Ερινύες – Ενοχές – Εξομολόγηση - π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

 33o Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής

Ιωάννινα, 15-18 Μαΐου 2025

Θέμα: Ερινύες – Ενοχές – Εξομολόγηση

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

«Λοιπόν, τι λες;»

Τον κοίταξα. «Λέω, Τζορτζ, ότι χαίρομαι πολύ που έχεις “ενοχούλες”, όπως τις αποκαλείς.»

«Τι εννοείς;»

«Εννοώ ότι πρέπει να νιώθεις ένοχος. Έχεις κάνει κάτι για το οποίο πρέπει να νιώθεις ένοχος. Θα ανησυχούσα πολύ για σένα αν δεν είχες ενοχές γι’ αυτό που έκανες.»

Ο Τζορτζ έγινε αμέσως επιφυλακτικός. «Νόμιζα ότι η ψυχοθεραπεία, υποτίθεται, θα με βοηθούσε να απαλλαγώ από τα ένοχα συναισθήματά μου.»

«Μόνο από εκείνα για τα οποία δεν ταιριάζει να έχεις ενοχές», του απάντησα. «Το να αισθάνεσαι ένοχος για κάτι που δεν είναι κακό, είναι περιττό και αρρωστημένο. Το να μην αισθάνεσαι ένοχος για κάτι που είναι κακό, είναι επίσης αρρωστημένο.»
Σκοτ Πεκ, Άνθρωπο του σκότους,
Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ, σελ. 37

Χαίρετε, αξιότιμα μέλη,

Αγαπητοί, φίλες και φίλοι.

Θέλω να ευχαριστήσω την Επιστημονική Επιτροπή και την Γραμματεία του Συνεδρίου της Ψυχιατρικής, που με συμπεριέλαβε, μη όντα γιατρό, στους συμμετέχοντες στο Συνέδριο, για να καταθέσω την, παράπλευρη εκ της ενασχολήσεως, λόγω ιδιότητος, πείρα μου, και τον τυχόν προβληματισμό μου.

Ευχαριστώ για την πολύ τιμητική για μένα πρόσκληση να βρεθώ ανάμεσά σας και να συμμετάσχω στην κατ’ έτος συνάντηση σας, όπου μοιράζεστε τις εμπειρίες, τις παρατηρήσεις, και τις διαγνώσεις από το μεγάλο έργο της παροχής ψυχικής βοήθειας στους συνανθρώπους. Συγχρόνως έχετε και το ουσιαστικό κέρδος ανθρωπογνωσίας, αλλά και συνεπαγωγικά αυτογνωσίας στην προσπάθεια… να «βγει η μυίγα απ’ το μπουκάλι»!

Να ανοίξετε δηλαδή το πώμα του μπουκαλιού, που είτε κάποιοι άλλοι, είτε ο ίδιος ο εγκλωβισμένος πωμάτισε (το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο…) και τώρα είτε βλέπει, είτε δεν βλέπει τα έξω, αναλόγως του χρώματος του μπουκαλιού του, και χτυπάει ατελέσφορα επάνω στα τοιχώματα του “μπουκαλιού” αναζητώντας την ελευθερία, που απαιτεί πολλές προϋποθέσεις για να επιτευχθεί.

Σεις, οι με τα θέματα Ψυχιατρικής εξειδεκευόμενοι και οι Οικονομολόγοι (πρέπει εμείς οι υπόλοιποι να το αναγνωρίζουμε), είστε οι κορυφαίοι “διαιτητές” της σύγχρονης κουλτούρας. Ο σημερινός άνθρωπος έχει κυριολεκτικώς, πάνω απ’ όλα, αγωνία για το περιεχόμενο της τσέπης–”καταθέσεων” του, και για την συναισθηματο-ψυχολογική διάθεση του. Στην Αμερική αξιολογείσαι με το πόσα βγάζεις και συγχρόνως εκεί είναι η χώρα με την μεγαλύτερη ασχολία με ψυχολογικά και ψυχιατρικά θέματα. Η αντιστοίχιση δεν είναι το θέμα μας. Απλώς το αναφέρω. 

