Η Παναγία έχει πολλά πρόσωπα - Χρήστος Χωμενίδης

Η Παναγία έχει πολλά πρόσωπα

Χρήστος Χωμενίδης

Δεν μπαίνω συχνά σε εκκλησίες. Αν όμως μπω, και τον σταυρό μου θα κάνω και στις εικόνες θα υποκλιθώ. Όχι από σεβασμό απλώς προς τον χώρο και προς τον εαυτό μου – εφόσον περνάς το κατώφλι είτε σπιτιού είτε ναού, αποδέχεσαι την τάξη του, επισκέπτης είσαι, καλεσμένος-ακάλεστος, δεν είσαι αδιάκριτος τουρίστας.

Αλλά και από δέος γνήσιο προς την πίστη των άλλων. Η πίστη συνιστά από μόνη της θαύμα. Όταν τόσες γενιές γονάτισαν μπροστά του, έκλαψαν, ικέτεψαν, το εικόνισμα έχει πάψει να αποτελεί ένα μπογιατισμένο ξύλο ή ένα περίφημο, έστω, έργο τέχνης. Έχει αναχθεί σε υποδοχέα συγκίνησης. Σε αντικείμενο καθαγιασμένο από τον ανθρώπινο πόνο. Ιερό. 

Στα Ευαγγέλια ανατρέχω πιο τακτικά. Θαυμάζω το εύστοχο και το ελλειπτικό τους. Το γεγονός και μόνο ότι το ιερό βιβλίο του Χριστιανισμού συγκροτείται από τέσσερις διαφορετικές διηγήσεις των ίδιων γεγονότων, τέσσερις -φερόμενοι ως αυτόπτες μάρτυρες- βιογραφούν τον Ιησού, είναι επανάσταση στην τέχνη της αφήγησης.

Προβολείς οι ευαγγελιστές, ρίχνουν ο καθένας το δικό του φως, αφήνοντας ρωγμές και ασυνέχειες που αντί να υποσκάψουν την ιστορία, την κάνουν πιο πειστική. Η δύναμη των Ευαγγελίων έγκειται κυρίως όχι σε όσα ρητά αναφέρουν αλλά σε όσα υπονοούν ή αποσιωπούν. Σάμπως κάποιο ιδιοφυές (πήγα να γράψω "θεϊκό") χέρι να έσβησε καθετί περιττό. Δεν χωράει αμφιβολία, πρόκειται για αριστούργημα.

Λίγοι διάλογοι καταγράφονται στα Ευαγγέλια. Η Παναγία ελάχιστα εμφανίζεται. Κι όμως σε εκείνην απευθύνεται ο Χριστός στις δύο πλέον κρίσιμες ίσως στιγμές της πορείας του.

Μόλις σχεδόν είχε ξεκινήσει να διδάσκει, ο Ιησούς βρέθηκε με τους μαθητές του σε έναν γάμο, στη Κανά. Κι ενώ το γλέντι κόρωνε, το κρασί σώθηκε. Η Παναγία, με το θάρρος εκείνης που αισθάνεται την υπεράνθρωπη δύναμη του σπλάχνου της, απευθύνθηκε στον Ιησού για να δώσει λύση. Εκείνος φουρκίστηκε. Τόσο, ώστε την προσφώνησε όχι μάνα αλλά γυναίκα. "Τι κοινό έχουμε εμείς οι δύο;" τη ρώτησε προσβλητικά. Μαγκώθηκε ευθύς ύστερα, "δεν έχει φτάσει ακόμα η ώρα μου…" της εξήγησε, μάλλον χαμηλόφωνα. Κλασσική αντίδραση μεσογειακού άνδρα που διστάζει να ενηλικιωθεί, να αναλάβει τη ζωή και τη μοίρα του. Η Παναγία δεν τον ξεσυνερίστηκε. "Κάντε ό,τι ακριβώς θα σας πει…" πρόσταξε τους σερβιτόρους. Κι έτσι, με τον τρόπο και εκείνη μιας γνήσιας μεσογειακής μαμάς, εκμαίευσε το εναρκτήριο θαύμα. Ξαναγέννησε, ας το πούμε, τον γιό της ως θεάνθρωπο. Ο Ιησούς μεταμόρφωσε το νερό σε κρασί. Το νερό-κρασί είχε μπει στο αυλάκι. Η Παναγία αποσύρθηκε διακριτικά. 

Την συναντάμε πάλι στα Ευαγγέλια την πιο μαύρη ώρα. Ανάμεσα σε ελάχιστους δικούς, θρηνεί τον σταυρωμένο. Τον πενθεί προτού καν ξεψυχήσει. Βγαίνει για μια στιγμή ο Ιησούς από το δικό του μαρτύριο και μπαίνει στη θέση της. Πόσο άσχημα νοιώθει κάποιος, πόσες τύψεις τον ζώνουν, όταν πεθαίνει και αφήνει τον γονιό του πίσω, τύποις ζωντανό; Εμένα πάντως ήταν ο χειρότερος εφιάλτης μου, ο μόνος λόγος που κάπως ανακουφίστηκα σαν έκλεισα τα μάτια τής μαμάς μου, ήξερα πως δεν κινδυνεύω πιά να της δώσω τη μέγιστη πίκρα. Διαλέγει ο Ιησούς τη λύση της διπλής υιοθεσίας. "Αυτός είναι στο εξής ο γιός σου…" δείχνει στην Παναγία τον Ιωάννη. "Αυτή είναι πλέον η μάνα σου…" δείχνει στον Ιωάννη την Παναγία. Για τίποτα και για κανέναν δεν προνόησε ειδικά ο Ιησούς ενώ τερματιζόταν η επίγεια παρουσία του. Μόνο για τη μαμά του.    

Η ορφάνια από παιδί (την ονομάζω έτσι καταχρηστικά, τα ελληνικά δεν έχουν σχετική λέξη) αποτελεί συμφορά τρισχειρότερη απ’ την ορφάνια από μητέρα ή πατέρα. Η τέχνη διαλαμβάνει την απόλυτη οδύνη. Εμπνέεται έργα ενίοτε μεγαλειώδη, την "Πιετά" του Μιχαήλ Άγγελου, τον "Επιτάφιο" του Γιάννη Ρίτσου. Η κοινωνία συμπαρίσταται στη συντριβή, τη Μάγδα Φύσσα την αγκάλιασε ένας ολόκληρος λαός. Όταν όμως ο θάνατος του παιδιού σου δεν είναι δημόσιο γεγονός; 

Η αγαπημένη μου δασκάλα, η καλύτερη δασκάλα που είχα ποτέ μου, η Αριστέα Τσιάπα, έχασε τον μοναχογιό της πριν κλείσει εκείνος τα τριαντατρία του. Το χτύπημα θα μπορούσε να την τσακίσει, να την αφανίσει οριστικά. Βρήκε ωστόσο το κουράγιο, μάζεψε τα κομμάτια της και αφοσιώθηκε σε άλλα παιδιά. Εντάχθηκε στην ομάδα εθελοντριών του Πίκπα Πεντέλης. Πρωτοστάτησε στον σύλλογο "Αγαπώ-Προσφέρω". Ανέλαβε πιτσιρίκια από ιδρύματα και τα φρόντισε στοργικά, άοκνα ώσπου να υιοθετηθούν. Έως την τελευταία της πνοή παρέμενε δοσμένη στον σκοπό της. Φύτευε πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη, κατά τον στίχο του Τ.Σ. Έλιοτ.

Η Παναγία έχει πολλά πρόσωπα.

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας 

Πηγή : www.capital.gr