109 ΕΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝΑΔΩΝ ΤΗΣ ΒΕΛΤΣΙΣΤΑΣ -ΚΛΗΜΑΤΙΑΣ - Γράφει ο Κωνσταντίνος Χασόγιας

 109 ΕΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝΑΔΩΝ ΤΗΣ ΒΕΛΤΣΙΣΤΑΣ -ΚΛΗΜΑΤΙΑΣ

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χασόγιας, 

Θεολόγος του Ε.Κ.Π.Α.

Την 5^η Οκτωβρίου 1912 η πατρίδα μας έλαβε μέρος στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, με σκοπό την απελευθέρωση των υπόδουλων Ελλήνων που υπέμεναν την οθωμανική δουλεία. Η Ελλάδα εκείνη την εποχή ξεκινούσε έναν εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα μαζί με τους συμμάχους της (Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία) με εξοπλισμένο Στρατό και Στόλο. Σύσσωμο το έθνος λαχταρούσε να απελευθερώσει «τους σκλαβωμένους αδελφούς, στον σκλαβωμένο αγέρα», κατά τον ποιητή, ενώ ταυτοχρόνως όλοι ήθελαν να διώξουν από το μυαλό τους τις άσχημες μνήμες της πικρής ήττας του ατυχούς πολέμου του 1897.

ΟΙ ΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Τότε στο πηδάλιο του εθνικού σκάφους βρίσκονταν μεγάλες προσωπικότητες και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γραφούν λαμπρές σελίδες στη νεότερη ελληνική ιστορία. Επικεφαλής του Ελληνικού Στρατού ήταν ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, Πρωθυπουργός ο Ελ. Βενιζέλος και Ανώτατος Άρχοντας της χώρας ο Βασιλεύς Γεώργιος Α΄. Οι πολεμικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν με την νίκη του Ελληνικού Στρατού στη μάχη της Ελλασσόνας, την 6^η Οκτωβρίου 1912, ακολούθησε ακόμα μία νίκη για τις ημέτερες δυνάμεις  στα στενά του Σαρανταπόρου την 09/10 Οκτωβρίου 1912. Ακολούθησε στις 16 Οκτωβρίου η απελευθέρωση της Βέροιας και της Κατερίνης. Νικηφόρα επίσης ήταν και μάχη των Γιαννιτσών στις 19-20 Οκτωβρίου 1912.

Ο δρόμος για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είχε ανοίξει. Την 26 Οκτωβρίου 1912 οι Οθωμανοί, υπέγραψαν την παράδοση της Θεσσαλονίκης και η πόλη του Αγίου Δημητρίου ήταν ελεύθερη μετά από σχεδόν πέντε αιώνες σκλαβιάς. Ταυτόχρονα και το Βασιλικό (Πολεμικό) Ναυτικό κατήγαγε νίκες έναντι των Οθωμανών στο Αιγαίο, υπό την ηγεσία του Ναύαρχου Παύλου Κουντουριώτη. Ο Ελληνικός Στρατός με αυτές τις νίκες προκάλεσε το θαυμασμό των συμμάχων. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η πόλη της Χειμάρρας από την 5^η Νοεμβρίου 1912 είχε απελευθερωθεί χάρη στον Συνταγματάρχη της Χωροφυλακής Σπ. Σπυρομήλιο.

ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Στο μέτωπο της Ηπείρου, αντικειμενικός στόχος ήταν η απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Η πόλη της Πρέβεζας παραδόθηκε στον Ελληνικό Στρατό την 21 Οκτωβρίου 1912. Ωστόσο όλες οι επιθέσεις του Ελληνικού Στρατού σταματούσαν στο οχυρό του Μπιζανίου.  Αυτό το γεγονός έκανε τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο να ζητήσει την ανάληψη της διοίκησης του Στρατού και στο μέτωπο  της Ηπείρου από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο. Το Στρατηγείο του Διαδόχου και του Επιτελείου του στρατοπέδευσε στο Χάνι Εμίν Αγά. Μάλιστα στις αρχές Φεβρουαρίου αφίχθη και ο Βενιζέλος για να πληροφορηθεί τις εξελίξεις των επιχειρήσεων.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝ ΤΗΣ ΒΕΛΤΣΙΣΤΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων παράλληλα με τον Ελληνικό Στρατό , αγωνίζονταν και ένοπλα τμήματα ντόπιων οπλαρχηγών. Ένας από τους σημαντικότερους ήταν ο Καπετάν Σπύρος Κρομμύδας, με συνεργάτη τον οπλαρχηγό Βασίλειο Κολοβό και τους άντρες του. Ο Κρομμύδας έλαβε από τον Αντισυνταγματάρχη Μαλάμο τη διαταγή να καταστρέψει την τους Μύλους της Βελτσίστας (Κληματιά) οι οποίοι τροφοδοτούσαν με αλεύρι τον οθωμανικό  στρατό. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τη στιγμή που συνομιλούσαν ο Μαλάμος με τους Κρομμύδα και Κολοβό, εισήλθε  στο δωμάτιο ο Διάδοχος Κωνσταντίνος.  Ο Αρχιστράτηγος ρώτησε τον Κρομμύδα αν πίστευε ότι θα πετύχει η αποστολή του. Με εθνικό παλμό ο οπλαρχηγός απάντησε στο Διάδοχο: « Υψηλότατε οι Μύλοι θα καταστραφούν οπωσδήποτε , έστω και εάν ουδείς εξ ημών πρόκειται να επανέλθη» . Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος απευθυνόμενος προς τον Κρομμύδα απάντησε: «Με τέτοιους άνδρας μπορεί κανείς να κυριεύση τον κόσμον». Η καταστροφή των Μύλων πραγματοποιήθηκε την 10^η προς 11^η Φεβρουαρίου 1913, ο Κρομμύδας μαζί με τον Κολοβό και τους ιδιοκτήτες των Μύλων  Μήτρο Βάντζο, Γεώργιο Χασόγια και Μήτρο Μπαλντά, προέβησαν στην καταστροφή 23 μύλων. Η ενέργεια αυτή είχε άμεσο αντίκτυπο στα πολιορκούμενα Ιωάννινα. Ο Αντ/χης Μάλαμος στο Πληροφοριακό Δελτίο προς το Στρατηγείο με ημερομηνία 14-02-1913 ανέφερε ότι: «Παρ’ εξ Ιωαννίνων ερχομένων ενταύθα χωρικών πληροφορούμαι ότι εντός της πόλεως γίνονται σκηναί πείνης, των Οθωμανών διαμαρτυρομένων εις τον Βαλήν και λεγόντων, ας τα πάρη τα Γιάννινα ο Γιουνάνος…» .

Παράλληλα ο Λοχαγός του Επιτελείου Ι. Μεταξάς εκπόνησε κατάλληλο σχέδιο για την επίθεση του Ελληνικού Στρατού στο Μπιζάνι. Η επίθεση είχε την παραπλανητική τακτική, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν οι αμυνόμενοι Οθωμανοί ότι η τελική επίθεση θα γινόταν από την αριστερή πτέρυγα. Αλλά με κατάλληλο ελιγμό των ελληνικών δυνάμεων η κύρια επίθεση πραγματοποιήθηκε στη δεξιά πλευρά του οχυρού Μπιζανίου. Μεγάλη σημασία για την τελική νίκη είχε η συμβολή του Ταγματάρχη Ι. Βελισσαρίου διοικητή του 9^ου Τάγματος Πεζικού που έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές επικοινωνίας Μπιζανίου με Ιωάννινα. Κατόπιν αυτών των γεγονότων ο Διοικητής του οθωμανικού Στρατού  Εσάτ Πασάς, απέστειλε αντιπροσωπεία στον ελληνικό στρατηγείο  και παρέδωσε τα Ιωάννινα άνευ όρων. Το ημερολόγιο έγραφε  21 Φεβρουαρίου 1913. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον οθωμανικό ζυγό ήταν μια ακόμα λαμπρή νίκη για τον Ελληνικό Στρατό. Με αυτή τη νίκη, ανυψώθηκε στα μάτια των συμμάχων η αξία του Ελληνικού Στρατού. Οι Γιαννιώτες επιφύλαξαν αποθεωτική υποδοχή στον παρελαύνοντα Στρατό και ειδικά στον Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο. Μάλιστα  για το χαρμόσυνο γεγονός ο ποιητής Χρ. Χριστοβασίλης έγραψε ποίημα και στην 3^η στροφή ανέφερε:

«Βουνά μου, γιατί χαίρεστε κι έχετε πανηγύρι;

Μην ήρθε πρώιμη η Άνοιξις, πρώιμο το Καλοκαίρι;

Κι ο Πίνδος ο περήφανος αντιλογιές του δίνει.

«Δεν ήρθε πρώιμη Άνοιξι κι ούδε το Καλοκαίρι,

Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδούμε,

Γιατί λευτερωθήκανε, Αητέ τα Γιάννινά μας!»

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1.     Γεωργίου Α. Μάνου, Ο Ηπειρώτης Εθνικός Αγωνιστής Καπετάν Κρομμύδας (1868-1922), Δήμος Μολοσσών, Ιωάννινα, 2002
2.     Ιωάννη Παπαφλωράτου, Ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου, μέσα από άγνωστα ντοκουμέντα, Πελασγός, Αθήνα, 2019
3.     Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, Τόμος 3^ος, Πάπυρος, Αθήναι, 1968

 

φωτογραφίες:
1. Ο Αρχιστράτηγος Διάδοχος Κωνσταντίνος με το επιτελείο του στην Κανέτα 1913.
2. Ο Οπλαρχηγός καπετάν Κρομμύδας.
3. Η είσοδος  του Ελληνικού Στρατού στα Ιωάννινα