Η συνεισφορά μου δεν θα είναι παρά προβληματισμός του να μην εξαντλούμε τα θέματα στα φαινόμενα. Να μην περιορίζουμε το απέραντο στο περιθριγκομένο. Να έχουμε πάντα την αποφατική θεώρηση-αξιολόγηση των πραγμάτων που μας ξεπερνούν και εμάς που επίσης κατοικούμε στο μπουκάλι της φενάκης, που πολλές φορές γεννάει την αυταπάτη, ότι αφού τα «βλέπω» … τα «έχω»!

Οι υποθέσεις ασχολίας σας είναι ουσιώδης βοήθεια για όλους (εσάς και εμάς) στην συνειδητοποίηση ότι ακόμα και όταν συζητούμε και αναζητούμε το μέγα θέμα της ελευθερίας (συνειδήσεως και συνθηκών) είμαστε πορευόμενοι πάνω στις σιδερένιες ράγες της ανάγκης. Η ελευθερία μας είναι κάτω από τον χώρο και τον χρόνο και την καταλύει πλήρως ο θάνατος. Η ηθελημένη ή αθέλητη αγνόηση αυτών των δεδομένων δεν βοηθά σε… υγιέστερη πορεία!

Ανέλαβα να καταθέσω λίγες σκέψεις για τον οδυνηρό τρίβολο των ενοχών, που όπως και αν πέσει… «ὀρθόν τό κέντρον ἵσταται»! Δηλαδή πάντοτε καρφώνει. Οι σύγχρονοι άνθρωποι θέλουν να ζουν στην αυταπάτη ότι τα θέματα εξαντλούνται σε όσα βλέπουν και αντιλαμβάνονται. Δεν διανοούνται ότι η πραγματικότητα μας ξεπερνάει. Δικαιολογημένα ο ποιητής Νίκος Καρούζος γράφει: «Μέσ’ στον υπνόσακο των ορατών η αιχμαλωσία μου». Όμως το θέμα που συζητάμε σχίζει τον υπνόσακο. Η “ασφάλεια” του «κλεισμένου φερμουάρ» και η ελπίδα ότι υπάρχει ασφαλής μόνωση από τις «θερμικές αλλαγές του περιβάλλοντος» αποδεικνύεται (για όσους θέλουν να σκέφτονται με ειλικρίνεια) κάθε μέρα, στην καθημερινότητα του καθενός μας, στρουθοκαμηλική αυταπάτη.

Α. Οι ΕΡΙΝΥΕΣ πρώτα

Θα ξεκινήσουμε με το πρώτο σκέλος του θέματος που είναι οι Ερινύες, δηλαδή η αξιολόγηση των αρχαίων προγόνων μας για τις συνειδησιακές ενοχές και την τιμωρία των ενόχων. Οι Ερινύες είχαν τρόπο αντιμετώπισης των ενόχων οδυνηρό και φρικαλέο συναισθηματικά, επί τῇ βάσει της λογικής, τι κάνει στον άνθρωπο η ενοχή; Τους ενόχους οι Ερινύες τους καταξέσχιζαν! Προφανώς για να επισημάνουν ότι ο άνθρωπος όταν “βουλιάξει” σε ενοχές, καταδιασπάται και χάνει την ψυχοσωματική του ενότητα.

Οι Ερινύες ήταν ένας μύθος. Ο «Μύθος» αποτελεί θεμελιώδες βάθρο πάνω στο οποίο υπάρχουμε εμείς οι σύγχρονοι ως σκεπτόμενη κοινότητα, και οι παππούδες μας ως κοινωνία! Ο «Μύθος» δεν είναι «ψέμα» καθώς νομίζουν όσοι βλέπουν με τα μάτια της αγελάδας τον κόσμο. Για πλείστα θέματα και μάλιστα θέματα ζωής, η αλήθεια μπορεί να ειπωθεί μόνο με την γλώσσα του μύθου. Όπως μας διευκρίνισε ο Μπέργκμαν όταν ρωτήθηκε για την σχέση-διαφορά ψέματος και παραμυθιού, το ψέμα, είπε, είναι υπεκφυγή μπροστά στην οδύνη της πραγματικότητας. Το παραμύθι (-παραμυθία–παραμύθα στην στρέβλωση) είναι ενδυνάμωση των ψυχικών αντοχών για κατά μέτωπον αντιμετώπιση της οδύνης.

