«GLORIA IN EXELSIS DEO … ΔΟΞΑ ΕΝ ΥΨΙΣΤΟΙΣ ΘΕΩ …» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ  2025

«GLORIA IN EXELSIS DEO … 

ΔΟΞΑ ΕΝ ΥΨΙΣΤΟΙΣ ΘΕΩ …»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Τα Χριστούγεννα είναι η πρώτη κορυφαία γιορτή της Χριστιανοσύνης, μάλιστα της Δυτικής, η οποία και τη διαχώρισε από την πρότερη ενιαία, τα Θεοφάνεια ή Επιφάνεια-Πάπας Ιούλιος Α΄ 4^ος αιώνας-για να την ακολουθήσει και η Ανατολική-Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Εκεί πρώτη η φύση στολισμένη κάτασπρα στο χιόνι της προσδίδει και μια άλλη χάρη και ομορφιά. Και βέβαια πανηγυρίζεται γι αυτό που όντως και κυρίαρχα είναι, η Γιορτή της πιο μεγάλης χαράς ! Της απερίγραπτης χαράς, για την απαρχή της σωτηρίας του κόσμου με την Ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του  Θεού  στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού !

     Μεγάλες πόλεις, μεγάλα κτίσματα, μεγαλεπήβολα όλα και επιβλητικά, κρατικά τε και ιερά-εκκλησιαστικά, τα Χριστούγεννα συν την Πρωτοχρονιά που ακολουθεί, αλλάζουν όψη, διακοσμούνται περίλαμπρα, ντύνονται γιορτινά. Είναι και το παλιό έθος-16^ος αιώνας-το Δέντρο των Χριστουγέννων, συνήθως έλατο πολύ ψηλό, κατάφορτο με στολίδια, με υπέρμετρη φωτοχυσία, από μυριάδες πολύχρωμα λαμπιόνια, και Led και Laser, που δεσπόζει ως επίκεντρο γιορταστικό.

     Και η ατμόσφαιρα, πλημμυρίζει χαρμόσυνους ήχους, υπέροχα ποιήματα-άσματα ιερά, υψηλής μελωδικότητας, αντάξια της κορυφαίας γιορτής, της γιορτής, είπαμε, της πιο μεγάλης χαράς, για το αβυσσαλέο άλμα καθόδου του Θεού της Αγάπης ως ανθρώπου στη γη ! Αποδοσμένα άριστα εύηχα και αρμονικά από πολυμελείς χορωδίες, συντονισμένες αντίστοιχα με επίσης μεγάλες συμφωνικές ορχήστρες σε εκτελέσεις άψογες. Σε ιερούς ναούς, μεγάλες αίθουσες συναυλιών ή αλλού. Άλλη τάση, άλλο πνεύμα, υψιπετές, μεγαλόπνοο, δυναμικό. Τα πάντα σε γραμμή της πιο δυνατής ανάδειξης και προβολής αυτής της πιο μεγάλης χαράς. Το πιο σπουδαίο, το πιο ενδιαφέρον, πάντα ταύτα σε παγκόσμιας εμβέλειας μετάδοση, Ραδιοφωνική, Τηλεοπτική, τώρα και Διαδικτυακή.

     Κρατάς την αναπνοή, εντείνεις την προσοχή, μη και χάσεις συλλαβή, λέξη, νότα, μουσική. Ακούς και βλέπεις, κάτι σαν «ξένον άκουσμα, ξένον θέαμα», δέχεσαι μέσα σου πρόκληση-πρόσκληση για ανάταση ψυχική. Βλέπεις, θαρρείς, τον Ουράνιο απεσταλμένο, και τον ακούς, «να ευαγγελίζεται» στους ευτυχείς ποιμένες που είχαν βάρδια εκείνη τη βραδιά-«και ποιμένες ήσαν αγραυλούντες και φυλάσσοντες τας φυλακάς της νυκτός»-το Σωτήριο μήνυμα γι αυτούς και για όλο τον κόσμο-«υμίν και παντί τω λαώ» : «Ότι ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ ος εστί Χριστός Κύριος» !  

     «Βρέφος εσπαργανωμένον κείμενον εν φάτνη», χωμένο, χαμένο, άγνωστο, αφιλόξενο κάτω εκεί στη σπηλιά-«Εν σπηλαίω, ότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι». Ούτε σε ένα στοιχειωδώς ανθρώπινο κατάλυμα ! Αλλιώς, και πιο καθαρά, σε άκρα αφάνεια, πιο καλά, σε άκρα ταπείνωση, σε μια σπηλιά, «γεννιέται ως άνθρωπος ο Θεός», για να σώσει τον άνθρωπο, που θα πει να τον κάνει σώο, ακέραιο, αληθινό. «Γίνεται αυτό που είμαστε, για να γίνουμε αυτό που Εκείνος είναι»-Μ. Αθανάσιος-δηλαδή, να γίνουμε πρόσωπα ταπείνωσης και αγάπης όσης και όπως Αυτός πολλής ! Όλα εντελώς άλλα, όλα εντελώς αλλιώς ! Αλλά ναι, «πλήθος στρατιάς ουρανίου» επισφραγίζει το «άγγελμα της πιο μεγάλης χαράς» μελωδώντας παν αρμόνια το μέγιστο γεγονός θριαμβικά. «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία». Το κάνει γνωστό, το αναδείχνει έτσι και σε παγκόσμια κλίμακα και διαχρονικά !

