Κοτζά Αναστάς: Ο άγνωστος ήρωας του Πόντου. - Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη

Κοτζά Αναστάς: Ο άγνωστος ήρωας του Πόντου.

του Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη

"Άμον τον Κοτζά Αναστάς κι θα ελέπς όθεν κι αν πας

έτονε σταυραετός,των προσφύγων ο θεός

σ'έναν χερ είχε σταυρόν και σο άλλο το κανόν"

Έγραψε κάποτε ο αείμνηστος πατέρας μου, σε μια ωδή για τον Κοτζά Αναστάς, τον τελευταίο ακρίτα του Πόντου. Ποιός,όμως, ήταν ο Κοτζά Αναστάς και γιατί τον ονόμασαν Κολοκοτρώνη του Πόντου; Ο Αναστάσιος Παπαδόπουλος, ήταν από τους πρωτεργάτες του ποντιακού έπους, στα μαύρα χρόνια της γενοκτονίας. Γεννήθηκε το 1896 στο χωριό Εντίκ Πουνάρ της Έρπαα (αρχαία Ηράκλεια) και ήταν γιος πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας και εγγονός του ιερέα παπα-Κυριάκου, έξαρχου του Μητροπολίτου Αμάσειας. Μεγάλωσε γαλουχημένος με ελληνορθόδοξες αρχές και με τα ιδανικά του ανθρωπισμού και της ελευθερίας. Από παιδί,παρά το ατίθασο του χαρακτήρα του, είχε σπάνιες ευαισθησίες υπέρ των αδυνάτων και των κατατρεγμένων.

Το 1915 επιστρατεύεται στα "Τάγματα Εργασίας",αλλά δεν άργησε να αντιληφθεί ότι ουσιαστικά επρόκειτο για "Τάγματα Θανάτου",καθώς ήταν ένα καλοστημένο εργαλείο μεθοδικής εξόντωσης των Ελλήνων.Αποφασίζει και καταφέρνει να δραπετεύσει μαζί με άλλους χωριανούς και ανεβαίνει στο βουνό Τοπτσάμ (συγκεντρωμένα πεύκα).Η επιθυμία για αντίσταση στις τούρκικες θηριωδίες είναι πλέον αυτοσκοπόςγια τον ατίθασο νεαρό.Μαζί με τους λοιπούς δραπέτες,εντάσσεται στην αντάρτικη ομάδα του Ιάκωβου Καρατελίδη ή καπετάν Γιακώβ.

Από το 1916,η απόπειρα της γενοκτονίας από τους Τούρκους γίνεται πλέον συστηματική και το αντάρτικο θεριεύει.Οι επιθέσεις των Τούρκων είναι αλλεπάληλες και σε μια εξ'αυτών ο καπετάν Γιακώβ σκοτώνεται.Την ηγεσία των ανταρτών αναλαμβάνει ο Αναστάσιος,σε ηλικία μόλις 20 ετών.Η παλλικαριά του γίνεται σύντομα γνωστή σε όλο τον Πόντο και τα πολεμικά του κατορθώματα δίνουν ελπίδα σε όλους τους Έλληνες.Πρώτιστο μέλημά του είναι η διάσωση των γυναικόπαιδων και των αμάχων.Πλέον ονομάζεται Κοτζά (Μεγάλος) Αναστάς,ενώ οι Τούρκοι τον αποκαλούν Κοτζά Γκιαούρ.

Τον Απρίλιο του 1921,εκστρατεύει στην Έρπαα,ο Τοπάλ Οσμάν.Με δύναμη 3000 Τσετών,μετατρέπει το χωριό σε πραγματική κόλαση.Καμμένη γη και πτώματα παντού.Δεν τολμάει,όμως,να αναμετρηθεί με τους αντάρτες του Κοτζά Αναστάς και πάνω από 12000 γυναικόπαιδα φιλοξενούνται στην οροσειρά Τοπτσάμ,υπό την προστασία των ανταρτών.Στο μεταξύ,όλο και περισσότεροι άνδρες συστρατεύονται με τον Κοτζά Αναστάς και ο αριθμός των ανταρτών ενισχύεται σημαντικά.

Ο Κεμάλ,έχοντας καταλάβει ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση η εξολόθρευση του Κοτζά Αναστάς,ρίχνει στη μάχη δυο από τα δυνατά χαρτιά του.Το Νοέμβριο του 1921,μια ολόκληρη μεραρχία με αρχηγό το Λίβα Πασά,σφυροκοπά επί 52 ημέρες το Τοπτσάμ.Παρά το αριθμητικό πλεονέκτημα,άλλη μια αποτυχία καταγράφηκε στο τούρκικο παθητικό.Σειρά,παίρνει ο στρατηγός Τσεμάλ Τσεβίτ.Με 10000 άνδρες ξεκινάει την επιχείρηση Γιλντιρίμ (Κεραυνός),δίνοντας προσωπική υπόσχεση στον Κεμάλ ότι θα εξολόθρευε τους αντάρτες.Ωστόσο η πανωλεθρία ήταν αναπόφευκτη.Ο ίδιος ο Τσεμάλ πέφτει νεκρός και η πολυάριθμη μεραρχία,στις 23 Φεβρουαρίου 1922,τρέπεται σε φυγή.

Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους,ο Λίβα Πασάς επανέρχεται αυτή τη φορά δια μέσου της διπλωματικής οδού.Οι συνεχόμενες αποτυχίες των Τούρκων,τους αναγκάζουν να έρθουν σε συννενόηση με τον Κοτζά Αναστάς,ο οποίος θέτει ως βασικό όρο την ασφαλή απομάκρυνση των γυναικόπαιδων από το βουνό,όπου είχαν βρεί καταφύγιο.Παρόλα αυτά,το μίσος των Τούρκων προς τον Κοτζά Αναστάς,παρέμεινε άσβεστο.Στις 2 Δεκεμβρίου του 1922,ο θρυλικός αυτός ακρίτας δολοφονήθηκε από Τσέτες στο χωριό Εζενούς μετά την υπογραφή της συμφωνίας και παρά την αμνηστία που είχε δοθεί.Οι δολοφόνοι,δεν αρκέστηκαν όμως εκεί.Αποκεφάλισαν το νεκρό σώμα του Κοτζά Αναστάς και κρέμασαν το κεφάλι σε ένα τηλεγραφόξυλο στην Τοκάτη,πανηγυρίζοντας για το θάνατό του.Προσπαθώντας να πάρει και να θάψει το σώμα του,οι Τσέτες σκότωσαν και τον αδερφό του Γεώργιο.

Για τους νεότουρκους εθνικιστές ο κοτζά Αναστάς υπήρξε ο βραχνάς τους.Για τους Έλληνες του Πόντου ήταν το σύμβολο αντίστασης και σωτηρίας.Ένας γιός του Διγενή ακρίτα.Και όπως έγραψε και ο Γιάννης Ρίτσος,"Ετούτος 'δω ο λαός,δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του..."