Οι αρχαίοι παππούδες μας σπούδασαν κυριολεκτικά τον άνθρωπο. Μελέτησαν όλες τις εκδηλώσεις ενέργειές του. Έμαθαν ποια είναι και πώς λειτουργούν τα εσώψυχα του! Έστησαν το καλώς εννοούμενο σκηνικό μέσα στο οποίο εξελίσσεται η ανθρώπινη ζωή. Αφουγκράστηκαν την εσωτερική φωνή που τους οδηγούσε στο συν–ειδ–εναι (συνειδός-συνείδηση του ρήματος σύνοιδα) που σημαίνει γνωρίζω καλά. Έβαλαν “εκδικητές” στην τήρηση των προσταγμάτων αυτής της εσωτερικής φωνής της συνειδήσεως, τις Ερινύες. Οι Ερινύες ήταν χθόνιες θεότητες, που κατά τον μύθο γεννήθηκαν από το αίμα του ευνουχισμένου Ουρανού! Τι σημαίνει αυτό; Μήπως δηλαδή γεννιούνται και υπάρχουν όταν ο άνθρωπος αγνοεί και παραβαίνει τις υποδείξεις του Ουρανού; Είναι ανετυμολόγητο το όνομα Ερινύες. Όμως διαιρούνται σε τρεις, αναλόγως με την θεματολογική ενασχόληση τους. Αληκτώ που έχει αποστολή την αιώνια οργή επί των ηθικών εγκλημάτων μεταξύ των ανθρώπων· Μέγαιρα, που συνδέεται με την ζήλια, τον φθόνο και την συζυγική απιστία. (Στην νεώτερη εποχή κατέληξε να σημάνει κάθε απαίσια και άσχημη γυναίκα)· και Τισιφόνη που ήταν τιμωρός των δολοφόνων. 

Οι Ερινύες και οι ενοχές, που σοβούσαν από τότε στον κοινωνικό βίο, περιγράφηκαν τραγικά από τον “θεολόγο” της αρχαιότητας τον Αισχύλο, αλλά και από πολλούς άλλους συγγραφείς. Ο αρχαίος κόσμος εννοεί την ενοχή ως ακατάπαυστη μαρτυρική δίωξη από τις θεότητες που έχουν ακριβώς αυτό το έργο. Οι Ερινύες σαν εικόνες και σαν τιμωριτική δράση περιγράφονται πολύ μαύρα και άσχημα. Πιθανόν στην σκληρότητα των ενεργειών των Ερινύων αντιδρώντας οι αρχαίοι, τις επονόμασαν ανακουφιστικά, κατ’ ευφημισμόν Ευμενίδες, ίσως όμως και λόγω του εξευμενισμού, μέσω των παρεμβάσεών τους στους ανθρώπους, των θεοτήτων που είχαν θιγεί από τις ανθρώπινες ενέργειές. 

Το τρίτο μέρος της Ορέστειας του Αισχύλου φέρει τίτλο αυτό το όνομα «Ευμενίδες» και περιγράφει την διαδικασία απαλλαγής του Ορέστη εκ των ενοχών της μητροκτονίας. Η Αθηνά στην οποία ο Ορέστης έχει καταφύγει, διατάζει να διαλαλήσει ο κήρυκας σύναξη των Αθηναίων, ώστε να είναι παρόντες και ενήμεροι στην δίκη όλοι οι άνθρωποι. Ο Ορέστης αθωώνεται με την ψήφο της, αφού υπήρξε ισοψηφία. Η κάθαρση προκύπτει από την θεϊκή ψήφο. 

Β. Ας δούμε γενικά τις ΕΝΟΧΕΣ ανεξαρτήτως από τις Ερινύες.

