δέν θά ὑπάρχει οὔτε ἕνας φτωχός». Καί συνεχίζει:  Ἤθελα νά παύσω νά ὁμιλῶ συνεχῶς γι᾽ αὐτά, ἀλλά σεῖς μέ τόν τρόπο ζωῆς σας δέν μέ ἀφήνετε νά τό κάνω, γιατί συνεχῶς μοῦ δίνετε ἀφορμές. Καί σᾶς ἐρωτῶ: «Τίς χρεία τῶν σηρικῶν ἱματίων»^[1]; Ποιά ἀνάγκη ὑπάρχει νά φορᾶμε μεταξωτά ἐνδύματα; Μέχρι πότε θά ἀσχολού­μαστε μέ αὐτές τίς γελοιότητες;  

Ἀλήθεια, ἄν ζοῦσε σήμερα κι ἔβλεπε τόν τρόπο τῆς ζωῆς μας ἀκόμη καί μέσα στή δίνη τῆς οἰκονομικῆς κρίσης, τί θά ἔλεγε; Πῶς θά αἰσθα­νόταν;

Θέλοντας νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τό ὑλιστικό πνεῦμα πού ψύχει τήν ἀγάπη καί κάμνει τόν ἄνθρωπο νά ἀδιαφορεῖ γιά τίς ἀνάγκες τοῦ πλη­σίον ὁ ἱερός Πατήρ μᾶς ὑπεν­θυμίζει ὅτι εἶναι «μέγα ἀγαθόν καί τοῦ Θεοῦ δῶ­ρον» ἡ ἐλεημο­σύνη. «Καί αὐτῷ τῷ Θεῷ, κατά δύναμιν, ἡμᾶς ἐξομοιοῖ κατορθούμενον». Ἡ ἐλεη­μοσύνη μᾶς ἐξομοιώνει, ὅσο εἶναι δυνατό στήν ἀνθρώπινη φύση, μέ τόν Θεό, ὅταν τήν ἀσκοῦμε. Γι’αὐτό καί μᾶς ὑπενθυμίζει τόν λόγο τῶν Παροιμιῶν «μέγα ἄνθρωπος καί τίμιον ἀνήρ ἐλεήμων» (Παρ. κ΄6). Εῑναι μεγάλο τό δημιούργημα, πού ὀνομάζεται ἄνθρωπος, διότι πλάστηκε ἀπό τόν Θεό κατ’εἰκό­να καί καθ’ὁμοίωσή Του· πολύτιμος ὅμως εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πού εὐσπλαγχνίζεται καί ἐλεεῖ.   

Συνεχίζοντας τό ἐγκώμιο τῆς ἐλεημοσύνης γράφει: ἡ ἐλεημοσύνη εἶ­ναι σπουδαιότερο πρά­γμα καί ἀπό τό νά ἀνασταίνει κανείς νεκρούς. Διότι εἶναι πολύ πιό σπουδαῖο νά δώσεις τροφή στόν πεινασμένο Χριστό ἀπό τό νά ἀναστήσεις νεκρούς στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Στήν πρώτη περίπτωση ἐσύ εὐεργετεῖς τόν Χρι­στό, στή δεύ­τερη ὁ Χριστός ἐσένα. Καί ἀμείβεται κανείς ὅταν εὐεργετεῖ καί ὄχι ὅταν τόν εὐερ­γετοῦν.

Γιά τόν τρό­πο μέ τόν ὁποῖο πρέπει νά γίνεται ἡ ἐλεημοσύνη  ὁ ἅγιος Πατήρ λέγει τά ἑξῆς: «Ἐλεημοσύνη εἶναι ὅταν τήν κάνεις μέ προθυμία, ὅταν τήν κάνεις μέ γενναιοδωρία, ὅταν δέν νομίζεις πώς δίνεις, ἀλλά πώς παίρνεις, ὅταν τήν κάνεις σάν νά σέ εὐεργετοῦν, σάν νά κερδίζεις, σάν νά μή χάνεις. Γιατί ἄν νομίζεις πώς χάνεις, αὐτό δέν εἶναι ἐλεημοσύνη. Ἐκεῖνος πού ἐλεεῖ ἄλλον πρέπει νά χαίρεται, ὄχι νά δυσανα­σχετεῖ. Διότι, θά ἦταν παράλογο ἄν, ἐνῶ ἀνα­κουφίζεις τή λύπη τοῦ ἄλλου μέ τήν προσφορά σου, νά λυπᾶσαι ἐσύ; Ἄν λυπᾶσαι ένῶ προσφέ­ρεις, τότε ἡ ἐνέργειά σου αὐτή δέν μπορεῖ νά λογαριαστεῖ ὡς ἐλεημοσύνη. Διότι, ἄν στενο­χωρεῖσαι πού ἀνακούφισες τή στενοχώρια τοῦ ἄλλου, δίνεις δεῖγμα μεγάλης σκληρότητας καί ἀπανθρωπιᾶς. Εἶναι προτιμότερο νά μή τόν ἀνα­κουφίζεις, παρά νά τόν ἀνακουφίζεις μέ δυσθυ­μία. Γιατί τέλος πάντων στενοχωρεῖσαι, ἄνθρωπε; Μή­πως λιγοστέψει τό χρυσάφι σου; Ἐπί τέλους, ἄν ἔχεις αὐτή τή γνώμη μή δίνεις. Ἄν δέν πιστεύ­εις πώς σοῦ γίνονται πολλαπλάσια στόν οὐρανό μήν προσφέρεις.

