Υποφέρω... απ’ την απιστία μου... Θ. Ντοστογιέφσκι

Υποφέρω... απ’ την απιστία μου...

Θ. Ντοστογιέφσκι

«Αδελφοί Καραμάζωφ»

- Υποφέρω... απ’ την απιστία μου...

- Απιστία στο Θεό;

- Ω, όχι, όχι, αυτό ούτε καν τολμώ να το σκεφτώ, μα η μέλλουσα ζωή είναι ένα τέτοιο αίνιγμα! Και κανένας, μα κανένας δεν μπορεί να το λύσει! Ακούστε με, σεις που είστε παρηγορητής, σεις που ξέρετε την ανθρώπινη ψυχή. Δεν μπορώ βέβαια να ΄χω την απαίτηση να με πιστεύετε εντελώς, μας σας βεβαιώνω με τον πιο μεγάλο όρκο, πως δεν μιλάω τώρα από επιπολαιότητα, πως τούτη η σκέψη για τη μέλλουσα ζωή με βασανίζει ως την οδύνη, ως τον τρόμο... Και δεν ξέρω σε ποιόν ν’ αποτανθώ, δεν τόλμησα σ’ όλη μου τη ζωή να το κάνω... Μα να που τώρα πήρα το θάρρος ν’ αποτανθώ σε σας... Ω, Θεέ μου, ποιός ξέρει τι σκέφτεστε τώρα για μένα! είπε και χτύπησε με απελπισία τα χέρια της.

- Μην ανησυχείτε για τη γνώμη μου, απάντησε ο στάρετς. Δεν έχω καμιάν αμφιβολία πως η θλίψη σας είναι ειλικρινής.

- Ω, πόσο σας ευγνωμονώ! Βλέπετε, νά τι συμβαίνει: κλείνω τα μάτια μου και σκέφτομαι. Όλοι πιστεύουν· όμως από πού πήγασε τούτη η πίστη; Και σε βεβαιώνουν μερικοί πως όλ’ αυτά γεννήθηκαν απ’ το φόβο που ένιωσε ο άνθρωπος μπροστά στα τρομαχτικά φαινόμενα της φύσης και πως τίποτ’ απ’ αυτά δεν υπάρχει.

Το λοιπόν, σκέφτομαι, όλη μου τη ζωή πίστευα, θα πεθάνω και ξαφνικά δε θα υπάρξει τίποτα, μονάχα «αγριομολόχες στον τάφο θα φυτρώσουν» όπως διάβασα κάπου. Αυτό είναι τρομερό! Πώς, πώς θα ξαναβρώ την πίστη; Κι άλλωστε, πίστευα μονάχα όταν ήμουν μικρή κι αυτό μηχανικά, χωρίς να το σκέφτομαι... Πώς, με ποιόν τρόπο μπορεί ν’ αποδειχτεί αυτό; Να γιατί ήρθα να σας προσκυνήσω και να σας ρωτήσω. Γιατί, αν χάσω και τούτη την ευκαιρία, σίγουρα σ’ όλη μου τη ζωή δε θα βρω κανέναν που να μπορέσει να μου απαντήσει. Πώς να τ’ αποδείξει λοιπόν κανείς, πώς να πειστεί; Ω, δυστυχία μου! Το ξέρω και το βλέπω πως κανένας δε σκοτίζεται τώρα πια γι’ αυτό και μονάχα εγώ βασανίζομαι. Αυτό σε σκοτώνει, σε σκοτώνει!

          - Και βέβαια αυτό σκοτώνει. Μα δεν μπορεί τίποτα ν’ αποδειχτεί. Είναι όμως δυνατό να πειστεί κανείς.

          - Πώς; Με ποιό τρόπο;

          - Με την πείρα της ενεργού αγάπης. Προσπαθήστε ν’ αγαπήσετε τον πλησίον σας δραστήρια και ακούραστα. Όσο περισσότερο θ’ αγαπάτε, τόσο και θα πείθεστε για την ύπαρξη του Θεού και για την αθανασία της ψυχής σας. Κι αν φτάσετε ν’ απαρνηθείτε ολοκληρωτικά τον εαυτό σας από αγάπη προς τον πλησίον σας, τότε σίγουρα θα πιστέψετε και καμιά αμφιβολία δε θα μπορέσει πια να εισχωρήσει στην ψυχή σας. Αυτό είναι δοκιμασμένο, είναι σωστό.

          - Με την ενεργό αγάπη. Μα να και πάλι ένα πρόβλημα και τι πρόβλημα! Γιατί, βλέπετε, να τι συμβαίνει: Αγαπάω τόσο πολύ την ανθρωπότητα που - θα το πιστέψετε τάχα; - καμιά φορά κάνω όνειρα να τα παρατήσω όλα, όλα να τ’ αφήσω, όλα όσα έχω, να εγκαταλείψω ακόμα και τη Lise και να πάω να γίνω αδελφή του ελέους. Κλείνω τα μάτια μου, σκέφτομαι κι ονειροπολώ και, τούτες τις στιγμές, νιώθω μέσα μου μιαν ακατανίκητη δύναμη. Κανένα τραύμα, καμιά πληγή που πυορροεί δε θα μπορούσε να με τρομάξει. Θα’χα τη δύναμη να τις καθαρίζω και να τις επιδένω με τα ίδια μου τα χέρια, θα καθόμουν τις νύχτες δίπλα στο προσκέφαλο αυτών των δυστυχισμένων και θα’μουν έτοιμη να φιλήσω τούτες τις πληγές...