Η βίωση της ενοχής προβάλλεται πάντοτε, σε όλες τις όψεις και διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, ως υποκειμενικό πρόβλημά της. Και μάλιστα ότι είναι ένα από τα κύρια προβλήματα της ανθρώπινης ψυχής. Πολλοί (ειδικότερα στο παρελθόν, αλλά και τώρα), θεωρούν ότι υπεύθυνος για την γένεση πλήθους νευρώσεων στις οποίες κύριο ρόλο διαδραματίζει το αίσθημα ενοχής, είναι ο θρησκευτικός τρόπος ζωής! Πολλοί μιλάνε για εκκλησιογενείς νευρώσεις. Φυσικά μπορεί κανείς με ένα τέτοιο βιαστικό και επιπόλαιο σκεπτικό, να μιλήσει επίσης και για ιατρογενείς νευρώσεις! Ο χριστιανισμός έχει δεχθεί σκληρό κατηγορώ ότι φόρτωσε και φορτώνει τους ανθρώπους με βάρη ενοχών συντριπτικά, που τους μαυρίζουν την καθημερινότητα και τους στερούν την ευτυχία ως συνεπαγωγικό αποτέλεσμα, των, όποιας μορφής, επιλογών και ενεργειών τους! Σοφοί όντως άνθρωποι, που γνωρίζουν απόλυτα ότι δεν υπάρχει απροϋπόθετο (χωρίς δηλαδή ποιότητα κριτηρίων και ενεργειών) θετικό αποτέλεσμα στις ανθρώπινες επιλογές και ενέργειες, θέλουν να ζουν… αμέριμνα, όσον αφορά τα αποτελέσματα! Πάντα η λάθος στάση-ενέργεια και πολύ περισσότερο η λάθος τοποθέτηση γεννάει προβλήματα. Η βίωση της ενοχής είναι ανθρώπινο πρόβλημα, γιατί είναι το “πρόβλημα” που προκύπτει τελικώς από την σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και εξ αυτού έχει καθολοκληρίαν ανθρωπολογική διάσταση. Κανένας άνθρωπος δεν ανέχεται και δεν θέλει τον εαυτό του ένοχο. Ειδικώς όταν είναι νευρωτικό άτομο δεν επιτρέπει στον εαυτό του να κάνει λάθη, πράγμα που “χτίζει” ενδόψυχες διεργασίες ενοχής! Έτσι καταλήγει η ιδεατή εικόνα που θέλει να χτίσει, να είναι η βασική πηγή ενοχής.

Ας αφουγκραστούμε τον τραγουδοποιό ποιητή Παύλο Παυλίδη να περιγράφει την υπόθεση στο τραγούδι του ο ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ.

Καμιά φορά όταν ξυπνάω
ακούω φωνές, παραμιλάω
κάτι σαν λα λα λα…
Σιγά, σιγά ξυπνάν κι αυτές,
οι τύψεις μου, οι ενοχές .
Τρέχω τις κλειδώνω στην ντουλάπα
και πετάω τα κλειδιά,
μα όταν γυρίζω τραγουδούν αγκαλιασμένες
στο κρεβάτι μου μπροστά
κάτι σαν λα λα λα…
Προσεύχομαι γονατιστός,
αδιαφορεί ο ουρανός.
Σκέφτομαι ότι άρχισε
το σπίτι αυτό να μοιάζει φυλακή,
ύστερα σκέφτομαι
ότι ίσως και να σκέφτομαι πολύ.
Εκεί που πάω να επιστρέψω
στο κρεβάτι πάλι
χτυπάει την πόρτα ο δικαστής.
Πρέπει μου λέει να ετοιμαστείς,
πρέπει για τα σφάλματα
που έκανα να καταδικαστώ,
αυτές τις πέτρες για να μάθει
τι τις μάζευα για μένα από καιρό
λα λα λα…
Κάνε, μου λένε, λίγο πιο ‘κει,
μπαίνουνε κι άλλοι στο κελί.
Ο διπλανός παραμιλάει,
μου φαίνεται πως τραγουδάει
κάτι σαν λα λα λα.
Ο ποιητής καταλαβαίνει πολλά. Καταλαβαίνει: 
Ότι παραμιλάει τις ενοχές του. 

Ότι αγωνίζεται να αποκλείσει τις τύψεις και τις ενοχές κλειδώνοντάς τες στο ντουλάπι και πετώντας τα κλειδιά. 

Βλέπει το ατελέσφορο της προσπάθειας… «όταν γυρίζω τραγουδούν αγκαλιασμένες | στο κρεβάτι μου μπροστά». 

Συνειδητοποιεί ότι αυξάνουν… επίσκεψη του δικαστή, παρά την ως καταφύγιο καταθλιπτική του απόσυρση και πάλι στο κρεβάτι! «Αυτές τις πέτρες | τι τις μάζευα για μένα από καιρό». Οι ενοχές έχουν μεγαλύτερο και χειρότερο βάρος από τις πέτρες. 