      Και ιδού, λοιπόν, αμέσως πάντα ταύτα ενδεικτικά σε ένα μικρό ανθολόγημα αναφοράς εξελληνισμένων τίτλων μοναχά, συν κάτι ακόμα, των υπέροχων ιερών μελωδιών, γνωστών πια σε απειράριθμους ανθρώπους από ακρόαση στο Ραδιόφωνο, ίσως και θέαση Τηλεοπτική και Διαδικτυακή, είπαμε, μετάδοση παγκόσμιας εμβέλειας και σε όλους προσιτά. Και αρχίζουμε. με αυτό του τίτλου, το και περίλαμπρο και θριαμβικό. “Gloria in exelsis Deo”, ήτοι, το αγγελικό, «Δόξα εν υψίστοις Θεώ»-από Αντόνιο Βιβάλντι. Το επίσης πανηγυρικό, και όχι λιγότερο περίλαμπρο και θριαμβικό. «Αλληλούια»- «Δόξα σοι Κύριε»-από το Ορατόριο «ο Μεσσίας» του Χαίντελ, ακολουθούμενο από λόγο προφητικό, σε μουσικό κρεσέντο αφυπνιστικό. «Παιδίον εγεννήθη ημίν, υιός και εδόθη ημίν … Θεός ισχυρός … άρχων ειρήνης»-Ησαΐας 9,6. Έτερο. «Δόξα, αινείτε, εγεννήθη ο Χριστός- -άπειρος, για να σωθείτε- -έγινε μικρός …».  «Χαίρε η γη κι οι ουρανοί- -γεννήθηκ’ ο Χριστός - -κάθε καρδιά ας τον υποδεχτεί- -στο σκότος φέρνει φως, το Φως …». «Adeste Fideles»-«Ελάτε πιστοί με χαρά στη φάτνη… Ελάτε προσκυνείστε τον Κύριο …». Το παλιό και πασίγνωστο. «Stille nacht, Heilige nacht»-«Ήσυχη νύχτα Άγια Νύχτα». Με το οποίο. «Η ψυχή μας φτερουγίζει πέρα στ’ άγια τα βουνά- -όπου ψάλλουν οι αγγέλοι απ’ τα ουράνια θεία μέλη … στο Σωτήρα Ωσαννά». Τελευταίο, το νεώτερο, το και από παιδί-«άφετε τα παιδία ελθείν προς με». Παιδί όμως έρημο και μόνο, παιδί φτωχό ! «Ο Μικρός  Τυμπανιστής», σε εκτελέσεις συναρπαστικές, και εδώ ενδιαφέρον το νόημα και νεύμα του σε ψυχές δεκτικές απ’ τη νεοελληνική μεταγραφή που ακολουθεί.

«Μου 'παν έλα να πάμε να δεις

Χριστός γεννήθηκε στην άκρη της γης

κι εγώ γυρίζω απόψε στον ουρανό

τ' αστέρι ψάχνω να 'βρω το φωτεινό

να με πάει στο μικρό βασιλιά

πέρα μακριά.

 

Μες στη νύχτα παιδί μοναχό

τι δώρο να σου φέρω, που 'μαι φτωχό

φέρνω το τύμπανο που μόνο κρατώ

τα κάλαντα να παίξω για το Χριστό

το πιο ωραίο τραγούδι θα πω

για το Χριστό.

 

Μες στη φάτνη τα ζώα ξυπνούν

κι απ' έξω ταπεινά βοσκοί προσκυνούν

στης Παναγιάς κρυμμένο την αγκαλιά

χρυσό στεφάνι, φως, φορεί στα μαλλιά

σαν με βλέπει η καρδιά μου χτυπά,

και μου γελά.

******   ***   ****** 

        Πάμε όμως τώρα εβδομήντα και τόσα ακόμα χρόνια πίσω-1950 ή 51-πέντε μετά το θηριώδη 2^ο Παγκόσμιο πόλεμο, ένα μετά τον αιματηρό μας εμφύλιο. Παιχνίδια ίσως παιδικά αυτά, μπρος στο νυν διεξαγόμενο πυραυλικό, και τον επαπειλούμενο πυρηνικό όλεθρο ! Πείτε εσείς, αν απότοκα αποστασίας ή πολιτισμικής χρεωκοπίας σε πρώτο πλάνο εθνών … χριστιανικών !