          - Και μονάχα το γεγονός πως ονειροπολείτε αυτά κι όχι τίποτ’ άλλο είναι καλό και είναι κάτι κι αυτό. Έτσι κάπου-κάπου θα κάνετε και στ’ αλήθεια καμιά καλή πράξη.

          - Ναι, μα θα μπορούσα για πολύν καιρό, να την υποφέρω μια τέτοια ζωή, συνέχισε η κυρία με ζέση και με κάποιαν έξαρση. Να το κυριότερο πρόβλημα! Αυτό είναι το πρόβλημα που με βασανίζει περισσότερο απ’ όλα. Κλείνω τα μάτια μου και ρωτάω τον εαυτό μου: Θα μπορούσες για πολύν καιρό ν’ ακολουθήσεις αυτό το δρόμο; Κι άν ο άρρωστος, που εσύ του καθαρίζεις τις πληγές, δε θα σου εκφράσει την ίδια κείνη στιγμή την ευγνωμοσύνη του, μα απεναντίας αρχίσει να σε βασανίζει με τις ιδιοτροπίες του, χωρίς να εκτιμάει και χωρίς καν να προσέχει την αυταπάρνησή σου, κι αν αρχίσει να σε βρίζει, να σε διατάζει με αγροίκους τρόπους και ίσως-ίσως να παραπονιέται στους ανωτέρους πως δεν κάνεις καλά τη δουλειά σου (πράγμα που συμβαίνει συχνά με κείνους που υποφέρουν πολύ), τι θα γίνει τότε; Θα συνεχιστεί η αγάπη σου ή όχι; Και φανταστείτε! Έφτασα σ’ ένα συμπέρασμα που μ’ έκανε ν’ ανατριχιάσω: Πως δηλαδή αν υπάρχει κάτι που μπορεί να ψυχράνει την «ενεργό» μου αγάπη προς την ανθρωπότητα, αυτό είναι μονάχα η αγνωμοσύνη. Με δυό λόγια, θέλω να δουλέψω με πληρωμή, έχω την αξίωση να με πληρώσουν αμέσως, θέλω δηλαδή επαίνους κι ανταλλάγματα στην αγάπη μου. Αλλιώς, κανέναν δεν είμαι ικανή ν’ αγαπήσω!

          Βρισκόταν σε μια κρίση ειλικρινέστατου αυτομαστιγώματος και τελειώνοντας κοίταξε με προκλητική αποφασιστικότητα τον στάρετς.

          - Όλ’ αυτά είναι ακριβώς όμοια με κείνα που μου διηγόταν ένας γιατρός εδώ και πολλά χρόνια, παρατήρησε ο στάρετς. Ήταν ένας άνθρωπος ηλικιωμένος κι αναντίρρητα ευφυής. Μίλαγε κι αυτός το ίδιο ειλικρινά, αν κι αστειευόταν, κι αστειευόταν πικρά. Εγώ, έλεγε, αγαπάω την ανθρωπότητα μα απορώ κι ο ίδιος με τον εαυτό μου: Όσο περισσότερο αγαπώ την ανθρωπότητα γενικά, τόσο λιγότερο αγαπάω τον κάθε άνθρωπο χωριστά. Στις ονειροπολήσεις μου, έλεγε, φτάνω συχνά να λαχταράω μέχρι πάθους να εξυπηρετήσω την ανθρωπότητα και ίσως και στ’ αλήθεια να δεχόμουνα να σταυρωθώ για τους ανθρώπους, αν παρουσιαζόταν ξαφνικά μια τέτοια ανάγκη. Κι όμως, παρ’ όλ’ αυτά, δεν μπορώ ούτε δυό μέρες να ζήσω στο ίδιο δωμάτιο μ’ άλλον άνθρωπο. Αυτό το ξέρω από πείρα. Μόλις βρεθεί κάποιος κοντά μου, νιώθω πως μου πληγώνει την ατομικότητά μου και μου περιορίζει την ελευθερία μου. Μπορώ μέσα σ’ ένα εικοσιτετράωρο να μισήσω τον πιο καλό άνθρωπο. Άλλον γιατί τρώει αργά, άλλον γιατί έχει συνάχι και σκουπίζει συνεχώς τη μύτη του με το μαντήλι. Γίνομαι, έλεγε, εχθρός των ανθρώπων μόλις οι σχέσεις μας γίνουν κάπως στενότερες. Μα γι’ αυτό, όσο περισσότερο μισούσα ορισμένους ανθρώπους προσωπικά, τόσο πιο φλογερά αγαπούσα την ανθρωπότητα στο σύνολό της.