Στούς χρισταινούς πού λένε; «ἐμεῖς δέν ἔ­χουμε χρήματα πῶς μποροῦμε νά κάνουμε ἐλεη­μοσύνη; ὁ ἐλεήμων Πατήρ ἀπαντᾶ: «Ἐλεη­μοσύ­νη δέν γίνεται μόνο μέ χρήματα, ἀλλά καί μέ ἄλλα ἔργα. Μποροῦμε νά προστατέψουμε κάποι­ον καί νά τόν βοηθήσουμε. Πολλές φορές ἡ προ­στασία μέ ἔργα, βοήθησε περισσότερο ἀπό τά χρήματα. Καί συνεχίζει: «Ἐμπρός λοιπόν, ἀδελφέ μου, νά γνωρίσεις ὅλα τά εἴδη τῆς ἐλεημοσύνης. Μπορεῖς νά βοηθήσεις μέ χρήματα; Μή διστάσεις. Μπορεῖς μέ τό νά προσφέρεις προστασία σέ κά­ποιον; Μή πεῖς, ἀφοῦ δέν ὑπάρχουν χρήματα, αὐτό δέν εἶναι τίποτε. Καί, ὅμως, αὐτό εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο. Κάνε το καί νά αἰσθάνεσαι ἀκρι­βῶς σάν νά ἔχεις δώσει χρήματα. Μπορεῖς μέ θεραπεία; Καί αὐτό νά τό κάνεις. Γιά παράδειγμα: εἶσαι γιατρός στήν ἐπιστήμη; φρόντισε τούς ἀ­σθενεῖς σου μέ ἀγάπη.Καί αὐτό εἶναι σπουδαῖο.

Ἀδελφέ μου, πές δυό λόγια ἀδελφικά στόν ἄρρωστο. Τοῦ δίνεις θάρρος καί δύναμη. Ἐλπίδα. Συμπορεύσου μέ τόν κουρασμένο. Πιάσε ἀπό τό χέρι καί ἀνασήκωσε τόν πεσμένο. Χαμογέλασε στόν λυπημένο. Μίλησε μέ ἐκεῖνον πού πενθεῖ. Δῶσε φῶς στό σκοτάδι τοῦ ἀπελπισμένου, τό φῶς τῆς πίστης, τό φῶς τῆς ἀγάπης, τό φῶς τῆς ἐλπίδας. Δάνεισέ του τῆς ψυχῆς τά ἀγαθά καί τοῦ σώματος. Δῶσε, δῶσε ἐλπίδες. Δῶσε του τήν ἐλπίδα τοῦ Χριστοῦ καί τῆς αἰωνιότητας. Μ᾽ ἕνα χαμόγελο, μέ  μιά ἀδελφική ματιά, μ᾽ἕνα λόγο χιστιανικῆς ἀγάπης.

Μπορεῖς νά βοηθήσεις μέ συμβουλή; Αὐτό εἶναι πολύ ἀνώτερο ἀπ᾽ ὅλα ἤ καί τόσο μεγαλύ­τερο, ὅσο μεγαλύτερο εἶναι τό κέρδος πού ἔχει. Διότι δέν ἀπαλλάσσεις ἀπό πείνα, ἀλλ᾽ ἀπό τόν φοβερό θάνατο. Οἱ ἅγιοί μας Ἀπόστολοι αὐτό τό εἶδος τῆς ἐλεημοσύνης ἐξήσκησαν. Τά ἔργα τῆς ἀγάπης καί τή διανομή τῶν χρημάτων τήν ἀνέθεσαν σ᾽ αὐτούς πού τούς συνόδευαν, στούς ἑπτά διακόνους, ἐνῶ αὐτοί οἱ ἴδιοι κατάγιναν μέ τό κήρυγμα τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ.

