Οὔτε μυστικά, οὔτε ψιθυριστά, οὔτε... ἀνύπαρκτα - π. Δανιήλ Ἀεράκη

 

Οὔτε μυστικά, οὔτε ψιθυριστά, οὔτε... ἀνύπαρκτα

Ἀρχιμ. Δανιήλ Ἀεράκη

• Ἀκαταλαβίστικα πράγματα ἐπιτρέπονται στήν Ὀρθόδοξη λατρεία; Πολλοί δυστυχῶς εἶναι ἀκόμα κολλημένοι σέ σαλιβερικές φυλλάδες, καί δέν τούς ἐνδιαφέρει ν’ἀκούσουν τίς φωτισμένες ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα εὐχές. Ἐπιμένουν στό «μυστικῶς». Μόνο πού ὁ ἀπόστολος Παῦλος στό περίφημο 14ο κεφάλαιο τῆς Α' πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς σαφέστατα ἀπαντᾶ: «Οὐδείς ἀκούει» (Α' Κορ. ιδ').

• Μυστικά δέν ἔχουμε στή θεία Λειτουργία. Ὅλα λέγονται ἤ ψάλλονται εἰς ἐπήκοον πάντων. Λέγονται καί ψάλλονται ὄχι ἐπιλεκτικά ἤ ... ἀναπηρικά, ἀλλά ὁλοκληρωτικά καί ἑνωτικά ὡς πρός τή γλῶσσα καί τά νοήματα. Στήν Ἑλληνική γλῶσσα ἔχουμε καί τήν κυρία πρότασι καί τήν δευτερεύουσα. Εἶναι ἀδιανόητο νά συνεννοηθοῦν οἱ πιστοί μέσα στή θεία Λειτουργία, ὅταν ἀποκρύπτεται παντελῶς ἡ κυρία πρότασις καί στήν «διά πασῶν» ἀκούγεται μόνο ἡ δευτερεύουσα πρότασις. Κυρία πρότασις μέσα στή Λειτουργία εἶναι ἡ εὐχή, ἡ ὁποιαδήποτε ἀπό τίς ὑπέροχες ἁγιοπνευματικές εὐχές. Δευτερεύουσα πρότασις εἶναι ἡ ἐκφώνησις.

Τί θά πῆ μία πρότασις, πού ἀρχίζει μέ τό αἰτιολογικό (συνήθως) «ὅτι» («ὅτι πρέπει Σοι πάσα δόξα...», «ὅτι σόν τό κράτος καί σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία...», «ὅτι ἀγαθός καί φιλάνθρωπος Θεός ὑπάρχεις...»); Κάθε «ὅτι» (δηλαδή, «ἐπειδή») δικαιολογεῖ τό περιεχόμενο τῆς κυρίας λειτουργικῆς προτάσεως, πού ἀποτελεῖ τήν εὐχή, τήν προσευχή, πού ἀναπέμπουν οἱ χριστιανοί, ἀκολουθοῦντες τόν λειτουργοῦντα προεστῶτα (ἐπίσκοπο ἤ πρεσβύτερο).