     Τέλος πάντων, μέρες Χριστουγέννων τότε, και εμείς, ευάριθμη σε μέλη χορωδία Χριστιανικής Μαθητικής Ομάδας Ανώτερου Κατηχητικού Αγ. Βασιλείου Πειραιά, ομαδάρχης-μαέστρος, Τάσος Ζαννής, ιατρος-εις μνήμη του μέρα που είναι-και, είμαστε στο Ραδιοφωνικό Σταθμό της ΥΕΝΕΔ. Μας έχει υποδεχθεί αδελφικά στρατιώτης τότε ο λαϊκός θεολόγος Δημήτριος Τρακατέλλης, νυν αειθαλής πρώην Αρχιεπίσκοπος Αμερικής-την ευχή σας, ευλογημένα Χριστούγεννα, εις πολλά έτη-και αρχίζουμε πρώτα με ύμνο ορθόδοξο λίαν σημαντικό.

      Άλλος ήχος, άλλο πνεύμα, άλλος στόχος, άγγιγμα ψυχής στο επίκεντρο της κορυφαίας γιορτής. Από ή με Όσιο Ρωμανό το Μελωδό, και το Προοίμιο του Κοντακίου του στη Γέννηση του Χριστού. Όπου, το όλο θαύμα και θαυμαστό Γεγονός της Γέννησης του Χριστού δίνεται πανοραματικά σε πέντε στίχους μοναχά. Με την πρώτη λέξη και την προτελευταία του πρώτου στίχου-«Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει»-«η Παρθένος», και «τον Υπερούσιον»-τον πέρα και υπέρ κάθε πνεύμα, έννοια, λόγο, ουσία-θεολογίας απαύγασμα. Που, επισφραγίζεται στον τελευταίο στίχο-το Εφύμνιο-απλά και προσιτά, ως ίσια και καθαρή διαμήνυση προς κάθε κατεύθυνση, «Παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός», ήτοι, περί τίνος ακριβώς πρόκειται. Κι αυτό να γίνεται πρόκληση-πρόσκληση για άνοιγμα θύρας ψυχής καθαρής, δεκτικής σε εισδοχή και ανάπαυση του θείου Βρέφους εκεί, με όσα πολλά τε και αγαθά μέλλει και μπορεί να της συνεπιφέρει η ευλογία αυτή.

Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει

Και η το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει

Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι

Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι

Δι ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός.

       Συνεχίζουμε βέβαια με αρκετά από τα παγκόσμια πια γνωστά ποιήματα-άσματα της Δυτικής Χριστιανοσύνης.  «Άγια Νύχτα», «Χαίρε η γη κι οι ουρανοί, γεννήθηκε ο Χριστός», «Ελάτε Ποιμένες με χαρά στη Φάτνη». «Δόξα αινείτε εγεννήθη ο Χριστός- -άπειρος για να σωθείτε έγινε μικρός». και άλλα, αλλά μένω στο προ τελευταίο, ύμνο ιερής ηρεμίας, γαλήνης, ειρήνης Χριστού.

Η χιονισμένη Βηθλεέμ έχει αποκοιμηθεί

Μον’ η φλογέρα του βοσκού από μακριά αντηχεί.

Μα ξάφνου μεσ’ τη νύχτα φως έλαμψε γλυκό

Που φώτισε γλυκά τη γη σαν δώρο θεϊκό …

Με πόθο σε προσμένουν (Χριστέ) οι φτωχές μας οι ψυχές

Σε καρτερούν να σε δεχτούν σαν ρόδα ολάνοιχτες

Ω Άγιο βρέφος έλα ! Μείνε μαζί με μας

Κάνε μας Φάτνες τις ψυχές, Ω Κύριε της Χαράς !

       Και ολοκληρώνουμε με το άγνωστου υμνογράφου και μελωδού, παλαιό, αλλά πασίγνωστο, και θριαμβικό, και προς πάντες διακηρυκτικό Απολυτίκιο της κορυφαίας Γιορτής.    

Η Γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός ημών

Ανέτειλεν τω κόσμω το Φως το της γνώσεως

Εν αυτοίς γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες

Υπό αστέρος εδιδάσκοντο σε προσκυνείν τον Ήλιον της Δικαιοσύνης

Και Σε γινώσκειν εξ Ύψους Ανατολήν, Κύριε δόξα Σοι !

       Αλλά εδώ μένω και κλείνω με την ακροτελεύτια στροφή από το εκτενές μεν, θαυμάσιο συν μέγιστης ευλάβειας δε, ποίημα με τον τίτλο. «Δεύτε ίδωμεν πιστοί» του έξοχου χριστιανού ποιητή Γ. Βερίτη-Αλέξανδρος Γκιάλας, αοίδιμος εκλεκτός θεολόγος της «Ζωής»-το οποίο και απευθύνω εκ μέσης καρδίας σε όλους τους χριστιανούς ως Χριστουγεννιάτικη ευχή !

Αιώνια μέσα μας Χριστούγεννα

κι ανθοβολούνε κρίνα ολάσπρα.

Κι απ’ των ψυχών μας το στερέωμα

σταλάζουν φως κι ασήμι τ’ άστρα!

Αθανάσιος Κοτταδάκης