Και η απόγνωση… μπαίνουνε κι άλλοι στο κελί και τραγουδάνε… λα… λα… λα. Δηλαδή οι ενοχές είναι κοινή ανθρώπινη μοίρα! «Ταλαίπωρος ἐγώ ἄνθρωπος, τίς με ρύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρωμ. 7,23-24).

Όλοι μας “τραγουδάμε” ενοχές. Οὐδείς καθαρός ἀπό ρύπου, όπως λέει η Γραφή. Αμαρτία δεν είναι παράβαση τροχονομικού επιπέδου, αλλά τραυματισμός από και κατά την προσπάθεια να πραγματοποιήσουμε τον αρχικό προορισμό μας, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι. Είναι εντυπωσιακό, περίπου το 700 μ.Χ., ο μέγιστος θεολόγος Ιωάννης Δαμασκηνός γράφοντας περί φόβου (!) λέει: «Ἀγωνία δέ φόβος διαπτώσεως, ἤγουν ἀποτυχίας· φοβούμενοι γάρ ἀποτυχεῖν τῆς πράξεως αγωνιῶμεν».

Οι ενοχές έχουν αδιαβάθμιτη πιθανότητα πίεσης. Προέρχονται από το κατά βάσιν υγιές βίωμα του λάθους, αλλά εύκολα μεταπίπτουν σε ψυχολογική νοσηρότητα ενός μηρυκασμού που υπεραναλύει, υποτίθεται, για να συνειδητοποιήσει και τελικά απλώς αυτοεγκλωβίζεται. Ενοχές και μετανοιώματα για επιλογές στο παρελθόν. Ενοχές για αποτυχημένες περφεξιονιστικές αγωνίες, καλού μαθητή, καλού παιδιού, ιδανικού συζύγου, άψογου υπαλλήλου. Ενοχές ακόμα και γιατί δεν καταλάβαμε ή δεν προλάβαμε κάτι…! Άπειρα λογοτεχνικά κείμενα περιγράφουν αυτή την κωμική εγωκεντρική διελκυστίνδα… να τραβάω ένα σκοινί και από τις δύο πλευρές!

Νιώθω ενοχές τελικά για τα πάντα… ακόμα και για το γιατί νιώθω ενοχές…! Άβυσσος άβυσσον επικαλείται, όπως λέει το Ψαλτήρι. Για να θυμηθούμε ξανά τους αρχαίους, οι τύψεις… καταστρέφουν την δυνατότητα να βλέπουμε πού πάμε…

Πώς να δούμε όμως όταν έχει εντυπωσιακό δίκιο ο μέγας Παπαδιαμάντης, όταν οξυδερκέστατα γράφει (όντας ο ίδιος τριάντα ετών) στο μυθιστόρημά του «Οι έμποροι των Εθνών»:

«Ἐπέστη ὁ καιρός τῆς αὐτολατρείας καί πάσαι αἱ ἄλλαι θρησκείαι κατηργήθησαν. Ἀρκεῖ νά τρέφει τά πάθη του ἕκαστος καί πρός τί χρησιμεύουσιν αἱ ἄλλαι λέξεις;»

Αλ. Παπαδιαμάντη ΑΠΑΝΤΑ τ. Α, σελ. 299, εκδ. ΔΟΜΟΣ

Χρειαζόμαστε ΥΓΙΕΙΆ συνείδηση “εκτεθημένη” στη μέση και βασιλική οδό. Μακριά από την σκληρή-αναίσθητη συνείδηση, αλλά και την ευαίσθητη-νοσηρή εγωκεντρική συνείδηση. Το διήγημα του Λέοντα Τολστόϊ ο πατήρ Σέργιος έχει εντυπωσιακά αποτυπώσει την περιπέτεια και την διαδρομή εξυγίανσης της ανθρώπινης συνειδήσεως.

Για την Εκκλησία οι ενοχές καθ’ εαυτές αδιάγνωστες μόνες και με την ανωριμότητα απλώς μεταμέλειας, όχι απλώς δεν είναι ιδανικό, αλλά είναι φευκτέα διαδρομή την οποία ακολούθησε το τραγικό πρόσωπο του Ιούδα.

Η Εκκλησία ξέρει ότι οι ενοχές είναι πραγματικότητα, με όλες τις πιθανότητες ποιοτικής διαδρομής. Την απασχολεί να μεταλλαχθούν από ενοχές και τύψεις σε μετάνοια και επιστροφή.