• Ὅταν οἱ εὐχές λέγωνται ἤ ψιθυριστά, ἤ πέρα γιά πέρα μυστικά, ποιός ἀκούει, ποιός συμπροσεύχεται, ποιός ζῆ τό μυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας, ποιός ὠφελεῖται; Εὐτυχῶς, πού οἱ ἐκδόσεις τῶν λειτουργικῶν φυλλάδων πέρασαν τά τελευταῖα χρόνια ἀπό τά χέρια καί τόν ἱερό λειτουργικό ζῆλο σπουδαίων λειτουργιολόγων καί σύν τῷ χρόνῳ ὅλο καί περισσότεροι λειτουργοί ἀπαγγέλλουν τίς εὐχές καί στή θέσι τους καί μέ εὐλάβεια καί κατανοητά. Θά μπορούσαμε νά μνημονεύσουμε λειτουργιολόγους (κληρικούς καί λαϊκούς), πανεπιστημιακούς διδασκάλους καί φωτισμένους κληρικούς: ’Από τόν μακαριστό διδάσκαλό μας Παναγιώτη Τρεμπέλα, μέχρι τόν μακαριστό Ἰωάννη Φουντούλη, τόν σεμνόν ἐν οὐρανοῖς εὑρισκόμενον π. Κωνσταντῖνο Παπαγιάννη, καί τούς τελευταίως θεράποντας τοῦ λειτουργικοῦ θεολογικοῦ κλάδου (Γεώργιο Φίλια, Παναγιώτη Σκαλτσῆ κ.λπ.). Ὅλοι αὐτοί οἱ μύστες τῆς λειτουργικῆς θεολογίας καί ζωῆς, μέ ἐπί κεφαλῆς τόν ἅγιο τῆς λειτουργικῆς παραδόσεως, τόν π. Γερβάσιο Παρασκευόπουλο, ὅλοι, μηδενός ἐξαιρουμένου, ρωτᾶνε μαζί μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο: «Νυνί, ἀδελφοί, ἐάν ἔλθω πρός ὑμᾶς γλώσσαις λαλῶν, τί ὑμᾶς ὠφελήσω, ἐάν μή ὑμῖν λαλήσω ἤ ἐν ἀποκαλύψει ἤ ἐν γνώσει ἤ ἐν προφητείᾳ ἤ ἐν διδαχῇ;» (Α' Κορ. ιδ' 6).

• Ὅταν οἱ εὐχές τῆς θείας Λειτουργίας λέγωνται (ἄν λέγωνται) μουρμουριστά ἤ καί ἀγνοοῦνται παντελῶς, τότε μοιάζουν σάν νά εἶναι προσωπικό κτῆμα τοῦ πρεσβυτέρου ἤ τοῦ ἐπισκόπου, πού κάτι μουρμουρίζει, ἀλλά, κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο, «ἀέρα λαλοῦσιν». «Ἐάν μή εὔσημον λόγον δῶτε, πῶς γνωσθήσεται τό λαλούμενον; Ἔσεσθε γάρ εἰς ἀέρα λαλοῦντες» (Α' Κορ. ιδ' 9). Αντί γιά ἁγιοπνευματικό λόγο, αἰσθανόμαστε «κοπανιστό ἀέρα»!!!

•  Ὅταν οἱ εὐχές τῆς θείας Λειτουργίας λέγωνται (ἄν λέγωνται) παντελῶς ἄψυχα, μηχανικά καί... κρυπτογραφικά, τότε τό μυαλό λειτουργούντων καί λειτουργουμένων δέν εἶναι συντονισμένον μέ τήν καρδιακή προσευχή. Τότε καταδικάζονται οἱ πιστοί νά μή προσεύχωνται καί νά μή ψάλλουν «καρδία καί πνεύματι». Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τονίζει, ὅτι στήν κοινή λατρεία προσεύχεται καί ἡ καρδιά, προσεύχεται καί ὁ νοῦς. Ψέλνει ἡ καρδιά, ψέλνει καί ὁ νοῦς. Καί ὅταν καρδιά καί νοῦς εἶναι παραδομένα στήν κατανοητή προσευχή καί λατρεία, τότε λαός καί κλήρος ἀναφωνοῦν τό «’Αμήν». «Προσεύξομαι τῷ πνεύματι, προσεύξομαι δέ καί τῷ νοΐ. Ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ δέ καί τῷ νοΐ. Ἐπεί ἐάν εὐλογήσῃς τῷ πνεύματι, ὁ ἀναπληρῶν τόν τόπον τοῦ ἰδιώτου πῶς ἐρεῖ τό Ἀμήν ἐπί τῇ σῇ εὐχαριστία; Ἐπειδή τί λέγεις οὐκ οἶδε» (Α' Κορ. ιδ' 15-16).