Δέν εἶναι μικρή ἐλεημοσύνη, ἀδελφέ μου, τό νά μπορέσεις ν᾽ ἀπαλλάξεις κάποια ψυχή πού βρίσκεται σέ δύσκολη θέση, πού κινδυνεύει νά πεθάνει καί κατακαίγεται ὁλόκληρη!

Ὁ ἱερός Πατήρ γιά τήν πνευματική ἐλεη­μοσύνη λέγει: «Μέγα ἀγαθόν καί τό ἐλεεῖν τούς πενομένους, ἀλλ᾽ οὐδέν τοιοῦτον οἷον τό πλάνης ἀπαλλάττειν». Εἶναι μεγάλο ἀγαθό καί σπουδαία ἀρετή τό νά δείχνει κανείς εὐσπλαγχνία σ’ αὐτούς πού στεροῦνται καί νά τούς βοηθεῖ. Τίποτε ὅμως δέν εἶναι τόσο σπουδαῖο ὅσο τό νά ἀπαλλάττει κανείς κάποιον ἀπό τήν πλάνη, διότι τίποτε δέν ἀξίζει τόσον πολύ, ὅσο μία ψυχή, ἀφοῦ οὔτε ὅλος ὁ κόσμος δέν ἰσοφαρίζει μιά ψυχή. Ὅσα χρήματα καί νά δώσεις, δέν κάνεις τόσον σπουδαῖο ἔργο, ὅσο ἐκεῖνος πού ἐπιστρέφει μία ψυχή, διότι αὐτός πού τό κάνει αὐτό ὁμοιάζει τόν Παῦλο καί τόν Πέτρο, ὄχι διότι ὑποφέρει ὅπως αὐτοί πείνα καί τά ἄλλα κακά, ἀλλά μέ τήν προθυμία πού δείχνει.

****

« Τῆς ἐνθέου γέγονας, ἐλεημοσύνης εἰσηγητής·… Χρυσολόγε»

          Μακαριώτατε, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ά­κολουθώντας τό παράδειγμα τοῦ Ἀρχηγοῦ της, τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων ἐργά­σθηκε πάντοτε μέ ζῆλο τά ἔργα τῆς ἐλεημοσύ­νης, καί τῆς  ὑλικῆς καί ἰδιαιτέρως τῆς πνευματι­κῆς. Τά ἐργάζεται καί σήμερα. Τά φιλόπτωχα ταμεῖα τῶν ἐνοριῶν, τά συσσίτια, ὅταν καί ὅπου παρίσταται ἀνάγκη, ἡ διανομή τροφίμων σἐ ἀνα­ξιοπαθοῦντες ἀδελφούς τοῦ Χριστοῦ εἶναι γεγο­νότα τοῖς πᾶσι βοῶντα.

Σ’ αὐτά δέ τά ἔργα τῆς φιλανθρώπου ἐλεημοσύνης ἡ Μακαριότης σας προΐσταται ὄχι μόνο ἀόκνως ἀλλά καί μέ ζῆλον ἔνθεο, παρέχον­τας σέ ὅλους ἐμᾶς παράδειγμα πρός μίμηση. Καθένας πού καταφεύγει κοντά σας, καί στίς πιό δύσκολες ἀκόμη οἰκονομικές συνθῆκες πού δημι­ούργησεν ἡ οἰκονομική κρίση, νιώθει τήν πατρική σας ἀγάπη καί τή συμπάθεια στόν πόνο του.

Υἱικῶς εὐχόμαστε, Μακαριώτατε, τά ἔτη σας νά εἶναι πολλά καί ὁ βίος σας μέχρι τέλους «πλή­ρης ἐλεημοσυνῶν καί καλῶν ἔργων». Καί σεῖς πατρικῶς νά εὔχεσθε ὅλοι ἐμεῖς τά πνευ­μα­τικά σας παιδιά νά ἐργαζόμαστε μέ ζῆλο τά ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης ὑλικῆς καί πνευματικῆς στό μέτρο τοῦ δυνατοῦ, ὥστε δι᾽ ὅλων νά δοξάζεται τό ὑπερύμνητο ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ μας.

 Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης

Ἐκφωνήθηκε στόν Ἱερό Καθεδρικό  Ἁγίου Ἰωάννου Ἀρχιεπισκοπῆς Λευκωσίας, Δευτέρα 13/11/2017

---

[1] Χρυσ. εἰς τό κατά Ἰωάννην ὁμιλία ΝΔ´ Ε.Π.Ε. τόμος  13ος σελ. 754.