Γ. Το τρίτο μέρος, και εκ της ιδιότητας υπευθυνότερο, είναι η ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ.

Το συνειδητό, το ασυνείδητο, οι προθέσεις, τα κίνητρα, γενικά ο βυθός του ανθρώπινου ψυχικού κόσμου, είναι το θέμα σπουδής της Εκκλησίας τέσσερεις χιλιάδες χρόνια, αφού ήδη στην Παλαιά Διαθήκη συναντάει κανείς καταπληκτικά περιστατικά απωθήσεων λαθών και αποκρύψεως ενοχών, που “ξεσκεπάζονται” σωστά. Ο Δαβίδ ξεσκεπάζεται για τα θέματα της μοιχείας και του φόνου που διέπραξε! Ο Ιεζεκιήλ με το μακρόθεν όραμά του κρυμμένων ειδώλων στον τοίχο του Ναού «πλάτυνον τήν θυρίδα» κεφ. 8. Η παράβαση της αφιερώσεως του Σαμψών -κόψιμο των μαλλιών και η οδυνηρή “αποκατάσταση”, και πολλά άλλα. Η τραγωδία της αγωνίας της εικόνας είναι διαχρονική. Το «πώς φαίνομαι» απασχολεί τους πάντες. Εξομολόγηση σημαίνει ενοποίηση των έσω και των έξω. Οξυδέρκεια οφθαλμών εσωτερικών. Μετάλλαξη των ενοχών στην συνείδηση, που περιγράφει ο Ελεήμων Πατέρας στο Κεφ. 15 του κατά Λουκάν Ευαγγελίου για τα δυο παιδιά του. Αυτόν που έφυγε σφάλοντας, υπό την πίεση αγωνίας για ευτυχία, και αυτόν που έμεινε, από φοβία ίσως προς το άγνωστο. Το πρώτο άγνωστό όμως είναι ο εαυτός μας! Η Εκκλησία τελικώς είναι το πατρικό μας σπίτι στο οποίο όποια ώρα και αν πάμε, δεν θα μας ρωτήσει ο πατέρας μας: Γιατί ήρθες;!

Στην Παλαιά Διαθήκη η πραγματικότητα των ενοχών βρίσκει διέξοδο εκτονωτικής απαλλαγής και ανακούφισης, με τις θυσίες υπέρ αμαρτιών και με τον αποδιοπομπαίο τράγο. Η λατρεία εξέφραζε την αυτοπαράδοση στα «θεραπευτικά χέρια» του Θεού μέσω των διδασκαλιών και των τελετών. Ο αγιασμός ως αρτιότητα ποιότητας ήταν το επιδιωκόμενο.

Σήμερα πλέον η “γνώση” του κοινού γονιδιακού υποβάθρου της συνειδήσεως φωτίζεται ή… σκοτίζεται από κριτήρια σωστού ή λάθος, πάντως παραμένει λειτουργούν, ανεξαρτήτως των επιθυμιών του διαπράξαντος το λάθος. Ο Μεγάλος Κανόνας της Σαρακοστής του Πάσχα επισημαίνει με “ιατρική” διάγνωση ότι: «παρέτρωσα τήν συνείδησή μου, ἧς ἐν κόσμῳ, ΟΥΔΕΝ ΒΙΑΙΟΤΕΡΟΝ»!

Έρχεται ο Χριστός λύνοντας τον φαύλο αδιέξοδο κύκλο (ευθύνη-ενοχή-τιμωρία), αναλαμβάνοντας (λόγῳ ουσιαστικής ποιοτικής ωριμότητας, «μόνον ο μεγάλος μπορεί να γίνει μικρός») ευθύνες, που δεν έχει, και την υλοποίηση της προτρεπτικής διαδρομής ελευθερίας, με την αναγνώριση και ανάληψη της ευθύνης, στην προοπτική-προτροπή-προσδοκία: Δεῦτε πρός μέ, πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι κἀγώ ΑΝΑΠΑΥΣΩ ὑμᾶς.

Λοιπόν…

Όταν θα πάτε να συναντήσετε τον ιερέα που εμπιστεύεστε, θα σας δεχτεί λέγοντάς σας ότι το Μυστήριο της Εξομολογήσεως είναι η στιγμή κατά την οποία συναντάται η αγάπη σας για τον Χριστό με το έλεος του Θεού, ώστε να μεταλλαχθείτε και πάλι, σ’αυτό που όντως είστε. 

