Αναστάσιος

Η Άγκυρα της Γαλατίας

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Στις 18 Νοεμβρίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Μάρτυρα Πλάτωνος, ο οποίος καταγόταν από την Άγκυρα, πρωτεύουσα της αρχαίας Γαλατίας στη Μικρά Ασία. Η ιστορική πορεία της πόλης αυτής είναι εντυπωσιακή: από τη μετανάστευση των Κελτών τον 3ο αιώνα π.Χ., μέχρι την άνθηση του χριστιανισμού στα χρόνια της Ρώμης και του Βυζαντίου.

Οι Γαλάτες, λαός κελτικής καταγωγής, προήλθαν από την κεντρική Ευρώπη — συγκεκριμένα από τη σημερινή Γαλλία και τη νότια Γερμανία. Περί το 278 π.Χ. μετακινήθηκαν μέσω των Βαλκανίων στη Μικρά Ασία, όπου εγκαταστάθηκαν στην κεντρική Ανατολία, σε περιοχή που ονομάστηκε Γαλατία. Η Άγκυρα, κατοικημένη από τη φυλή των Τεκτόσαγων, εξελίχθηκε σε πρωτεύουσα και πολιτιστικό τους κέντρο.

Οι Τεκτόσαγες (λατινικά Tectosages, ελληνικά Τεκτόσαγοι) είναι μία από τις τρεις μεγάλες κελτικές φυλές που εγκαταστάθηκαν στη Μικρά Ασία μετά τη μετανάστευση των Γαλατών τον 3ο αιώνα π.Χ. Οι άλλες δύο ήταν οι Τολοστάγες (Tolistobogii) και οι Τροκμοί (Trocmi).

Οι Τεκτόσαγες φαίνεται πως κατάγονταν αρχικά από την περιοχή γύρω από την Τουλούζη (σύγχρονη νότια Γαλλία), στο εσωτερικό της αρχαίας Κελτικής Γαλατίας. Η ονομασία τους πιθανότατα έχει ρίζα στη λέξη teuta- (λαός) και sagos- (ισχυρός ή νικητής), δηλαδή “ο λαός των δυνατών”.

Μαζί με άλλες κελτικές ομάδες, διείσδυσαν στη Βαλκανική και στη συνέχεια στη Μικρά Ασία γύρω στο 278 π.Χ., μετά από σειρά συγκρούσεων με Μακεδόνες και ελληνιστικούς ηγεμόνες. Ο βασιλιάς της Βιθυνίας Νικομήδης Α΄ τούς κάλεσε ως συμμάχους σε εμφύλια διαμάχη και, ως αντάλλαγμα, τους επέτρεψε να εγκατασταθούν μόνιμα στην κεντρική Ανατολία, στην περιοχή που έκτοτε ονομάστηκε Γαλατία.

Οι Τεκτόσαγες εγκαταστάθηκαν στο κεντρικό τμήμα της Γαλατίας, γύρω από την Άγκυρα, η οποία έγινε το κύριο κέντρο τους. Οι άλλες δύο φυλές εγκαταστάθηκαν σε περιοχές γύρω από την Πεσσινούσα (oι Τολοστάγες) και την Τάβιον (oι Τροκμοί). Οι τρεις φυλές συνυπήρχαν σε ένα είδος χαλαρής συμμαχίας, ενώ η Άγκυρα αναδείχθηκε σε ενιαία πρωτεύουσα της Γαλατίας.

Οι Τεκτόσαγες φημίζονται στις αρχαίες πηγές για τον πολεμικό τους χαρακτήρα αλλά και για τη σταδιακή πολιτισμική αφομοίωση που υπέστησαν. Σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, ήδη από τον 1ο αιώνα π.Χ. οι Γαλάτες της Μικράς Ασίας είχαν αναμειχθεί με τοπικούς πληθυσμούς και είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα και τρόπους ζωής.

Μετά την προσάρτηση της περιοχής από τους Ρωμαίους, η Άγκυρα — έδρα των Τεκτόσαγων — έγινε διοικητική πρωτεύουσα της επαρχίας Γαλατίας (25 π.Χ.). Κατά την εποχή του Αποστόλου Παύλου, οι απόγονοι των Τεκτόσαγων συγκαταλέγονταν στους «Γαλάτες» στους οποίους απηύθυνε την επιστολή του (μέσα 1ου αιώνα μ.Χ.). Παρότι είχαν χάσει την αρχική κελτική τους γλώσσα, διατήρησαν ισχυρή τοπική ταυτότητα, και η περιοχή τους αποτέλεσε σημαντικό πυρήνα πρώιμης χριστιανικής παρουσίας.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Κλήμης Ρώμης — τρίτος Επίσκοπος Ρώμης, χειροτονημένος από τον Απόστολο Πέτρο, και ένας από τους πρώτους Πατέρες της Εκκλησίας — πέθανε εξόριστος στην Άγκυρα. Επίσης, τον 3ο-4ο αιώνα έζησε εκεί ο Άγιος Κλήμης Επίσκοπος Αγκύρας, σπουδαία μορφή της Εκκλησίας και μάρτυρας των διωγμών του Διοκλητιανού.

Κατά τη βυζαντινή εποχή, η Άγκυρα συνέχισε να αποτελεί κέντρο διοικητικό και εκκλησιαστικό. Εκεί συγκλήθηκε το 314 μ.Χ. η Σύνοδος της Αγκύρας, μία από τις σημαντικότερες τοπικές συνόδους της πρώτης μετά τους διωγμούς περιόδου. Η σύνοδος αυτή, στην οποία συμμετείχαν επίσκοποι από διάφορες επαρχίες της Μικράς Ασίας, εξέδωσε 25 κανόνες που ρύθμιζαν θέματα πειθαρχίας, ιερωσύνης και μετανοίας. Ιδιαίτερη αξία είχαν οι διατάξεις της για τη μεταχείριση των χριστιανών που είχαν αρνηθεί την πίστη τους κατά τους διωγμούς — δείχνοντας πώς η Εκκλησία πάσχιζε να θεραπεύσει τα τραύματα εκείνων των ταραγμένων χρόνων.

Η Άγκυρα φιλοξένησε και άλλες συνόδους. Αναφέρεται μια τοπική σύνοδος το 358 μ.Χ. που ασχολήθηκε με ζητήματα σχετικά με τον αρειανισμό, καθώς και άλλες έως και την ύστερη βυζαντινή περίοδο. Η σύγκληση Συνόδων στην πόλη επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο της Άγκυρας ως πνευματικής και θεολογικής εστίας της Μικράς Ασίας.

Μέχρι τον 10ο αιώνα, η Άγκυρα παρέμεινε πρωτεύουσα του θέματος Ανατολικών, έδρα μητροπόλεως και σταθμός εμπορικός που συνέδεε τη Βασιλεύουσα με την ενδοχώρα της Ανατολίας.