Τί καταλαβαίνει ὁ λαϊκός; Τόσο καταλαβαίνει, ὥστε δέν ἀπαντᾷ μέ τό «Ἀμήν». Οὔτε κἄν τό «’Αμήν» ἐπιτρέπουμε νά λέη ὁ λαός, ἀφοῦ τόν καταδικάζουμε σέ... ἀγνωσία! Τί κάνει -θά ρωτήσετε- ὁ λαός (ὁ περισσότερος); Ἤ δυσανασχετεῖ γιά τό πότε θά τελειώση μία «θεατρική παράστασις», πού δέν ἔπιασε καθόλου τό νόημά της, ἤ θά κινῆται ἀτάκτως, ἤ θά βλέπη κάθε τόσο τό ρολόϊ του γιά νά δῆ πότε θά βγῆ ἀπό ἕνα κοπιῶδες ἐκκλησιαστικό «κλείσιμο», ἤ θά ἐπιλέξη νά ἔρθη τό τελευταῖο τέταρτο τῆς θείας Λειτουργίας, ἀφοῦ οὕτως ἤ ἄλλως δέν καταλαβαίνει σχεδόν τίποτε ἀπό τά λεγόμενα καί ψαλλόμενα!

• Ὅταν οἱ εὐχές τῆς θείας Λειτουργίας λέγωνται στήν ὥρα τους, σεμνοπρεπῶς καί ἱεροπρεπῶς, μέ εὐλάβεια καί συμμετοχή στό περιεχόμενό τους, κατανοητά καί σέ προσιτό γλωσσικό ὕφος, τότε ἐπιτυγχάνεται αὐτό πού λέγεται στόν Χερουβικό ὕμνο: Στέκουν οἱ πιστοί ὡς ἄγγελοι. Διώχνουν ἀπό τό μυαλό τους κάθε βιοτική μέριμνα, κάθε ὑλική ἤ καί ἀνήθικη ἀκόμα σκέψι. Καί ἑτοιμάζονται νά ὑποδεχθοῦν τόν Βασιλέα τῆς δόξης. «Οἱ τά Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες... πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τόν Βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι, ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν».

Ὅταν ὅμως τά λεγόμενα εἶναι παντελῶς ἀκατανόητα, ὅταν τά ψαλλόμενα καταντοῦν ἐπιδεικτικές μουσικές «κορῶνες», τότε θά συμβῆ ἐκεῖνο πού σηματοδοτεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἐάν σννέλθῃ ή ἐκκλησία ὅλη ἐπί τό αὐτό καί πάντες γλώσσαις λαλῶσιν, εἰσέλθωσι δέ ἰδιῶται ἤ ἄπιστοι, οὐκ ἐροῦσιν ὅτι μαίνεσθε;» (Α' Κορ. ιδ' 23). Τό ἀκατανόητο τῶν λεγομένων καί ψαλλομένων στή θεία Λειτουργία ἰσοδυναμεῖ μέ «γλωσσολαλία». Ὅπως μέ τό λεγόμενο χάρισμα τῆς γλωσσολαλίας κανείς δέν καταλάβαινε τίποτε, καί γι’ αὐτό τό «μέριασε» παντελῶς ὁ θεόπνευστος Παῦλος, ἔτσι καί ὅσα λέγονται σέ γλῶσσα ἀκαταλαβίστικη ἤ ψέλνονται μέ ἐπιδεικτικό ἀργό ὕφος, τό μόνο πού πετυχαίνουν εἶναι νά μᾶς αποκαλουν «τρελλούς»! «Οὐκ ἐροῦσιν ὅτι μαίνεσθε;» (Α´ Κορ. ιδ' 23).

• Δέν εἶναι σχιζοφρενική ἡ ἀληθινή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας. Εἶναι λογική λατρεία. Ὅλα, λοιπόν, ἄς λέγωνται καθαρά. Ὅλες οἱ εὐχές νά ἀκούγωνται εὐκρινῶς. Ὅλα, «πάντα πρός οἰκοδομήν γινέσθω» (Α' Κορ. ιδ' 26).