          - Μα τι να κάνω λοιπόν; Τι να γίνει αφού έτσι συμβαίνει; Πρέπει ν’ απελπιστώ;

          - Όχι, γιατί είναι αρκετό και μονάχα το πως υποφέρετε απ’ αυτή την κατάσταση. Κάντε ό,τι μπορείτε και θα σας καταλογιστεί. Έχετε κάνει πολλά κι όλας μια και μπορέσατε με τόση ειλικρίνεια να γνωρίσετε τον εαυτό σας. Μα αν μιλήσατε και μαζί μου τόσο ειλικρινά μόνο και μόνο για να σας παινέψω και γω γιατί μου είπατε την αλήθεια, τότε φυσικά δε θα καταφέρετε να κάνετε κανέναν άθλο ενεργού αγάπης. Τότε όλα θα μείνουν μονάχα στα όνειρά σας κι όλη σας η ζωή θα περάσει σαν ένα όνειρο. Εννοείται πως σε μιά τέτοια περίπτωση θα ξεχάσετε και τη μέλλουσα ζωή και θα βρείτε κάποιον τρόπο να ησυχάσετε.

          - Με συντρίψατε! Μονάχα τώρα, να τούτη τη στιγμή που μιλούσατε, κατάλαβα πως πραγματικά πρόσμενα τον έπαινό σας για την ειλικρίνειά μου όταν σας έλεγα πως δε θα μπορέσω να υποφέρω την αγνωμοσύνη. Με βοηθήσατε να δω τον πραγματικό εαυτό μου, με νιώσατε και μ’ εξηγήσατε σε μένα την ίδια!

          - Αλήθεια το λέτε; Τώρα λοιπόν, ὐστερ’ απ’ αυτό που παραδεχτήκατε, πιστεύω πως είστε ειλικρινής κι έχετε καλή καρδιά. Κι αν δεν καταφέρατε να ευτυχήσετε, να θυμάστε όμως πάντα πως βρίσκεστε σε καλό δρόμο και να προσπαθείτε να μην παρεκλίνετε απ’ αυτόν. Το κυριότερο, αποφεύγετε το ψέμα, το κάθε ψέμα, και ιδιαίτερα μη λέτε ψέματα στον ίδιο τον εαυτό σας. Παρακολουθείτε το ψέμα σας και προσέχετέ το την κάθε ώρα, την κάθε στιγμή. Αποφεύγετε επίσης να σιχαίνεστε τους άλλους και τον εαυτό σας: αυτό που σας φαίνεται ποταπό μέσα στον ίδιο τον εαυτό σας εξαγνίζεται κιόλας απ’ το γεγονός πως το παρατηρήσατε. Αποφεύγετε ακόμα και το φόβο, αν κι ο φόβος είναι αποτέλεσμα της ψευτιάς. Μην τρομάζετε ποτέ με την προσωπική σας δειλία στην αναζήτηση της αγάπης, ακόμα και τις κακές σας πράξεις σ’ αυτές τις περιπτώσεις μην τις φοβάστε πολύ. Λυπάμαι που δεν μπορώ να σας πω τίποτα πιο ευχάριστο. Μα η ενεργός αγάπη είναι κάτι πολύ πιο σκληρό και φοβερό απ’ την αγάπη που περιορίζεται στα όνειρα. Η ονειροπόλα αγάπη διψάει για σύντομα κατορθώματα, ζητάει μια γρήγορη ικανοποίηση και τον γενικό θαυμασμό. Στις τέτοιες περιπτώσεις μερικοί φτάνουν πραγματικά στο σημείο να θυσιάσουν και τη ζωή τους ακόμα, αρκεί να μην περιμένουν πολύ, μα να πραγματοποιηθεί γρήγορα τ’ όνειρό τους. Και να ’ναι σα μια θεατρική παράσταση που να τη βλέπουν όλοι και να τη χειροκροτούν. Μα η ενεργός αγάπη χρειάζεται δουλειά κι επίμονη αυτοκυριαρχία και για μερικούς είναι ίσως-ίσως ολόκληρη επιστήμη. Μα σας προλέγω πως ακόμα και τη στιγμή που θα δείτε με φρίκη πως παρ’ όλες σας τις προσπάθειες όχι μονάχα δεν πλησιάσατε το σκοπό σας μα αντίθετα ξεφύγατε απ’ αυτόν, εκείνην ακριβώς τη στιγμή, σας το προλέγω, θα ’χετε φτάσει στο σκοπό και θα νιώσετε καθαρά πάνω σας τη θαυματουργό δύναμη του Κυρίου που σας αγαπούσε όλο τον καιρό και μυστικά σας καθοδηγούσε. Με συγχωρείτε που δεν μπορώ να μείνω περισσότερο μαζί σας. Με περιμένουν. Χαίρετε.

Πηγή: Ενοριακό info