Το έλεος του Θεού δεν δέχεται να σας ταυτίσει με τα λάθη σας! Το έλεος και η αγάπη του Θεού μας βλέπει πάντοτε με την ποιότητα που βγήκαμε από τα χέρια Του. Θεωρεί τις αμαρτίες και τα λάθη μας… εξωτερικούς λεκέδες! Αλλοίμονο σε μας, αν ταυτίζουμε τον εαυτό μας με τις αμαρτίες μας! Αν ομογενοποιούμαστε με την αρρώστια της αμαρτίας και την αυταπάτη της γοητείας, με την οποία μας δελέασε το πάθος μας ή ο πειρασμός, στον οποίο μπήκαμε!

Εξομολόγηση δεν είναι η ενασχόληση με το βρώμικο (κάθε μορφής) παρελθόν μας, αλλά η επιστροφή στο σπίτι του Πατέρα μας με ομολογία, ότι δεν αγαπήσαμε και δεν αποδεχτήκαμε τις υποδείξεις Του (το θέλημά Του) και καταντήσαμε… γυμνοί! Τότε ο Χριστός, όπως τον άσωτο, θα μας ντύσει ξανά, γιατί από αγάπη μας περιμένει χωρίς να είναι θυμωμένος απ’ την στάση μας. Θέλει να μας βοηθήσει να καθαρίσουμε τα εσωτερικά μας μάτια, ώστε να βλέπουμε “μακρύτερα”. Θέλει να μας απαλλάξει από την εγωκεντρική “ανακουφιστική” αυτομαστίγωση… είτε του μαζοχισμού… είτε του σαδισμού! Θέλει να καθαρίσει η καρδιά μας, ώστε να μη βασανίζεται από στενοκαρδία. Τα λάθη και οι αμαρτίες δημιουργούν πνιγμονή. Ο δρόμος του Χριστού και ο τρόπος που προτείνει και δείχνει μας βγάζουν σε ανακουφιστική ανοιχτωσιά.

Πάντα η σύγχυση σκοπού και η αφασία για την ποιότητα των μέσων, δημιουργεί κομφούζιο, που αν έχουμε υπομονή να αποφεύγουμε τις… πομφολυγώδεις εντυπώσεις και να σκύψουμε πάνω σε «πληγές» που πολλάκις «δείχνουν» πολύ περισσότερα πράγματα από τα φαινόμενα (τα οποία κραυγάζουν κλέβοντας την γνώμη μας), τότε θα καταλάβουμε ότι ο Χριστός, ΕΥΤΥΧΩΣ για όλους μας, ψάχνει τα εσωτερικά κίνητρα και εξυγιαίνει την πηγή και όχι τα παράγωγα, και θεραπεύει την αρρώστια, και στο τέλος παύει τα θορυβώδη και αιχμαλωτίζοντα συμπτώματα. 

Η επισήμανση από τον Χριστό αυτών όλων γίνεται και με τον λόγο Του για τον Πατέρα, που απευθυνόμενος στους δύο γιους του, και προτρέποντάς τους να εργαστούν στον αμπελώνα του, δέχθηκε δύο απαντήσεις. Ο πρώτος γιος είπε: Ναι, εγώ αμέσως πάω… και δεν πήγε! Και ο δεύτερος γιος είπε: Άσε με, δεν πάω και το ξανασκέφτηκε και πήγε!! Ο Χριστός επήνεσε τον δεύτερο και υπομνημάτισε το γεγονός λέγοντας ότι οι σχέσεις δεν υπάρχουν στα λόγια, ούτε χτίζονται με λόγια! Και ότι η κατ’ αρχάς τοποθέτηση δεν είναι παντοτινή! Και ότι, τελικώς, μόνον η de facto κατάσταση δείχνει την ποιότητα των πραγμάτων. Και ότι μόνον τα αληθινά και πραγματικά μένουν και προσδιορίζουν.

Ο Χριστός στην συνάντηση με την Σαμαρείτιδα ξεκινά από τα καθημερινά και υλικά και τις επιδιώξεις της. Στη θέση της Σαμαρείτιδας είναι καθένας από μας. Αυτό που κάνει με εκείνη, το κάνει υπομνηματίζοντας την σχέση Του με τον καθένα μας. Ξένοι με τον Χριστό. Αποκομμένοι. Απόμακροι. Αναζητούντες νόημα και ευτυχία. Έρχεται Αυτός και αγωνίζεται και αγωνιά να μας αποκαλύψει ότι η χαρά είναι πέραν της απόλαυσης, πέραν της ομορφιάς, πέραν της γοητευτικής εικόνας.

Χρησιμοποιεί την δίψα για νερό και την προσπάθεια άντλησης νερού, αναγωγικά για κάθε δίψα (νοήματος, ποιότητος, ανάγκης, επιθυμίας) και μας ξανοίγει στο πέλαγος της ζωής, που απαιτεί… σκάφος και γνώση κολύμβησης, χωρίς τα οποία είναι… αδιάβατη η ζωή, και ο κίνδυνος πνιγμού ελλοχεύει σε κάθε βήμα!

Μια επιθυμία παραμορφώνεται και αποχτά αρτηριοσκλήρυνση, σπάζοντας, μπροστά σε μια εγωιστική απαίτηση, που εξαντλείται και σταματά στον εαυτό μας, για ικανοποίηση. Αν δεν σταματάνε στον εαυτό μας, όλες οι επιθυμίες, τότε είναι στραμμένες προς μια μεγαλύτερη και υπερβατική πραγματικότητα προς τον Θεό! Φυλακίζεται η υγιής εκδίπλωση της επιθυμίας στις παγίδες που στήνουμε οι ίδιοι στον εαυτό μας. Θεωρητικά φροντίζοντας και “προστατεύοντας” τον εαυτό μας, τελικώς τον αδικούμε, μένοντας στα εξωτερικά, που εξαντλούνται και τελειώνουν γρήγορα. Αναζητάμε ευχαρίστηση και ασφάλεια αλλά, πέρα από την ευχαρίστηση που συγχέεται με την «ανάγκη», μένουμε ανικανοποίητοι γιατί τελικώς δεν στοχεύουμε στην αγάπη, απλώς την συγχέουμε με την ηδονή.

Έρχεται ο Χριστός και, μέσω της Σαμαρείτιδος, μας διδάσκει ότι δεν εξαντλείται η επίτευξη του στόχου μόνον στα εδώ και στα φαινόμενα. Αν το νομίσουμε… θα διψάσουμε.

«Κανένας δεν κατέχει τον Θεό. Ούτε στην Ιερουσαλήμ, ούτε στην Σαμάρεια. Ο Θεός δεν εγκλωβίζεται σε ναούς, δεν περιορίζεται σε μοναστήρια, δεν οριοθετείται σε ταξίδια προσκυνήματος. Καμμιά πόλη δεν είναι ιερή. Κανένας τόπος δεν είναι άγιος, εκτός ίσως από εκείνους που ονομάζουμε “Αγίους Τόπους”, ακριβώς γιατί δεν είναι πια εκεί ο Ιησούς και το μόνο που συναντάμε είναι μια απουσία, Έναν Απόντα, που μας δίδαξε να Τον βρίσκουμε και να Τον βλέπουμε στα πρόσωπα των άλλων και των ξένων» (Φρ. Ντολτό).

Ο Χριστός μας λέει ότι αν περιορίζεσαι στις ανάγκες του σώματός σου μόνον, δεν θα χορτάσεις ποτέ!

Τελειώνω τις σκέψεις μου με τις προσευχητικές αληθινές επισημάνσεις του μεγάλου ποιητή και αγίου, Ρωμανού του Μελωδού:

«Χαρείτε λοιπόν, απεσβέσθησαν τα χρέη.
Είστε ελεύθεροι από ενοχές,
μη υποδουλωθείτε σε ψεύτικες ανάγκες.
Το δουλοχάρτι σχίσθηκε, μη φτιάξετε άλλο.
Αυτά, Χριστέ μου, πέσ’τα και για μένα!
Δεν έχω και δεν μπορώ να πληρώσω το χρέος.
“Κατανάλωσα” και το κεφάλαιο και τους τόκους!
Μη μου ζητήσεις όσα μου έδωσες.
Την ψυχική μου περιουσία
και τον σωματικό μου τοκισμό,
ανακούφισέ τα, ως Εύσπλαγχνος,
και άνες άφες εκ του βορβόρου των έργων μου.»

Σας ευχαριστώ.